หนังใหญ่ไฟกะลา : วัดขนอน ราชบุรี หนังใหญ่เป็นมหรสพที่หาชมได้ยาก ครั้งแรกที่ผมมีโอกาสได้สัมผัสคือ งานตลาดนัดศิลปะคลองผดุงกรุงเกษม ในช่วงเดือน มีนาคม 2558 หลังจากนั้นก็มีโอกาสได้ดูบ้างอีกเป็นบางหน แต่ก็ยังไม่ใช่ที่สุด เพราะเป็นเพียงการฉายตัวหนังบนจอที่สาดด้วยแสงสปอตไลท์ แต่ในสมัยโบราณยุคที่ยังไม่มีไฟฟ้า มหรสพหนังใหญ่ต้องใช้สิ่งอื่น นั่นก็คือการเผากะลามะพร้าวให้ลุกไหม้กลายเป็นแสงเพลิง กะลานั้นคือของที่หาง่ายในทางภาคกลาง ที่สำคัญเป็นวัสดุ ที่ไหม้ไฟแล้วไม่มีเขม่าหรือควันที่แสบจมูกแสบตาเหมือนไม้ฟืนอื่นๆ แต่ในปัจจุบัน การมาเผากะลาในการแสดงที่กรุงเทพคงทำไม่ได้ ไม่เช่นนั้นคงต้องมีรถดับเพลิงมาจอดรอข้างๆ เวทีเป็นแน่ ที่สำคัญคงเป็นลำบากมากในการรวบรวมกะลามาให้เพียงพอ ดังนั้นเพียงปีละครั้งที่เราจะมีโอกาสได้ชมหนังใหญ่ไฟกะลา มหรสพการแสดงภายใต้แสงเงาอันเป็นเอกลักษณ์ที่โดดเด่น ที่ไม่มีชนชาติใดจะเทียบเคียงได้ ในช่วงวันสงกรานต์ของทุกปี เมื่อดวงอาทิตย์เริ่มคล้อยแสงในวันที่ 13 เมษายน 2561 การเดินทางไปยังวัดขนอน จ. ราชบุรี จึงได้เริ่มต้นขึ้น ตามกำหนดการ หนังใหญ่จะเริ่มการแสดงในเวลา 19.30 น. เราไปถึงงานในช่วงตะวันชิงพลบพอดี สิ่งเริ่มที่ทำคือไปจองที่นั่งเสียก่อน เมื่อไม่มีวัสดุอะไรมาเป็นของตนเอง จึงใช้ขอบฟุตบาทเป็นที่ตั้งมั่น เพราะใกล้กว่านั้น คงไม่พอดีกับเลนส์ระยะ 70-200 mm f4 IS ที่เตรียมไป จากนั้นก็ไปเติมพลัง แม้จะเป็นเพียง 18.30 น. อาหารก็หมดไปหลายร้านแล้ว เหลือแต่ร้านทอดมันกับไข่เจียวเพียงร้านเดียวเท่านั้น ต้องใช้เบี้ยที่ไม่รับแลกคืน หนึ่งชั่วโมงผ่านไปเราถึงจะได้นั่งทานอาหาร เพราะอย่างที่บอกคิวยาวมากเลยทีเดียว การแสดงบนเวทีเป็นการโชว์โนราห์ และการแสดงโชว์ประกอบบทเพลงบ้าง เราใช้เวลาช่วงนี้ขึ้นไปบนเรือนไทย พิพิธภัณฑ์ที่เก็บรักษาตัวหนังใหญ่โบราณ แต่ไม่รู้ว่ามันเก่าขนาดที่จะย้อนไปในสมัยแรกเริ่มเลยหรือไม่ ตัวที่เลือกมาให้ชมนี้ ตอนแรกก็เห็นว่าสวยก็เท่านั้นเอง มียักษ์ในตัวหนังหลายตัว แต่มาทำบลอกจึงเห็นว่า น่าอัศจรรย์ดีที่ตัวหนังนี้น่าจะเกี่ยวกับการแสดงในคืนนี้ จากภาพที่ตอกจะเห็นยักษ์หลายตน ที่ปรากฏซ้ำเหมือนกรูปภาพในกระจก เป็นยักษ์ที่น่าจะสำคัญเพราะใส่มงกุฏยอด และที่บ่งชี้คือภาพแทรกอยู่ในก้อนเมฆ คงเป็นตอนตอนศึกวิรุญจำบัง ที่เกิดขึ้นก่อนเพราะอินทรชิตต้องไปชุบศรก่อนออกศึก จึงให้หลานคือวิรุญจำบังไปทำหน้าที่รบขัดตาทัพ โดยใช้ผ้าโพกศรีษะเสกเป็นพยนต์ หนังใหญ่วัดขนอนมีอายุกว่า 200 ปี ริเริ่มโดยหลวงปู่กล่อม เจ้าอาวาสในสมัยนั้น เกิดเมื่อปี พ.ศ. 2391 และมรณภาพในปี พ.ศ. 2485 ท่านมีความสนใจทางช่าง และวัดขนอนเองก็มีตัวหนังอยู่บ้างแล้ว คือหนังเตียวที่ตัวไม่ใหญ่ เรียกว่าหนังกลาง มีนายอั๋งผู้เคยเป็นโขนของพระแสนทองฟ้า (ป้อง) นายอำเภอเมืองราชบุรีมาชักชวน ให้ทำหนังใหญ่เป็นสมบัติของวัด ท่านเจ้าอาวาสจึงไปชวนช่างจาด ช่างจ๊ะ ช่างพ่วง มาช่วยกันเขียนตัวหนัง แล้วให้ช่างอั๋งเป็นคนแกะออกมาเป็นตัวละคร หนังชุดแรกที่สร้างคือตอน หนุมานถวายแหวน จากนั้นก็มีการทำต่อมา จนถึงชุดสุดท้ายคือตอน ทศกัณฑ์สั่งเมือง รวมเป็น 9 ชุด ตัวหนังทั้งสิ้น 313 ตัว 19.50 น. ลงมาจากพิพิธภัณฑ์ เป็นการแสดงหุ่นละครเล็กคณะทำนาย คลองบางหลวง หวังว่าคงไม่สับสนกับคณะหุ่นละครเล็กโจหลุยส์ที่เคยเล่าไปใน นรสิงหาวตาร เพราะคณะนั้นเค้าเป็นมืออาชีพ แต่คณะนี้ผมเห็นแต่ละครั้งก็ไม่มีอะไรแปลกใหม่ มีอยู่ตอนเดียวคือหนุมานเกี้ยวนางสุวรรณมัจฉา แล้วก็มีลูกคือมัจฉานุ จากนั้นก็มีคนใส่ชุดโขนเป็นหนุมาน มาเล่นกับคนเชิดหุ่นมัจฉานุ จบ 21.20 แสงเพลิงของไฟจากกะลาก็ปรากฏขึ้น ทาบเบื้องหลังจอหนังสีขาว เป็นจุดเริ่มต้นของการแสดงที่เราเดินทางมากว่า 100 กิโลเมตรในวันนี้ ที่จะได้มีโอกาสชมหนังใหญ่ในแบบคนสมัยก่อนในศึกอินทรชิต ตอนศรพรหมมาศ ไม่ใช่แต่เราเท่านั้นที่มาเพื่อการนี้ ยังมีช่างภาพอื่นๆ อีก 4-5 คน ที่มาคอยเก็บภาพความงดงามในครั้งนี้ ไม่มีการเล่นจับลิงหัวค่ำให้เสียเวลา เปิดฉากมาด้วยหนังเมือง เหตการณ์เกิดขึ้นหลังการตายของกุมภกรรณ ทศกัณฑ์มีบัญชาให้เสนายักษ์นำคำสั่งไปให้อินทรชิดไปสู้รบกับพระราม ตัดฉากมาเป็นฉากเมืองเช่นกัน การเข้าเฝ้าของเสนาทัพวานรฝ่ายของพระราม 22.00 น. เป็นการแสดงแบบผสมผสาน โดยนำตัวหนังใหญ่ร่วมกับการแสดงโขน ซึ่งเรามีโอกาสได้เคยเห็นมาบ้าง แต่ต่างกันที่ครั้งนี้มีเปลวเพลิงเป็นฉากหลัง เป็นภาพที่หาชมได้ยากที่ โขน หนังใหญ่ และเปลวไฟ จะมาอยู่ร่วมกันในฉากเดียว รณพักตร์เป็นบุตรของทศกัณฑ์ที่ทำการบำเพ็ญตบะ จนได้รับพรวิเศษจากมหาเทพ พระอิศวรประทานศรพรหมมาศ และพรให้สามารถแปลงกายเป็นพระอินทร์ได้ พระพรหมประทานศรนาคบาศและพรว่าหากเศียรขาดตกต้องพื้นเมื่อใด จะเกิดไฟบรรลัยกัลป์ไปทั้งจักรวาล มีเพียงพานแว่นฟ้าของพระพรหมเองเท่านั้น ที่จะสามารถรองรับเศียรของอินทรชิตได้ ส่วนพระนารายณ์ประทานศรวิษณุปาฌัม ตัวโขนที่แสดงเป็นอินทรชิตทำพิธีชุบศรและแปลงกายเป็นพระอินทร์เข้าหลังฉากไป จากนั้นเป็นฉากใหญ่ของเรื่อง เมื่อเวทีนั้นว่างเปล่า แต่เหนือฉากมีตัวหนังขนาดใหญ่ เป็นตัวหนังพระอินทร์ทรงช้างเอราวัณที่ทางวัดสร้างมาเพื่อใช้แสดงฉากสำคัญนี้ โดยการใช้การชักรอกเหนือฉาก ราวกับพระอินทร์ที่กำลังเหาะลงมาจากสวรรค์ เมื่อหนังลับไปอีกด้านของฉาก ก็มีการตั้งขบวนแห่ มีคนเดินอัญเชิญธงราวกับเป็นกองทัพ เพื่อนำตัวหนังใหญ่ตัวนี้กลับขึ้นบนเวที ต้องใช้คนถึงสี่คนช่วยกันเชิดตัวหนัง จากนั้นเป็นฉากที่กองทัพวานรและพระลักษมณ์ ตะลึงในความงามของพระอินทร์ อินทรชิตจึงใช้โอกาสนั้นแผลงศรพรหมมาศต้องพระลักษมณ์และกองทัพจนหมดสติไป มีเพียงหนุมานเท่านั้น ที่ฉงนสงสัยในการเดินทางมาของพระอินทร์จึงรอดพ้นไปได้ หนุมานในชุดโขนจึงโกรธมากที่อินทรชิตใช้เล่ห์เหลี่ยมในการทำสงคราม จึงกระโดดขึ้นไปแล้วหักคอช้างเอราวัณ แต่ถูกคันศรของอินทรชิตฟาดจนสลบไป เมื่อพระรามรู้ข่าวจึงเดินทางมายังสนามรบ เมื่อขนต้องกับพระพายหนุมานจึงฟื้นคืนสติ แล้วกราบทูลเรื่องราวทั้หงมดให้พระรามทราบ พิเภกทูลว่า มีเพียงสรรพยาจากเขาอาวุธ ที่จะช่วยพระลักษฌ์และกองทัพวานรให้ฟื้นขึ้นมาได้ หนุมานอาสาเดินทางไปเอง การแสดงจบลงที่เวลา 22.30 น. เลยจากกำหนดการที่แจ้งไว้ไปหนึ่งชั่วโมงเต็ม แม้จะง่วงนอน และต้องฝืนตัวเองเพื่อใช้เวลาอีกครึ่งทางเพื่อเดินทางกลับบ้าน แต่ก็อิ่มเอมใจที่ประเทศไทยยังมีการอนุรักษ์วัฒนธรรมประเพณีที่สวยงามนี้ไว้ได้ วันเวลานั้นผ่านไปแต่ละปีอย่างรวดเร็วมาก แต่อายุเรานั้นกลับก็ไม่ได้มากมายเลย หนึ่งปีที่จะมีเพียงหนึ่งครั้ง ผมอยากให้คนไทยช่วยอนุรักษ์และสืบสานสิ่งนี้ไว้ เพื่อให้ศิลปะอันงดงามจะคงอยู่กับประเทศไทยเราไปได้ .. ตลอดกาล เหลียวหน้า แลหลัง ดูหนังใหญ่ : หนังใหญ่วัดขนอน เหลียวหน้า แลหลัง ดูหนังใหญ่ : ชุดพระนครไหว (1) เหลียวหน้า แลหลัง ดูหนังใหญ่ : ชุดพระนครไหว (2)   Create Date : 14 ธันวาคม 2561 6 comments Last Update : 17 ธันวาคม 2561 13:58:51 น. Counter : 1775 Pageviews. Share Tweet

ผู้โหวตบล็อกนี้...

คุณภาวิดา คนบ้านป่า, คุณtuk-tuk@korat, คุณสายหมอกและก้อนเมฆ, คุณnewyorknurse, คุณสาวไกด์ใจซื่อ

ในชีวิตแปดทศวรรษนี่ ยังไม่เคยได้ชมหนังใหญ่สักครั้งเลยค่ะ ขอบคุณที่นำมาเล่านะคะ   โดย: ภาวิดา (คนบ้านป่า ) 14 ธันวาคม 2561 20:51:18 น.

เป็นอีกที่หนึ่งทีึ่อุ้มปักหมุด สักวันค่ะสักวัน ถ้าได้ไปราชบุรีจะไม่พลาดแน่ๆ กด Like ให้เป็นคนที่ 1 ค่ะ   โดย: อุ้มสี 14 ธันวาคม 2561 21:27:22 น.

หุ่นละครเล็กที่คลองบางหลวงเคยดูค่ะ หนังใหญ่วัดขนอน ... ไปวัดขนอน 2 รอบ ไม่เคยตรงวันแสดงเลยค่ะ วาสนาไม่ถึงไม่เคยได้ดูอะไรแบบนี้เลยค่ะ   โดย: สายหมอกและก้อนเมฆ 15 ธันวาคม 2561 5:39:09 น.

สวยมากค่ะ   โดย: tuk-tuk@korat 15 ธันวาคม 2561 9:12:26 น.

อยู่ไม่ไกลจากบ้าน กลับเมืองไทยที่ไร ก็ยังไปไม่ถึงสักที แต่ก็ลำบากมาเมืองไทยก็ต้องไปตามที่คนเขาจะพาไป อยากไปไหนเองก็ไม่กล้าไปคนเดียวอีก   โดย: newyorknurse 16 ธันวาคม 2561 3:44:34 น.

อยากไปดูหนังใหญ่วัดขนอนมากค่ะ แต่ยังไม่ประสบโอกาสสักที บันทึกการโหวตเรียบร้อยแล้วค่ะ บันทึกการโหวต Blog ในวันนี้ ผู้เขียน Blog หมวดเนื้อหา Blog ได้รับโหวต กะว่าก๋า Photo Blog ดู Blog ผู้ชายในสายลมหนาว Education Blog ดู Blog ระบบจะบันทึกคะแนนโหวต เฉพาะการโหวต 10 ครั้งล่าสุดในแต่ละวันเท่านั้น   โดย: สาวไกด์ใจซื่อ 16 ธันวาคม 2561 18:43:22 น.