Bloggang.com : nunaggie : Tomasz Stanko หัวหอกแจ๊สสมัยใหม่แห่งโปแลนด์

Tomasz Stanko หัวหอกแจ๊สสมัยใหม่แห่งโปแลนด์

เมื่อใดก็ตามที่บอกว่าเป็น “แจ๊ส” เราก็จะพาลมองเห็นแต่เคนนี จีเอย เดวิด แซนบอร์นเอย แช็กกาแท็กเอย แล้วก็อีกสารพัดเอย แต่ในเมื่อโลกนี้ยังมีอะไรให้น่าพิสมัยอีกตั้งเยอะ เวลาในชีวิตเราหรือก็มีแสนจะน้อยนิด ใยจึงไม่ลองเสพสิ่งแปลกใหม่ดูบ้างพอเป็นกระษัยเล่า

ว่าแล้วก็อย่ารอช้า เอาละ... คนนี้แหละ โทมัส สแตนโก ผลงานของเขาเข้าตาชาวอเมริกันพอสมควร ถึงขั้นได้เข้าชิงรางวัลแกรมมีสาขาดนตรีแจ๊สเลยทีเดียว อีกอย่างหนึ่ง อิทธิพลจากไมล์ส เดวิส น่าจะทำให้แฟนๆ เพลงด้รับอานิสงส์ในแง่ของการซึมซับรายละเอียดงานของโทมัสได้สบายขึ้นเยอะเลยทีเดียว แฟนๆ เพลงกีตาร์แจ๊สก็อย่าเพิ่งน้อยใจไป อย่างไรเสีย เราคงจะต้องจัดให้สลับสับเปลี่ยนอยู่เรื่อยไปตามประสาชาวเราที่อยู่ในประเทศประชาธิปไตย

คนนี้แหละ โทมัส สแตนโก

ใช่...นักทรัมเป็ตฝีปากและฝีมือเยี่ยมคนนี้แหละ โทมัส สแตนโกที่ได้รู้จักกันไปบ้างแล้ว เขาเป็นทั้งนักทรัมเป็ตและนักประพันธ์เพลง อายุไม่น้อย...63 ปี เกิดใน Rzeszow, Poland อีกทั้งยังเป็นนักดนตรีหัวแถวในวงการแจ๊สสมัยใหม่ของโปแลนด์และของฝั่งยุโรปด้วย (ถ้านับนิ้วนักดนตรีโปแลนด์ที่รู้จักในตอนนี้ อาจจะใช้แค่ครึ่งมือก็เป็นได้ แต่ที่แน่ๆ อันนา มาเรีย โจเป็ก ก็เป็นนักร้องอีกคนหนึ่งที่มีฝีมือและกำลังมีผลงานออกสู่ตลาดสากล) ดูเหมือนว่าโทมัสจะมีควรามสัมพันธ์อันใกล้ชิดกับสุภาพบุรุษนักดนตรีแจ๊สอีกนายหนึ่งที่เป็นศูนย์กลางคนโปลิชแจ๊สในช่วงปลายยุค 50 และต้นยุค 60นั่นคือคริสต็อฟ โคเมดา แม้ว่าผลงานในยุคแรกๆ ของเขาจะได้นิยามว่าเป็น “ฟรีแจ๊ส” หรือ “อะวองต์การ์ด” แต่มักจะมีท่วงทำนองที่อ่อนหวานซ่อนเร้นอยู่ในงานประพันธ์ของโทมัสเสมอ

นอกจากนี้ โทมัสยังคงความเป็นโปแลนด์ทุกกระเบียด และยังไม่ปิดบังอีกว่าเขาเป็นแฟนเพลงตัวกลั่นของคริสต็อฟ ผลงานผ่านเวลา 40 ปี สิ่งที่โทมัสยึดมั่นในแนวทางของเขา.... ความเข้มข้นในทุกตัวโน้ตและสัญลักษณ์แห่งเสียงทรัมเป็ตของเขา ที่ถึงแม้ว่าเริ่มต้นจากไมล์ส เดวิสและเช็ต เบเคอร์ แต่ก็แตกต่างด้วยแนวทางของเขา ถ้าไม่ใช่แบบฉบับของโปลิช ก็เป็นยุโรปเหนือ ดนตรีของเขาเป็นได้ทั้งความรื่นรมย์และขมขื่น ซึ่งเป็นประโยชน์จากการแนวทางหลักของดนตรีโฟล์กของโปแลนด์ เติมแต้มด้วยอิทธิพลทางดนตรีสมัยใหม่ที่ได้รับมาจากอเมริกาและยุโรป นั่นเป็นความอ่อนไหวที่นำเข้าสู่อัลบัมดีๆ อย่าง Soul Of Things (ECM 2002)

อัลบัมชุดนี้แสดงถึงความขุ่นข้นทางความคิดของโทมัสที่เป็นศิลปินผู้สร้างสรรค์และบรรเลงผลงานออกมาได้อย่างโดดเด่นเท่าที่ศิลปินเดี่ยวคนหนึ่งจะทำออกมาได้ สิ่งที่โทมัสจะเดินทางลงรากลึกต่อไป คงไม่มีใครบอกได้แม้กระทั่งตัวเขาเอง แต่แน่นอนว่ามันน่าจะเป็นที่จดจำอย่างไม่ยากเย็น

Essential Works of Tomasz Stanko

Krystof Komeda / Astigmatic (Power Bros. 1965)

คริสต็อฟ โคเมดาเป็นนักดนตรีที่ฝึกปรือฝีมือด้วยตัวเองทั้งเปียโนและการประพันธ์เพลง เขาไม่ใช่นักเปียโนที่มีฝีมือโดดเด่นในการบรรเลงเดี่ยว หากแต่งานเปียโนของเขานั้นก็ลื่นไหลและคลอไปกับเครื่องดนตรีแต่ละชิ้นอย่างกลมกลืน ส่วนงานประพันธ์ของเขามีจุดแข็งในด้านโครงสร้าง ร้อยรัดไปด้วยกันกับท่วงทำนองเรียบง่ายแต่งดงาม หรือภาคจังหวะย่อยๆ ที่มีผลต่อมหภาคที่ได้ผลสำเร็จอย่างน่าทึ่ง งานดนตรีของคริสต็อฟมีผลต่อการจินตนาการ ก็เลยไม่น่าแปลกใจที่จะเห็นงานของเขาเป็นงานดนตรีประกอบภาพยนตร์เสียมาก ผลงาน Astigmatic เป็นผลงานที่น่าพึงพอใจและเป็นเหมือนหลักหมุดทางดนตรีที่ไม่มีใครเสมอเหมือน เสียงทรัมเป็ตของโทมัสในอัลบัมชุดนี้น่าจดจำในแง่ของการเอื้อนที่นุ่มนวลและการเป่าที่ดูเหมือนเขากำลัง “เปล่งเสียงพูด” อย่างอิสระเหนือพื้นผิวที่พลิ้วไหว

Krystof Komeda / Night-time, Daytime Requiem (Power Bros. 1967)

ผลงานชุด Night-time, Daytime Requiem เป็นผลงานที่ถูกสร้างสรรค์ขึ้นมาเพื่อเป็นการไว้อาลัยแด่การจากไปของดาวแซ็กโซโฟนอย่างจอห์น โคลเทรน ทั้งที่จริงๆ แล้วมันไม่ได้มีอะไรเหมือนกับจอห์น โคลเทรนเลย ยกเว้นเพียงแค่ช่วงเดี่ยวแซ็กโซโฟน และมันก็ไม่ได้เป็นงานที่แสดงความเคารพต่อจอห์นอีกต่างหาก ตลอดเวลากว่า 27 นาทีของบทเพลง คริสต็อฟพาเราผ่านไปสู่ท่อนเพลงที่เชื่อมต่อร้อยเรียงและเปลี่ยนแปลงในตัวโครงสร้างที่อุดมไปด้วยความโศกสลดและเจ็บปวดรวดร้าวแห่งความสูญเสีย แต่ถึงแม้ว่าจะคร่ำครวญในความไม่เที่ยงในสังขาร แต่ก็มีลีลาของการขอบคุณแฝงอยู่ในทีที่โลกนี้เคยมีจอห์น โคลเทรน โทมัสเดี่ยวทรัมเป็ตโดยเริ่มจากความอ่อนหวานนุ่มนวล จนจบลงด้วยความหม่นมัวและเกรี้ยวกราด Ballad For Bernt ความอลังการแห่งงานบัลลาดนอกรีตถูกอุทิศให้แก่นักเทนเนอร์แซ็กโซโฟน เบิร์นต โรเซ็นเกร็น ที่เคยเล่นอยู่กับคริสต็อฟมาก่อนโทมัส

Tomasz Stanko / Music For K (Power Bros. 1970)

อัลบัมชุดแรกในนามของโทมัส ฐานะของผู้นำวง ซึ่งดูชื่อชุดก็พอจะเลาๆ แล้วว่าเป็นงานอุทิศให้กับคริสต็อฟ แต่ไม่ได้ใช้เพลงของคริสต็อฟซะทีเดียว ผลงานดนตรีอิสระภายใต้กรอบการทำงานประพันธ์ที่ถูกสร้างขึ้นด้วยความข้นคลั่กที่ไม่อาจจะฟังให้เข้าถึงได้โดยง่าย เอาละสิ.... สงสัยต้องฝ่าด่านอรหันต์กันหลายทวารก่อนจะมาสัมผัสงานชุดนี้ได้ 555 เราสามารถจะสัมผัสถึงความเชื่อมโยงทางดนตรีที่โทมัสมีไปถึงคริสต็อฟผ่านกระบวนการสร้างสรรค์และความคิดของเขา ถึงแม้ว่าดนตรีมันอาจจะเข้มข้นมากขึ้นอีกระดับ Czatownik เริ่มแผดเผาเราเรื่อยไปจนถึง Cry เพราะเสียงกระหน่ำของเครื่องเป่าที่คร่ำครวญกลายมาเป็นแก่นหลักของงาน ชิ้นงาน Music For K โคลงสดุดีความยาว 16 นาทีแด่คริสต็อฟ ส่งสะท้อนดนตรีไม่มีที่ติด้วยพลังที่เปิดเผยอย่างเก่งกล้าท้าทาย

Tomasz Stanko / Balladyna (ECM 1976)

ผลงานชุดแรกของโทมัสภายใต้สังกัดสัญชาติเยอรมันอย่างอีซีเอ็ม First Song ถูกกำหนดออกมาให้บางเบา พลิ้วไหวอย่างไม่รู้จักหยุดหย่อน ถึงแม้ว่างานชุดนี้จะเป็นงานดนตรีอิสระที่ไม่มีแก่นหลัก แต่ว่าก็ถูกร้อยรัดไปด้วยโครงสร้างที่สามารถฟังสัมผัสได้ ซึ่งทำให้โทมัสและซัสคาลสกี ถ่ายทอดอิสระทางดนตรีที่ไม่จบสิ้นโดยมิพักต้องอาศัยตัวโน้ตที่มากมาย First Song จะยังเป็นงานเพลงที่บ่งบอกให้เรารู้ว่าโทมัสทำมันออกมาได้อย่างไรโดยยังอ้างถึงอิสระ Balladyna เริ่มต้นเหมือนท่วงทำนองแห่งดนตรีโฟล์กและแตกแขนงออกไปสู่การค้นหาอิสรภาพแห่งเสียงและท่วงทำนองที่บริสุทธิ์

Tomasz Stanko / Bluish (Power Bros. 1991)

ในช่วงทศวรรษที่ 80 โทมัสได้เล่นร่วมวงกับนักดนตรีหลากหลาย อาทิ ซีซิล เทย์เลอร์ และบันทึกเสียงให้กับค่ายโปโลเนียและค่ายอื่นๆ ด้วย แต่นี่ก็เป็นภาพรวมๆ ของเขาก่อนที่จะมาออกอัลบัมสำคัญถัดไป ภาคดนตรีทั่วไปในอัลบัมชุดนี้อาจจะฟังไม่อลังการเพราะเป็นเพียงวงสามชิ้น แต่โทมัสยังคงแสดงออกทางความคิดอย่างเต็มที่ Daada มีความเรียบง่ายที่เราสามารถจะเดาทางได้ จนกระทั่งมันพลิ้วไหวออกไป Bluish เกือบจะเป็นสวิงในช่วงที่โทมัสเล่นอยู่ แต่ในทันใดก็ถูกหักเหด้วยไลน์โซโลของมือกลอง ก่อนที่จะดึงกลับมาอีกครั้งด้วยทรัมเป็ต Third Heavy Ballad บอกลางแห่งการดำดิ่งลงลึก ความสลดเศร้าแรงกล้าที่ต่อมาถูกปลดปล่อยด้วย Leosia

Tomasz Stanko / Bosonossa And Other Ballads (GOWI 1993)

การรวมตัวครั้งแรกของวงสี่ชิ้นภายใต้สังกัดอีซีเอ็ม เพลง Sunia เริ่มต้นช้าๆ ด้วยสัญลักษณ์ของโทมัสที่พร้อมจะออกล่องลอยไปสู่ทุกแห่งหน แต่แล้วก็ถูกกระชากกระชั้นด้วยเสียงหวีดแหลมตบท้าย เบสและเปียโนถูกใช้เป็นตัวนำสู่ความคิดรวบยอดที่ต่อเนื่องเปรียบเสมือนยอดข้าวที่มีความยาวถึง 10 นาที Maladoror’s War Song เป็นทุกอย่างที่โทมัสเป็น และอาจจะเป็นทำนองเดียวที่สามารถจะอรรถาธิบายดนตรีที่เขาเคยเล่นมาตลอดชีวิต บทเพลงที่งดงาม Morning Heavy Song ถูกประพันธ์ออกมาเป็นอนุสรณ์แก่เพลง Leosia

Tomasz Stanko / Matka Johanna (ECM 1995)

อีกผลงานแอ็บสแตร็กต์ของโทมัส แต่ละเพลงเป็นภาพบรรเลงที่สร้างสรรค์ขึ้นมาจากภาพยนตร์ Matka Johanna from the Angels โดยแจร์ซี คาวาเลโรวิกซ์ เพื่อไปสู่บุคคลที่อัลบัมนี้ได้อุทิศให้ มีหลายเพลงที่ถูกรีอะเรนจ์จากผลงานเก่าของโทมัสอย่าง Maladoror’s War Song จาก Bosonossa ไปจนถึง Tales Of The Girls, 12 ที่นำไปสู่การเล่นที่น่าจดจำ แต่อัลบัมนี้คงจะไม่เหมาะนักหากจะเริ่มฟังเพื่อศึกษาผลงานของเขา แต่มันจะเป็นตัวช่วยเติมเต็มในภายหลังมากกว่า

Tomasz Stanko / Leosia (ECM 1996)

น่าจะเป็นอัลบัมที่เข้มข้นที่สุดในช่วงสิบปีหลังของโทมัสก็ว่าได้ ท่อนเชื่อมที่น่าทึ่งอันก่อให้เกิดยอดตระหง่านแห่งความอลังการในท่อนเปิดของเพลง Morning Heavy Song และเสียงโหยหวนที่ใกล้เข้ามาในเพลง Leosia ที่ถูกโอบล้อมไปด้วยเสียงจากวงดนตรีสี่ชิ้นเล่นจากต่างสัณฐานภายใต้ความเข้มข้นอันเงียบสงบเดียวกัน รอยสลักสีขาวและดำบนท้องถนนว่างเปล่าและระยางสายโทรศัพท์ที่เห็นในยามค่ำคืนฝนพรำบ่งบอกทุกอย่างในอารมณ์ร่วมของอัลบัม ที่มองฝ่าความมืดออกมาเห็นความหวังทอประกายอย่างแรงกล้า

Tomasz Stanko / Litania – The Music Of Krzysztof Komeda (ECM 1997)

ผลงานชุดนี้มีไลเนอร์โน้ตมากมายเพื่อรำลึกถึงคริสต็อฟ โคเมดาทั้งจากโทมัสเอง, โบโบ สเต็นสันแล้วก็คนอื่นๆ รวมทั้งแมนเฟร็ด เอ็กเกอร์ โปรดิวเซอร์และโรมัน โปลันสกี ผู้กำกับหนัง ซึ่งคริสต็อฟเขียนเพลงประกอบหนังให้หลายเรื่อง รวมไปถึง Rosemary’s Baby ด้วย โทมัสเขียนว่าเขาเตรียมตัวมากโดยการฟังเพลงชุดก่อนๆ แล้วก็เขียนถึงความจำเป็นที่บทเพลงเพลงหนึ่งจะสามารถทำให้เขามาร่วมงานและมีประสบการณ์ที่ดีกับคริสต็อฟได้ นี่เป็นอีกผลงานหนึ่งที่ดีเยี่ยมที่จะมาใช้เปรียบเทียบกับอัลบัมดั้งเดิมของคริสต็อฟที่ออกกับสังกัด Power Bros.

Tomasz Stanko / From The Green Hill (ECM 1999)

ชุดนี้ไม่ได้ใช้นักดนตรีแบ็กอัพชุดเดิม (มีจอห์น เซอร์แมนเพิ่มในตำแหน่งบาริโทน แซ็กฯ และเบสคลาริเน็ต, ดิโน ซาลุสซีในตำแหน่งแบนโดเนียนและมิเชล มาคาร์สกีในตำแหน่งไวโอลิน) โทมัสก็ได้สร้างสรรค์ผลงานชิ้นโบว์แดงอีกชิ้นหนึ่ง อารมณ์ของเพลงเป็นแบบเข้มข้นอีกครั้งหนึ่ง รวมทั้งมีงานประพันธ์ของจอห์น เซอร์แมนด้วย Litania เพลงของคริสต็อฟที่หม่นเหงาราวหยาดน้ำตา Quintet’s Time มีช่วงที่ให้ความรู้สึกหลอกหลอนมากที่สุดเท่าที่โทมัสเคยประพันธ์ผลงานมาทีเดียว ขณะที่ …From The Green Hill สามารถที่จะถูกวางไว้เป็นเพลงประกอบหนังได้สบายๆ แทบจะไม่มีคำคุณศัพท์ใดที่จะมาขยายความอัลบัมนี้ได้อย่างเหมาะสม หากแต่เวลา 73 นาทีที่เครื่องเล่นหยุดเล่นนี่แหละ มันจะบอกคุณเอง

Tomasz Stanko / Soul Of Things (ECM 2002)

ขณะที่อัลบัมนี้ออกวางจำหน่าย โทมัสและเพื่อนร่วมวงสี่ชิ้นของเขาก็กำลังออกทัวร์เป็นเวลาต่อเนื่องหลายปี (จริงๆ แล้วก็ตั้งแต่พวกเขายังวัยรุ่นอยู่เลย) เขามักจะเล่นตามสถานที่เล็กๆ คลับย่อมๆ เป็นหลักคือจุดมุ่งหมายในการออกตระเวนแสดง ด้วยตัวดนตรีในอัลบัมชุดนี้เองหวนกลับสู่ความเป็นแทรดิชันด้วยบทเพลง 13 ชิ้นที่ไม่ปรากฏชื่อ และใช้ธีมบางบทของเพลงบางในอัลบัมก่อนหน้า รวมไปถึงโฟล์กธีมของโปแลนด์

Tomasz Stanko / Suspended Night (ECM 2004)

อัลบัมล่าสุดกับค่ายอีซีเอ็มที่ออกมาตั้งแต่ 2004 วางโครงสร้างในแบบเดียวกับ Soul Of Things และยังคงสนเวียนอยู่กับแทรดิชัน ดูหนักแน่นและจับต้องได้มากขึ้น 10 เพลงหลังต่อ Song For Sarah ล้วนแต่ไม่มีชื่อทั้งสิ้น เราจะรู้สึกได้ถึงความเข้มข้นที่ถูกทำให้กลมกล่อมผสมผสานกับความอิสระที่มีให้กับนักดนตรีทั้งสามคน ( ถึงแม้ว่าโทมัสจะเล่นน้อย แต่ควบคุมแนวทางได้อย่างสมบูรณ์แบบ (ผลงานที่ระบุชื่อ Trio เราจะไม่ได้ยินประกายก้องของโทมัสมากเท่าที่ใจปรารถนา พลังดนตรีที่ล้นเหลือนี่จะเป็นแรงเลือดใหม่ที่จะก้าวสู่บทต่อไปที่เรืองรองผ่องใส

Create Date : 28 ธันวาคม 2548

Last Update : 28 ธันวาคม 2548 15:00:48 น.

1 comments

Counter : 1941 Pageviews.