BlogGang.com : : ผู้ชายในสายลมหนาว : พระประธานสมัยสุโขทัย : บทส่งท้าย (1)

พระประธานสมัยสุโขทัย : บทส่งท้าย (1)

พระศรีศากยมุนี

ย้อนไปเมื่อตั้งกรุงรัตนโกสินทร์ แม้กรุงเทพเป็นเมืองสร้างใหม่
แต่ก็ต้องการที่จะสถาปนาวัดวาอารามให้เป็นเกียรติ์เป็นศรีของเมือง
ดังนั้นวิธีเดียวที่เป็นไปได้ก็คือ การอัญเชิญพระพุทธรูปมาจากเมืองเก่า

แต่พระพุทธรูปสมัยอยุธยานั้นถูกพม่าเผาทำลายไปเสียมาก
ที่สำคัญสมัยอยุธยานิยมสร้างประพุทธรูปปูนปั้น
ยากที่จะเคลื่อนย้ายโดยไม่เสียหายลงมากรุงเทพได้

ในสมัยรัชกาลที่ 1 จึงมีการชะลอพระพุทธรูปจากเมืองเหนือลงมา
เพราะว่าพระพุทธรูปส่วนใหญ่สร้างจากโลหะสำริด
เป็นปริศนาที่สำคัญว่า เหตุใดสุโขทัยจึงรุ่มรวยยิ่งนัก
ดูจะขัดกับเข้าใจทางประวัติศาสตร์ว่าเจริญอยู่ในช่วงเวลาสั้นๆ

เราจึงเชื่อกันมาตลอดว่าพระประธานแบบสุโขทัยในวัดต่างๆ ของกรุงเทพนั้น
ล้วนได้มาจากการชะลอในครั้งรัชกาลที่ 1 ยกเว้นแต่พระพุทธรูปบางองค์
ที่มีบันทึกไว้ชัดเจนว่าอัญเชิญมาในสมัยรัชกาลที่ 3 เช่น พระพุทธชินสีห์
ที่วัดบวรนิเวศ หรือพระร่วงทองคำ ที่วัดมหรรณพารามวรวิหาร

หลวงพ่อศาสดา

แต่จากการค้นคว้าล่าสุด เรื่องการเมืองเรื่องจำนวน : การรวบรวม ทำบัญชี
วัดขนาด และจำแนกพระพุทธรูปจากหัวเมืองเหนือในช่วงสร้างกรุงเทพ
ให้ข้อมูลว่า จากพงศาวดารของเจ้าพระยาทิพากรที่ระบุไว้ทั้งสิ้น 1248 องค์
การศึกษานี้พบว่าในจำนวนนั้น 976 องค์ มีขนาดหน้าตักต่ำกว่า 1 ศอก

แสดงว่ามีพระพุทธรูปราว 200 องค์เศษ เท่านั้นที่จะนำมาตั้งไว้ที่ระเบียงคตได้
สอดคล้องกับพระพุทธรูปในระเบียงคตปัจจุบันที่มีพระสุโขทัยไม่เกิน 1 ใน 5
จากจำนวนพระพุทธรูปที่ตั้งอยู่ในระเบียงคตที่ระบุว่ามี 872 องค์
นอกนั้นล้วนเป็นพระพุทธรูปสมัยอยุธยาที่มีจำนวนมากกว่าทั้งสิ้น

ที่สำคัญพบว่าพระพุทธรูปขนาดใหญ่ที่มีหน้าตัก 4 ถึง 5 ศอกขึ้นไป
ซึ่งใหญ่พอที่จะเป็นพระประธานในอุโบสถนั้นมีเพียง 1-2 องค์
ซึ่ง 1 ใน 2 องค์นี้น่าจะเป็นพระประธานในวัดสุวรรณาราม
อีกหนึ่งองค์อาจเป็นพระประธานที่วัดหนังที่สร้างในสมัยรัชกาลที่ 2

หรือสององค์นี้คือพระประธานในวิหารทิศที่วัดโพธิ์เรายังไม่ทราบได้

ทำไมแรกสร้างกรุงเทพที่ขาดแคลแรงงาน จึงเลือกที่จะ
ไปบูรณะวัดเล็กๆ ที่ฝั่งธน
คำตอบนั้นอาจจะมาจากชื่อของวัดที่พ้องกับวัดสุวรรณดารารามที่พระนครศรีอยุธยา
วัดที่มีเรื่องเล่าวัดเป็นประจำตระกูลของขุนนางที่เป็นปฐมต้นราชวงศ์จักรี

พระพุทธชินสีห์

เป็นการแสดงให้เห็นว่า จุดประสงค์ของการทำอัญเชิญในครั้งนี้
เพื่อที่จะนำพระพุทธรูปขนาดหน้าตัก 2 -3 ศอก มาไว้ระเบียงคต
ไม่ได้มุ่งที่จะอัญเชิญพระพุทธรูปขนาดใหญ่ ที่ต้องสิ้นเปลืองแรงงาน
มาตั้งทิ้งไว้ที่วัดโพธิ์ โดยไม่รู้ว่าจะนำไปทำสิ่งใด

แต่เพราะสมุดไทยที่บันทึกนั้น ขาดหายไปไม่ครบสมบูรณ์
จึงมีการคาดเดาว่าอาจจะมีการอัญเชิญลงมามากถึง 2000 องค์
ดังนั้นเราไม่อาจสรุปได้แน่ชัดว่าพระขนาดใหญ่ถูกอัญเชิญมาเมื่อใด

แต่ดูเหมือนจะมีเบาะแสหนึ่ง ที่มาจากการอัญเชิญพระศาสดาว่า
เจ้าอาวาสวัดบางอ้อยช้างอัญเชิญมาจากพิษณุโลก ครั้นสมเด็จเจ้าพระยา
บรมมหาพิชัยญาติทราบ จึงให้อัญเชิญมาไว้ที่วัดประดู่ฉิมพลี
ต่อมาพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าจึงให้อัญเชิญไปไว้คู่กับพระพุทธชินสีห์

เช่นเดียวกับหลวงพ่อไร่ขิงที่มีประวัติว่าอัญเชิญมาจากวัดในอยุธยาเช่นกัน

พระศรีศาสดา

เราจะพอต่อภาพเหตุการณ์การอัญเชิญพระมาจากเมืองเหนือได้ว่า

เป็นการทำตามใบบอก ที่มีกำหนดขนาดและจำนวนไว้อย่างชัดเจน
เพื่อให้พอดีกับการนำไปวางในระเบียงคตทั้ง 8 ทิศของวัดพระเชตุพน
และไม่ได้มีการสั่งที่ชัดเจนว่า จะต้องมาจากหัวเมืองเหนือเท่านั้น

ที่สำคัญเป็นยามที่ระวังการศึกและกรุงเทพเองก็กำลังคนไม่มาก
เพื่อให้เสร็จทันเวลา ดังนั้นการกวาดพระพุทธรูปจากเมืองใกล้ๆ
เช่น ลพบุรี อยุธยา ลงมาจึงทำได้ง่ายกว่า

แต่กระนั้นพระพุทธรูปที่อัญเชิญลงมาบางองค์ก็คงไม่ได้ขนาด
หรือบางทีก็อาจจะไม่งามตามที่ช่างประสงค์อยากจะได้
จึงน่าจะมีพระขนาดหน้าตัก 2 ศอกบางองค์ที่หลงเหลืออยู่
มาจนถึงในรัชกาลที่ 3 ก็ยังมีพระบางส่วนตั้งไว้ในเพิงข้างวัดนั้นเอง

พระไสยา

ในสมัยรัชกาลที่ 2 เป็นที่ทราบว่าพระองค์ไม่ทรงโปรดด้านนี้
แต่เหตุการณ์สร้างวัดอย่างขนานใหญ่ในสมัยรัชกาลที่ 3
ในยามที่สยามมั่นคงเป็นปึกแผ่น มีแรงงานเป็นจำนวนมาก

จึงเป็นการจุดกระแสการอัญเชิญพระพุทธรูปสำริดขนาดใหญ่ลงมา
เพื่อใช้เป็นพระประธานในวัดที่สร้างใหม่หรือในวัดที่ถูกบูรณะ
โดยขุนนาง หรือพระสงฆ์ที่กำลังคนและกำลังทรัพย์
ไม่จำเป็นต้องขอพระราชทาน เพราะไม่ใช่เรื่องที่ผิดกฎหมาย

ดูเหมือนว่าปริศนาเรื่องการอัญเชิญพระพุทธรูปจากเมืองเหนือลงมา
จะได้จิ๊กซอว์หลายๆ ชิ้นเข้ามาคลี่คลาย ทำให้เราพอจะเห็นภาพได้

แต่ทั้งหมดก็เป็นแต่เพียงการคาดเดา จนกว่าเราจะมีหลักฐานที่ชัดกว่านี้

Create Date : 05 สิงหาคม 2558

Last Update : 23 มกราคม 2564 11:32:04 น.

6 comments

Counter : 2400 Pageviews.

ชอบแบบนี้ล่ะค่ะ ชอบอ่านบทวิเคราะห์ บทเดา

บันทึกการโหวตเรียบร้อยแล้วค่ะ

บันทึกการโหวต Blog ในวันนี้

ผู้เขียน Blog หมวดเนื้อหา Blog ได้รับโหวต
mariabamboo Parenting Blog ดู Blog
เนินน้ำ Food Blog ดู Blog
ผู้ชายในสายลมหนาว Education Blog ดู Blog

ระบบจะบันทึกคะแนนโหวต เฉพาะการโหวต 5 ครั้งล่าสุดในแต่ละวันเท่านั้น

ศาลเจ้าจีน เทพเยอะค่ะ หลายองค์ มีชื่อกำกับก็ยังงงอยู่ดี

โดย: สายหมอกและก้อนเมฆ

วันที่: 5 สิงหาคม 2558 เวลา:21:53:28 น.

พระทางเหนือส่วนใหญ่ก็สำริดค่ะ
นึกถึงพระยืนที่นำมาจากสุโขทัย ที่คานหัก ... วัดพระเจ้าเม็งราย

โดย: tuk-tuk@korat

วันที่: 6 สิงหาคม 2558 เวลา:7:42:15 น.

โหวตความรู้ให้นะคะ

ร.๒ ท่านไม่โปรดเหรอคะ? ว้าว ความรู้ใหม่เราเลย

โดย: สาวไกด์ใจซื่อ

วันที่: 6 สิงหาคม 2558 เวลา:8:31:42 น.

เจดีย์พุ่มข้าวบิณฑ์อยู่ที่วัดพระมหาธาตุ เพชรบูรณ์ ค่ะ
ไม่ได้แวะ แวะที่วัดไตรภูมิแห่งเดียว เพราะอยากเห็น พระพุทธมหาธรรมราชาค่ะ

โดย: tuk-tuk@korat

วันที่: 6 สิงหาคม 2558 เวลา:10:44:13 น.

อ๋อ ถ้าบอกว่ารัชกาลไหนโปรดอะไรนี่เคยได้ยินค่ะ

แต่ไม่ทราบว่าร.๒ท่านไม่โปรดการสร้างวัดน่ะค่ะ

โดย: สาวไกด์ใจซื่อ

วันที่: 6 สิงหาคม 2558 เวลา:11:38:42 น.

เราก็ชอบกุ้งค่ะ แต่ชอบปูมากกว่า แต่กินปูได้น้อยกว่าเพราะขี้เกียจแกะ ฮาาา

เดี๋ยวนี้ต้องระวังค่ะ กุ้งสารปนเปื้อนเพียบเลยยยย

โดย: สาวไกด์ใจซื่อ

วันที่: 7 สิงหาคม 2558 เวลา:12:40:20 น.