‘ป้อมผีเสื้อสมุทร’ ป้อมรบประวัติศาสตร์ กลางปากแม่น้ำเจ้าพระยา

เมื่อไม่นานนี้ ผมมีโอกาสไปเตร็ดเตร่ เลาะเที่ยวอยู่แถบเมืองปากน้ำ มาครับ นอกจากจะได้ไปไหว้สักการะ ‘องค์พระสมุทรเจดีย์’ ปูชนียสถานคู่อำเภอพระสมุทรฯ และเป็นสัญลักษณ์ คู่จังหวัดสมุทรปราการแล้ว ยังเป็นครั้งแรกจริงๆ ที่ได้นั่งเรือไปขึ้นเกาะที่ ‘ป้อมผีเสื้อสมุทร’ อันเป็นหนึ่งในป้อมรบโบราณที่ปากน้ำเจ้าพระยา ที่ยังหลงเหลือให้เราได้เห็นกันครับ.

การไปเยือน ป้อมผีเสื้อสมุทร ผมต้องตั้งต้นนั่งเรือโดยสารที่ ‘ท่าเรือข้ามฟากพระสมุทรเจดีย์’ ซึ่งเป็นท่าเรือข้ามไปยัง เมืองสมุทรปราการที่ตั้งอยู่อีกฝั่งของแม่น้ำเจ้าพระยา ในขณะที่ผู้โดยสารทั่วไปอื่นๆ ต่างนั่งกันเรียบร้อยปลอดภัยภายในที่นั่งของตัวเอง ผมกลับต้องมานั่งยองๆ ในท่าเตรียมพร้อมอยู่บริเวณหัวเรือ เนื่องจากจุดหมายของผมอยู่ที่กึ่งกลางเส้นทางน้ำ ซึ่งก็คือ ป้อมผีเสื้อสมุทร ที่ตั้งบนเกาะเล็กๆ กลางแม่น้ำเจ้าพระยา ใต้พระสมุทรเจดีย์ ตรงข้ามกับศาลากลางจังหวัดสมุทรปราการนั่นเอง ใช้เวลาไม่ถึง 5 นาทีด้วยซ้ำมั้งครับ คนขับก็ปักหัวเรือเข้าท่าเทียบ จากนั้นตัวผมก็ขึ้นมาเดินเตร่อยู่บนเกาะเล็กๆ พื้นที่ประวัติศาสตร์เสียแล้ว !

               ‘ป้อมผีเสื้อสมุทร’ นับว่าเป็น ป้อมรบโบราณ ที่มีบทบาทในการต่อสู้ปกป้องอธิปไตยของชาติ ไม่เป็นสองรอง ป้อมพระจุลจอมเกล้า แต่อย่างใด เนื่องจากเคยสร้างวีรกรรมในการรบต่อสู้กับ เรือรบฝรั่งเศส ในวิกฤตการณ์ ร.ศ.๑๑๒ ด้วยการยิงต่อสู้กับ หมู่เรือรบฝรั่งเศส ๒ ลำที่ล่วงล้ำเข้ามายังน่านน้ำ ในวันที่ ๑๓ กรกฎาคม ๒๔๓๖

                ประวัติระบุว่า.. รัชกาลที่ ๒ โปรดเกล้าฯ ให้สร้าง ป้อมรบนี้ขึ้นในปี ๒๓๖๒ โดยสร้างเป็นป้อมปืนสองชั้น ตั้งอยู่ระหว่างทางเดินเรือ ๒ ทาง ซึ่งปัจจุบันด้านตะวันตกได้ตื้นเขิน จนแผ่นดิน และป่าจากได้งอกรุกล้ำออกมาจนทำให้เรือใหญ่ไม่สามารถแล่นผ่านได้อีกต่อไป จนดูเหมือนที่ตั้งป้อม อยู่ชิดติดฝั่งเป็นอย่างมาก แต่การสร้างป้อมในสมัยรัชกาลที่ ๒ ก็ยังไม่แล้วเสร็จลงนะครับ พอมาถึงสมัยรัชกาลที่ ๓ ในปี ๒๓๖๕ ป้อมผีเสื้อสมุทร ถึงจะได้รับการก่อสร้างแก้ไขจนสมบูรณ์ พร้อมใช้งานยิ่งขึ้น จากนั้นในปี ๒๓๘๘ จึงมีการปรับปรุงป้อมใหม่ โดยรื้อชั้นบนออกไปสองข้าง จนมาถึงสมัยรัชกาลที่ ๕ พระองค์จึงโปรดเกล้าฯ ให้ ‘กรมพระราชวัง บวรสถานมงคล’ เสด็จไปทรงแก้ไขเปลี่ยนแปลงอีกครั้ง โดยในปี ๒๔๓๖ ได้มีการปรับปรุงอาวุธประจำป้อม โดยถอดปืนใหญ่โบราณออก แล้วทำการติดตั้งปืนใหญ่ ๖ นิ้ว ๓ กระบอกเข้าไปแทน     

                แล้วเหตุใดจึงใช้ชื่อ ‘ผีเสื้อสมุทร’ นั่นก็เพราะป้อมรบกลางเกาะเจ้าพระยาแห่งนี้ มีลักษณะคล้ายดังผีเสื้อนั่นเอง โดยมีด้านหางผีเสื้อเป็นทางเข้าสู่ป้อม มีเนื้อที่กว้าง ๔๐ เมตร ยาว ๑๖๖ เมตร มีความกว้างของปีกป้อม ๒๖ เมตร และยาว ๑๕๖ เมตร อาวุธประจำป้อม เมื่อเริ่มแรก ใช้ปืนใหญ่ชนิดบรรจุลูกดินทางปากกระบอก และมีการใช้ปืนใหญ่บรรจุลูกดินทางท้ายกระบอกแทน ในปี ๒๔๓๕ เป็นชนิดปืนหลุมขนาด ๖ นิ้ว รวม ๓ กระบอก จากประเทศอังกฤษ

                เมื่อถึงปี ๒๔๕๓ ป้อมเกิดชำรุด จากดินปืนที่เก็บไว้ในป้อมระเบิดขึ้น สร้างความเสียหายอย่างมาก ก่อนที่จะมีการซ่อมแซมครั้งใหญ่ในสมัยรัชกาลที่ ๖ โดย ‘กองยุทธโยธาทหารเรือ’ เป็นผู้ดำเนินการ โดยมีการสร้าง ‘ตึกเฟโรคอนกรีต’ เอาไว้เก็บดินปืน ๒ ห้อง และซ่อมกำแพงป้อมที่ชำรุด กรมสรรพาวุธทหารเรือ ได้ใช้ป้อมผีเสื้อสมุทร เป็นคลังเก็บทุ่นระเบิดของกองทุ่นระเบิด จากนั้นในปี ๒๕๒๙ กรมสรรพาวุธทหารเรือ จึงโอน ป้อมผีเสื้อสมุทร ให้ไปขึ้นอยู่กับ ‘สถานีทหารเรือกรุงเทพ’ หรือ ‘ฐานทัพเรือกรุงเทพ’ มาถึงปัจจุบัน

                เมื่อได้มาเดินไต่อยู่บนเชิงเทินของป้อมไปรอบๆ ผมจึงมองเห็นปากน้ำเจ้าพระยา มองเห็นเรือสินค้าขนาดใหญ่จอดทอดเสมออยู่ แถมยังได้เห็นความคึกคักของชุมชนเมืองสมุทรปราการ อยู่ฝั่งตรงข้าม โดยมีป่าชายเลนขึ้นอยู่หนาแน่นรายรอบเกาะอีกด้วย

              หากจะพูดเรื่องระยะทางแล้ว ป้อมผีเสื้อสมุทร แห่งนี้นับเป็น สถานที่ประวัติศาสตร์ ที่อยู่ใกล้ชิดติดกรุงเทพฯ ชนิดแค่ปลายจมูกเท่านั้น แต่พวกสถานที่ใกล้ๆ นี่แหละ เรามักจะปล่อยเลย และมองข้ามเสมอๆ ความรู้สึกของตัวเอง  การได้ข้ามจากฝั่งเมืองปากน้ำที่แสนวุ่นวายมาเดินเตร็ดเตร่ลัดเลาะอยู่ตามป้อม ได้ปีนป่ายสัมผัสอานุภาพทางทหารในอดีตที่เคยปกป้องอธิปไตยของชาติเรา ก็นับว่าคุ้มค่าเหลือเกิน ทั้งยังได้พบเห็นซากหลักฐานทางโบราณสถาน วัตถุมากมาย บนเนื้อที่ ๓๐ ไร่ บนเกาะแห่งนี้

ไม่เพียงเท่านั้นนะครับ พื้นที่อีกกว่า ๒๐ ไร่ที่เหลือบนป้อมผีเสื้อสมุทร ยังเป็นพื้นที่ป่าชายเลน ที่ยังคงสภาพสมบูรณ์ค่อนข้างมาก มีทั้งต้นจาก ต้นลำพู แสม ซึ่งที่นี่มี ค้างคาวแม่ไก่ อาศัยอยู่จำนวนมาก นอกจากนี้ยังมีนกหลากชนิด ทั้ง นกกินเปี้ยว นกกินปลีอกเหลือง นกกินปลีคอสีน้ำตาล นกอีแพรดแถบอกดำ และนกยางกรอกพันธุ์ชวา ซึ่งเราสามารถพบเห็นได้ตลอดเส้นทางเดินคอนกรีตที่สร้าง เป็นทางเดินศึกษาธรรมชาติเชื่อมต่ออยู่รอบๆ เกาะนั่นเอง

ใครที่ชมชอบ เกร็ดความรู้ประวัติศาสตร์อยู่แล้ว แถมยังอยากสัมผัสธรรมชาติ แบบผืนป่าชายเลนอีก การมาเยือน ป้อมผีเสื้อสมุทร ดูซักครั้ง ก็นับว่าเป็นประสบการณ์ชีวิตที่ยอดเยี่ยม ไม่เลวเลยทีเดียวครับ.

Create Date : 27 มิถุนายน 2556
Last Update : 27 มิถุนายน 2556 15:34:13 น.		1 comments
Counter : 5405 Pageviews.
Share Tweet