โดยปกติ ถ้าราคาน้ำมันดิบปรับตัวสูงขึ้น ราคาน้ำมันสำเร็จรูปในประเทศก็จะมีแนวโน้มปรับตัวสูงตามขึ้นด้วย ยกเว้นแต่จะมีมาตรการแทรกแซงเพื่อควบคุมราคาน้ำมันสำเร็จรูปภายในประเทศจาก ภาครัฐ ทำให้ราคาขายต่ำกว่าความเป็นจริง อย่างเช่น การจ่ายเงินชดเชยให้กับน้ำมันไบโอดีเซล เพื่อให้ขายในราคา 30 บาทต่อลิตรในช่วงครึ่งปีแรกของปี 2554

อย่างไรก็ตาม นอกจากราคาน้ำมันดิบแล้ว ก็ยังมีส่วนประกอบอย่างอื่นที่ทำให้ราคาขายปลีกของน้ำมันสำเร็จรูปเพิ่มสูง ขึ้นไปอีก ซึ่งอธิบายด้วยโครงสร้างของราคาขายปลีกหน้าสถานีบริการน้ำมันภายในประเทศได้ ดังนี้

ราคาขายปลีก = ราคาขายส่ง (*) + ค่าการตลาด + ภาษีมูลค่าเพิ่ม
(*) ราคาขายส่ง = ราคาหน้าโรงกลั่น + เงินกองทุนฯ + ภาษีสรรพสามิต + ภาษีเทศบาล + ภาษีมูลค่าเพิ่ม

สำหรับราคาหน้าโรงกลั่นจะอ้างอิงราคาจากตลาดกลางฯ ที่ประเทศสิงคโปร์ ซึ่งเปลี่ยนแปลงปรับตัวขึ้นหรือลงตามกลไกระบบการค้าเสรีของตลาดในภูมิภาค เอเชีย นอกเหนือจากนั้น ไม่ว่าจะเป็นเงินกองทุนอนุรักษ์พลังงาน, กองทุนน้ำมันเชื้อเพลิง, รวมไปถึงภาษีประเภทต่างๆ จะถูกควบคุมและกำหนดอัตราจากหน่วยงานของภาครัฐ ซึ่งอีกนัยหนึ่งก็คือ ผู้ค้าน้ำมันภายในประเทศไม่สามารถจะตั้งราคาขายปลีกน้ำมันสำเร็จรูปได้โดย เสรี ทั้งนี้ ผู้ค้าน้ำมันจะมีรายได้จากการขายปลีกน้ำมันสำเร็จรูปเฉพาะในส่วนของราคาหน้า โรงกลั่นรวมกับค่าการตลาดเท่านั้น ส่วนที่เหลือทั้งหมดต้องนำส่งเข้าเป็นรายได้ของภาครัฐ