BlogGang.com : : น้าโหด : ดูกล้วยไม้ริมทางที่มาเลเซีย (ตอนแรก)

ดูกล้วยไม้ริมทางที่มาเลเซีย (ตอนแรก)

ถอดความจาก The roadside orchids of Malaysia ของ Jeffrey A. Corder

“กล้วยไม้” เป็นพืชที่พบได้ทั่วทุกส่วนของโลกตั้งแต่ชายหาดถึงยอดดอย บางครั้งดูเหมือนมันเป็นเรื่องธรรมดาหากเราพบกล้วยไม้ที่สมบูรณ์สุดๆ ขึ้นอยู่ตาม 2 ข้างทางที่เราผ่านไป

มาเลเซียเป็นหนึ่งในประเทศในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ซึ่งมีกล้วยไม้พันธุ์แท้หลายชนิดที่พบเห็นได้ตาม 2 ข้างทาง เมื่อปี 2002 การประชุมกล้วยไม้โลกได้จัดขึ้นที่กรุงกัวลาลัมเปอร์ เมืองหลวงของมาเลเซียนี่เอง ชายฝั่งด้านตะวันตกของมาเลเซียมีกล้วยไม้พันธุ์แท้กระจายพันธุ์อยู่เกือบ 1,000 ชนิด ซึ่งหลายชนิดพบเฉพาะในถิ่นทุรกันดาร บางชนิดยังไม่เคยถูกบันทึกเป็นข้อมูลทางพฤกษศาสตร์เสียด้วยซ้ำ อย่างไรก็แล้วแต่กล้วยไม้เหล่านี้กลับกลายเป็น “กล้วยไม้ข้างทาง” ที่พบเห็นได้ทั่วไปตามถนนหลวงในเขตชนบทของมาเลเซีย

ภายในกรุงกัวลาลัมเปอร์ มีกล้วยไม้ไม่กี่ชนิดเท่านั้นที่ยืนหยัดมีชีวิตอยู่ได้ในสภาพแวดล้อมที่เป็นชุมชนเมือง แต่กล้วยไม้ 2 ชนิดที่ต้องยกเว้นเพราะสามารถพบได้ง่ายๆ ก็คือ “กะเรกะร่อนปากเป็ด (Cymbidium finlaysonianum)” และ “หวายตะมอย (Dendrobium crumenatum)” แม้ตามท้องถนนในเมืองจะพบเฟินที่ประดับประดาตามต้นไม้ใหญ่ แต่เราก็สามารถพบกล้วยไม้ 2 ชนิดนี้ได้ไม่ยาก ซึ่งอาจจะเป็นไปได้ว่ามันถูกนำมาจากป่าหรือภูเขาที่ห่างไกลออกไป

หวายตะมอยหรือ “Pigeon orchid” เป็นกล้วยไม้ธรรมดาๆ ที่พบเห็นง่ายๆ ในประเทศมาเลเซีย จริงๆ แล้วมันเป็นไม้สามัญธรรมดาของทวีปเอเชียเลยด้วยซ้ำ บางครั้งมันถูกจัดเป็นวัชพืชเลยเสียด้วย เราสามารถพบหวายตะมอยเกาะอยู่มากมายบนต้นไม้ใหญ่ในเมือง ถึงขนาดที่ว่าเมื่อไรที่พบไม้ใหญ่หักล้ม เราจะสามารถพบเห็นเจ้าหวายตะมอยเกาะอยู่ตามกิ่งไม้นั้นเลยทีเดียว Dendrobium crumenatum (ภาษาลาติน crumena หรือ purse หมายถึง ปากจู๋) พบได้ทั่วไปในเขตร้อนชื้น มันสามารถเจริญเติบโตได้กับไม้ทุกชนิด ตู้ไปรษณีย์ไม้หน้าบ้าน แผ่นหลังคาที่ทำด้วยไม้ หรือทุกหนทุกแห่งก็ว่าได้ การออกดอกของมันต้องการการเปลี่ยนแปลงของอุณหภูมิแบบกะทันหัน ตาดอกสามารถพักตัวได้หลายสัปดาห์ แต่จะพัฒนาอย่างรวดเร็วต่อเมื่ออุณหภูมิลดลงมากๆ เช่นเมื่อเกิดพายุฝนในฤดูที่มีอากาศร้อน ดอกของหวายตะมอยมีสีขาว ปากสีเหลือง กลิ่นของมันคล้ายกับน้ำยาล้างจาน ระยะการบานสั้นเพียงแค่วันเดียว แต่อาจบานได้ถึง 12 ครั้งใน 1 ปี หากผ่านไปตามท้องถนนลองมองไปบนต้นไม้ผลสูงๆ อาจพบกลุ่มกอของหวายตะมอยอาศัยอยู่บนนั้นก็ได้

กล้วยไม้ประเภทรากกึ่งอากาศอีกชนิดคือ “กะเรกะร่อนปากเป็ด” ที่สวนสัตว์แห่งชาติของมาเลเซีย (Negara) เราสามารถพบกะเรกะร่อนปากเป็ดกอยักษ์บนต้นไม้ใหญ่ เช่นเดียวกับที่เราพบมันได้ง่ายเช่นกันตามต้นไม้ผลข้างทาง ดูมันจะชอบเงาะหรือขนุนเป็นพิเศษ โดยเฉพาะอย่างยิ่งในเขตชายฝั่งตอนเหนือของประเทศ ลักษณะการบานจะเป็นฤดูกาลไม่บ่อยนัก คือ 1-2 ครั้งต่อปีเท่านั้น กะเรกะร่อนปากเป็ดสามารถปลูกในตอไม้กลวงเลี้ยงเป็นกอใหญ่น้ำหนักได้เป็น 100 ปอนด์ ดอกของมันมีสีเหลืองอมเขียว กลีบนอกและกลีบในมีเส้นสีม่วงพาดทับ ปากมีสีขาวและมีสีม่วงอมแดงแต้มด้านบน และดอกอาจมีกลิ่นหอมอ่อนๆ ช่อดอกอาจยาวได้เป็นเมตร และอาจบานได้พร้อมกันได้ถึง 40 ช่อ

เช่นเดียวกับกล้วยไม้ดินบางชนิดก็สามารถพบเห็นง่ายๆ ตามข้างทางในมาเลเซีย กล้วยไม้ในสกุล Spathoglottis บางตัวอาจทิ้งใบในบางช่วงปี ทำให้เราไม่ทันสังเกตเห็นมัน แต่ Spathoglottis plicata เป็นกล้วยไม้ดินที่พบเห็นง่ายที่สุดในมาเลเซียโดยเฉพาะในพื้นที่เขตเชิงเขาสูง ต้นของมันคล้ายต้นกล้าปาล์ม เริ่มออกดอกตั้งแต่เดือนสิงหาคม ช่อดอกแทงตั้งตรง ดอกสีม่วง บานได้นานเป็นสัปดาห์หรืออาจเป็นเดือนเลยด้วยซ้ำไป สีของดอกมีหลากหลายตั้งแต่สีขาวบริสุทธิ์จนถึงสีม่วงเข้ม แต่โดยทั่วไปแล้วปากจะมีสีม่วงและมีรูปทรงโค้งลึกคล้ายเรือ นี่เองเป็นที่มาของชื่อสามัญที่ชาวมาเลเซียเรียกมันว่า “Boat orchid”

ที่ระดับความสูง 2,700 ฟุต หรือ 900 เมตรจากระดับน้ำทะเล Spathoglottis aurea อาศัยอยู่ตามข้างทาง ความจริงมันชอบขึ้นในสภาพภูมิประเทศที่เป็นทุ่งหญ้ามากกว่า แต่หลายครั้งก็พบมันขึ้นอยู่บนพื้นหินล้วนๆ ดอกสีเหลืองสด ขนาดประมาณ 2 นิ้วครึ่ง ปากเรียวผอมสีเหลือง มีแต้มสีแดงเลือดหมู ช่อดอกยาวได้ถึง 18 นิ้ว ในมาเลเซียพบว่ามันจะออกดอกในระหว่างเดือนมิถุนายนถึงสิงหาคม สามารถพบเห็นได้ง่ายตาม 2 ถนนที่ขึ้นปะปนไปกับวัชพืชอื่นๆ Spathoglottis สวยๆ หลายชนิดที่ได้รับการพัฒนาพันธุ์แล้วก็พบเห็นปลูกประดับตามหน้าบ้านอยู่มากเช่นเดียวกัน