"มะดัน" เป็นพืชผลไม้ที่มีรสเปรี้ยว และนำมาปรุงแต่งรสอาหารได้อย่างมากมาย ส่วนสรรพคุณของมะดันก็หลากหลายจริงๆ ราก เป็นยาระบายอ่อนๆ แก้ไข้ทับระดู ขับฟอกโลหิต ขับเสมหะในลำคอ แก้กระษัย แก้ไข้หวัด ฯลฯ เปลือกต้น แก้ไข้ทับระดู แก้โลหิตระดู ใบ แก้หวัด แก้ไอ แก้กระษัย แก้เสมหะพิการ รกมะดัน แก้หวัด แก้ไข้ทับระดู และขับฟอกโลหิต ผล สามารถล้างเสมหะ แก้สอเสมหะ กัดเสมหะ ฟอกโลหิต แก้ไอ แก้ประจำเดือนพิการ
นอกจากนี้ ยังสามารถนำผลมะดันและใบอ่อนมารับประทานสดหรือแปรรูปเป็นผลิตภัณฑ์ รวมถึงส่วนของใบอ่อนที่ใช้สำหรับประกอบอาหาร โดยเฉพาะอาหารที่ต้องการรสเปรี้ยวแบบธรรมชาติ ประเภทต้มส้มหรือต้มยำต่างๆ
มะดัน มีชื่อวิทยาศาสตร์ Garcinia schomburgkiana pierre เป็นวงศ์เดียวกันกับมังคุด และเป็นไม้ผลที่พบได้ในทุกภาค แต่พบปลูกมากในภาคกลาง
ผมหยิบยกเรื่องราวของ "มะดัน" มาเขียนถึง นอกจากจะบอกเล่าว่ามะดันมีสรรพคุณทางยา และนำ
มาประกอบอาหารได้อย่างหลากหลายแล้ว ซึ่งการ"ตะลอนตามอำเภอใจ" ครั้งหนึ่งของผมนั้นมีโอกาสปีนป่ายขึ้นไปเก็บใบมะดันอ่อนๆ ที่กำลังแตกใบอ่อนสีเขียวอมน้ำตาลไหม้น่ากินทีเดียว ถามว่าจะเอาใบมะดันอ่อนมากินกับอะไรดี ก็อย่างที่บอกใบมะดันอ่อนจะนำไปแกงส้มผักบุ้ง ปลาสวาย ใส่ใบมะดันก็ได้ ทำแกงขาหมูใบมะดันก็เด็ดน่ะ แกงหมูใบมะดันก็โอเค คล้ายๆ แกงหมูใบชะมวง แต่ใส่ใบมะดันแทนครับ
ส่วนใบมะดันอ่อนที่ผมเก็บมาในวันนี้ คงไม่ได้นำไปแกง หรือทำอะไรให้ยุ่งยากอะไรนัก และเพื่อความง่ายต่อการรับประทานขอกินสดๆ แกล้มกับ "ลาบปลาดุก" พอดีที่บ้านวันนั้นมีลาบปลาดุก แล้วก็ไม่ผิดหวังจริงๆ ใบอ่อนมะดัน เป็นผักที่กินเข้ากันดีกับลาบปลาดุกอย่างออกรสชาติทีเดียว ทำให้เกิดอรรถรสในการกินเพิ่มมากขึ้น เพราะใบอ่อนมะดันจะออกรสเปรี้ยว แต่ก็ไม่มากมายนัก ตักลาบปลาดุกเข้าปาก แล้วหย่อนใบมะดันเข้าปากทีละใบหรือสองสามใบก็ได้ มันเป็นอะไรที่ฟินมากมายจริงๆ
      ช่วงสุดท้ายของ "ตะลอนตามอำเภอใจ" 
"ลาบปลาดุก" เป็นอาหารประเภทลาบชนิดหนึ่งที่ขึ้นชื่อของภาคอีสาน ปัจจุบันทำกินกันทุกภาค เนื้อปลาดุกมีรสหวานมัน เป็นปลาไม่มีเกร็ด ก้างน้อย จึงนิยมนำมาทำลาบปลาดุก กินกับข้าวเหนียวหรือข้าวสวยก็อร่อยเหลือหลายทีเดียว ส่วนขั้นตอนการทำ "ลาบปลาดุก" ก็นำปลาดุกหนัก 300 กรัม 1 ตัว ข้าวคั่วป่น 2 ช้อนโต๊ะ พริกป่น 1 ช้อนชา ข่าหั่นฝอย 1 ช้อนชา หอมแดงซอย 1 ช้อนโต๊ะ ใบมะกรูดหั่นฝอย 2 ช้อนชา ต้นหอม 2 ต้น กะหล่ำปลี 1 หัว ถั่วฝักยาว 5 ฝัก ใบโหระพา 2 กิ่ง ใบสะระแหน่เด็ดเป็นใบ 1/2 ถ้วย น้ำมะนาว 2-3 ช้อนโต๊ะ น้ำปลา 2 ช้อนโต๊ะ ส่วนขั้นตอนและวิธีทำลาบปลาดุก ทำการขูดเมือกบนผิวปลาดุกออก นำไปย่างไฟพอสุก แกะเอาแต่เนื้อสับหยาบๆ เคล้าเนื้อปลาดุกกับข้าวคั่วป่น พริกป่น ข่าหั่นฝอย หอมแดงซอย ใบมะกรูดหั่นฝอย ปรุงรสด้วยน้ำปลา น้ำมะนาว โรยใบสะระแหน่ ต้นหอมซอย ชิมรสตามใจชอบ จากนั้นก็นำมาเสริฟกินกับผักต่างๆ อาทิ กะหล่ำปลี ถั่วฝักยาว ใบโหระพา หรือใบมะดันอ่อนก็สุดยอดจริงๆ...!!!
                                                                                                               นายตะลอน