เมตตา - สาขัลยะ
พระบาลีนิทเทสสาขัลยทุกะ ในสุตตันติทุกนิกเขปกถา (๑๓๕๐,๘๖๑) มีข้อความว่า สาขัลยะ เป็นไฉน คือวาจาใดเป็นปม เป็นกากเผ็ดร้อนต่อผู้อื่น เกี่ยวผู้อื่นไว้ ยั่วให้โกรธ ไม่เป็นไปเพื่อสมาธิ ละวาจาเช่นนั้นเสีย วาจาใดไร้โทษ (เนฬา) สบายหู ไพเราะ เป็นวาจาของชาวเมือง เป็นที่ยินดีเจริญใจของคนหมู่มาก กล่าววาจาเช่นนั้น ความเป็นผู้มีวาจาอ่อนหวาน ความเป็นผู้มีวาจาสละสลวย ความเป็นผู้มีวาจาไม่หยาบคาย ในลักษณะดังกล่าวนั้นอันใดนี้เรียกว่า สาขัลยะ
คำว่า เป็นปม คือเกิดเป็นปมด้วยการพูดขู่และข่ม เพราะประกอบไปด้วยโทสะ เหมือนกับปมที่เกิดขึ้นที่ต้นไม้อันประกอบไปด้วยโทษฉะนั้น
คำว่า เป็นกาก คือเป็นวาจาเสีย วาจานั้นย่อมเป็นกาก เช่นเดียวกับต้นไม้ที่เสียย่อมเป็นกากมีผงออกฉะนั้น ย่อมเข้าไปดุจครูดโสตฉะนั้น ด้วยเหตุนั้นจึงตรัสว่า เป็นกาก
คำว่า เผ็ดร้อนต่อผู้อื่น คือเผ็ดร้อน ไม่น่าชอบใจ ให้เกิดโทสะแก่คนอื่น คำว่า เกี่ยวผู้อื่นไว้ คือเป็นดุจเรียวหนามที่งอแทงหนังเกี่ยวผู้อื่นไว้ แม้เขาจะไปก็ทำให้ติดอยู่ไม่ยอมให้ไป
คำว่า ยั่วให้โกรธ คือชวนให้โกรธ
คำว่า ไม่เป็นไปเพื่อสมาธิ คือไม่เป็นไปเพื่ออัปปนาสมาธิ หรือ อุปจารสมาธิ คำเหล่านี้ทั้งหมดเป็นไวพจน์ของวาจาอันประกอบด้วยโทษ ด้วยประการฉะนี้
คำพูดที่ดี คือคำพูดที่สบายหู มีคำอธิบายว่า คำว่า สบายหู คือเป็นสุขแก่หูเพราะมีพยัญชนะไพเราะ ไม่ให้เกิดเป็นหลาวในหูดุจแทงด้วยเข็ม
ที่ชื่อว่า ไพเราะ เพราะความหมายว่าให้เกิดแต่ความรัก ไม่ให้เกิดความโกรธในสรีระ เพราะมีอรรถอันไพเราะ
ที่ชื่อว่า จับใจ เพราะถึงหัวใจคือเข้าไปสู่จิตโดยง่าย ไม่กระทบกระทั่ง
ที่ชื่อว่า เป็นวาจาของชาวเมือง เพราะความหมายว่า เป็นวาจาที่มีในเมือง โดยเหตุที่มีคุณบริบูรณ์ ชื่อว่าเป็นวาจาของชาวเมือง เพราะความหมายว่าเป็นวาจาที่นุ่มนวลดุจนารีที่เติบโตในเมืองดังนี้ก็มี ชื่อว่าเป็นวาจาของชาวเมือง เพราะความหมายว่า วาจานี้เป็นของบ้านเมืองดังนี้ก็มี อธิบายว่า เป็นคำพูดของคนชาวเมือง จริงอยู่ คนชาวเมืองทั้งหลายเป็นผู้มีถ้อยคำเหมาะสม เรียกคนคราวพ่อว่า พ่อ คนคราวพี่ว่า พี่ ถ้อยคำเช่นนี้ย่อมเป็นที่ดีใจของชนหมู่มาก เหตุนั้นจึงชื่อว่า เป็นที่ยินดีของคนหมู่มาก ย่อมเจริญใจ คือทำให้จิตได้เจริญแก่ชนหมู่มากโดยภาวะที่ยินดีนั่นเอง เหตุนั้นจึงชื่อว่า เจริญใจของชนหมู่มาก
ธรรมซึ่งคู่กับ สาขัลยะ คือ ปฏิสันถาร คือไม่ใช่เพียงแต่เป็นผู้ที่มีวาจาไร้โทษสบายหูไพเราะจับใจ เป็นวาจาของชาวเมือง แต่ก็ควรที่จะมีปฏิสันถารด้วยเมตตา เพราะเมื่อเป็นผู้ที่อบรมเจริญเมตตาจริงๆ ก็จะไม่เป็นผู้ที่ขาดปฏิสันถาร
(มีต่อ ปฏิสันถาร เป็นไฉน)
อ่านบล๊อคในหมวดเมตตา
เมตตา - ลักษณะ เมตตา - อิสสา เมตตา - มัจฉริยะ เมตตา - มานะ กราบอนุโมทนา ท่านอาจารย์สุจินต์ บริหารวนเขตต์ บ้านธัมมะ
Create Date : 26 พฤศจิกายน 2549 |
|
159 comments |
Last Update : 26 พฤศจิกายน 2549 14:22:17 น. |
Counter : 909 Pageviews. |
|
|
|
วันนี้มาต่อบล๊อคเก่า เรื่องเดิม เจริญเมตตา และธรรมะที่เกื้อกูล เมตตาคือมิตรภาพ ไม่เป็นภาระ ไม่รกรุงรัง ไม่ต้องปัดฝุ่น ไม่เสื่อมราคา เป็นอริยะสมบัติ ให้ประโยชน์ทั้งโลกนี้และโลกหน้า..
สาธุ เจริญธรรมค่ะ..
..และก็..ได้เวลาปรับปรุงบล๊อคบ้างแล้วสิ บล๊อคเก่าๆ บางอันก็เปิดไม่ได้ เพลงก็ลิ้งค์ตายบ้าง กวาดบ้านแล้วก็มากวาดบล๊อคบ้าง..
แว๊บๆ ไปเยี่ยมเช่นเคยนะคะ