ฟ้อนกลองอืดเป็นศิลปะการแสดงที่มีรากฐานอยู่ในสังคมจังหวัดแพร่  ศิลปะการแสดงชนิดนี้มีลักษณะโดดเด่นที่แตกต่างจากฟ้อนเมืองหรือฟ้อนเล็บของเชียงใหม่ แม้จะมีความสัมพันธ์ทางสายวัฒนธรรมเดียวกัน ฟ้อนกลองอืดมีเอกลักษณ์สำคัญคือการใช้ “กลองอืด” หรือที่บางแห่งเรียกว่า “กลองแอว” ซึ่งเป็นกลองไม้ขนาดใหญ่ที่มีลักษณะคอดตรงกลางคล้ายสะเอว ขึงด้วยหนังด้านเดียว ให้เสียงทุ้ม กังวาน และหนักแน่น เมื่อใช้ตีประกอบกับเครื่องจังหวะอื่น ๆ เช่น ฆ้องใหญ่ ฆ้องกลาง ฆ้องเล็ก ฉาบใหญ่ และเครื่องที่เรียกว่า “ผ่าง” หรือ “พาน” จึงก่อให้เกิดบรรยากาศที่สงบ ขลัง และศักดิ์สิทธิ์ เหมาะสมกับการประกอบพิธีกรรม งานบุญ และขบวนแห่ ฟ้อนกลองอืดจึงเป็นการผสมผสานระหว่างดนตรี ท่าฟ้อน และความเชื่อทางศาสนาของชุมชน โดยมีความหมายลึกซึ้งเกินกว่าความบันเทิงทั่วไป และเป็นมรดกภูมิปัญญาที่สะท้อนถึงอัตลักษณ์ของผู้คนจังหวัดแพร่

    ในแง่ประวัติศาสตร์ ฟ้อนกลองอืดมีพัฒนาการเชื่อมโยงกับการแลกเปลี่ยนศิลปวัฒนธรรมระหว่างเมืองเชียงใหม่และเมืองแพร่ เหตุการณ์สำคัญที่ถือเป็นหมุดหมายคือ ก่อนปี พ.ศ. 2500 เมื่อสมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี หรือสมเด็จย่า เสด็จเยือนเมืองแพร่ ได้มีการเชิญครูนาฏศิลป์จากเชียงใหม่ คือ ครูพลอยศรี สรรพศรี มาถ่ายทอดท่าฟ้อนเล็บแก่ครูฟ้อนเมืองแพร่เพื่อใช้ในการฟ้อนรับเสด็จ การถ่ายทอดครั้งนั้นสะท้อนให้เห็นการแพร่กระจายของอิทธิพลนาฏศิลป์เชียงใหม่ที่มีรากฐานจากคุ้มพระราชชายาเจ้าดารารัศมี เข้าสู่เมืองแพร่ และเป็นการวางรากฐานรูปแบบฟ้อนที่มีแบบแผนและเป็นทางการมากขึ้น (สิทธิพันธ์ เหรา, 2568) การรับเอาท่วงท่าและแม่แบบฟ้อนเล็บจากเชียงใหม่มิได้ทำให้ฟ้อนเมืองแพร่สูญเสียเอกลักษณ์ หากแต่กลับเกิดการผสมผสานและปรับประยุกต์ให้เข้ากับบริบทท้องถิ่น จนกลายมาเป็นรูปแบบฟ้อนที่ผู้คนรู้จักกันในนาม “ฟ้อนกลองอืด”
 

    การฟ้อนกลองอืดยังได้รับการเผยแพร่ผ่านสื่อบันทึกสมัยใหม่ โดยมีการบันทึกเสียงวงกลองอืดเมืองแพร่โดยลุงหนานมา ผ่านสถานีวิทยุกระจายเสียงจังหวัดแพร่ (กวส.2) ซึ่งได้พาวงไปบันทึกเสียงที่เชียงใหม่แล้วผลิตเป็นแผ่นเสียงจัดจำหน่าย ปรากฏว่าเพลงฟ้อนกลองอืดได้รับความนิยมอย่างสูงในหมู่ช่างฟ้อนและคณะฟ้อนหัววัดจนกลายเป็นที่รู้จักอย่างกว้างขวาง (ณัฐพล กาคำ, 2568) การบันทึกเสียงครั้งนั้นถือเป็นจุดเปลี่ยนที่สำคัญ เพราะทำให้ฟ้อนกลองอืดในวิถีชุมชนสู่การเผยแพร่ในวงกว้างและได้รับการยอมรับมากขึ้น