BlogGang.com : : Naysor : หนังสือพิมพ์[1]

มกราคม 2551

		1	2	3	4	5
6	7	8	9	10	11	12
13	14	15	16	17	18	19
20	21	22	23	24	25	26
27	28	29	30	31

12 มกราคม 2551

หนังสือพิมพ์[1]

ประวัติและพัฒนาการของสื่อสารมวลชนไทยในส่วนนี้ จะแบ่งตามประเภทของสื่อ 5 ประเภทได้แก่ หนังสือพิมพ์ ภาพยนตร์ วิทยุกระจายเสีย วิทยุโทรทัศน์ และอินเทอร์เน็ต โดยแต่ละสื่อจะครอบคลุมถึงประวีติและพัฒนาการในด้านเทคโนโลยี เนื้อหาสาระ และกิจการ ของสื่อประเภทดังกล่าว
หนังสือพิมพ์
วิวัฒนาการของหนังสือพิมพ์ไทยเติบโตไปตามภาวะความเปลี่ยนแปลงชองสภาพสังคมประกอบกับหนังสือพิมพ์เป็นสื่อที่ตั้งอยู่บนพื้นฐานปรัชญาของการต่อสู้ทางอุดมการณ์หนังสือพิมพ์เป็นเสมือนกลไกหรือเครื่องมือสำคัญ ที่มีส่วนผลักดันเปลี่ยนแปลงสภาพการเมืองการปกครองและสังคมของไทยเสอมมาการศึกษาวิวัฒนาการของหนังสือพิมพ์ไทยในแต่ละยุค จึงจะเป็นต้องพิจารฯบริบทต่างๆที่แวดล้อมหนังสือพิมพ์ในแต่ละยุคควบคู่ไปด้วย บริบทเหล่านี้ได้แก่ บริบททางการเมือง เศรษฐกิจ สังคม-วัฒนธรรม และอุดมการณ์ความคิดทางวิชาชีพหนังสือพิมพ์ หนังสือพิมพ์จัดเป็นสื่อที่เก่าแก่ที่สุดในประเทศไทยเมื่อเปรียบเทียบกับสื่อมวลชนประเภทอื่นหนังสือพิมพ์ในไทยเกิดขึ้นภายหลังจากที่มีการนำตัวพิมพ์และแท่นพิมพ์เข้ามาในเมืองไทย ตั้งแต่สมัยพระนารายณ์มหาราชและพัฒนาเรื่อยมาเป็นสื่อหนังสือพิมพ์ การสำเสนอประวัติและพัฒนาการหนังสือพิมพ์ไทย จะแบ่งออกเป็น 7 ยุด โดยในช่วงแรกเป็นยุคที่อยู่ในระบบการปกครองแบบสมบูรฯญาสิทธิราชย์ (ยุค 1-4) และในช่วงหนังเป็นยุคการปกครองในระบอบรัฐสภาภายใต้รัฐธรรมนูญตั้งแต่ พ.ศ. 475 เป็นต้นมา
ยุคหนังสือพิมพ์ฝรั่ง
เริ่มตั้งแต่ปลายรัชกาลที่ 3 ถึงกลางสมัยรัชกาลที่ 4 เป็นสมัยที่คณะมิชชันนารีฝรั่งริเริ่มอ่านหนังสือพิมพ์โดยมีหมอบรัดเลย์เป็นผู้บุกเบิก ก่อนหน้าที่หมอบรัดเลย์จะออกหนังสือพิมพ์ได้รับพิมพ์ประกาศของทางราชการ จนกระทั้งหมอบรัดเลย์เห็นว่ามีความพร้อม จึงออกหนังสือพิมพ์ฉบับแรกในวันที่ 4 กรกฎาคม พ.ศ. 2387 ชื่อหนังสือพิมพ์ บางกอกรีคอร์เดอร์ ซึ่งคนไทยพากันเรียนกว่า จดหมายเหตุอย่างสั้น เพราะลงตีพิมพ์ข่าวและประกาศต่างๆจัดได้ว่าเป็นหนังสือพิมพ์ข่าวรายปักษ์เล่มแรกของประเทศไทย อย่างไรก็ตามบางกอกรีคอร์เดอร์มีอายุอยู่เพียง 2 ปี ก็ต้องปิดกิจการเพราะขาดทุน เนื่องจากคนไทยยังไม่รู้จักหนังสือพิมพ์ และขุนนางไทยสมัยนั้น ต่อมาในปี พ.ศ. 2407 หมอบรัดเลย์ได้ออกหนังสือพิมพ์ใหม่เป็นครั้งที่สองเป็นฉบับโดยใช้ชื่อว่าบางกอกรีคอร์เดอร์เช่นเดิม
ถึงแม้ว่าบางกอกรีคอร์เดอร์เป็นเครื่องมือที่เติมความรู้ให้แก่ชนชั้นสูงเสียมากกว่ามวลชนแต้เร่าต้องของการต่อต้านความอยุติธรรม การรายงานเหตุการณ์ต่างๆให้ทราบถึงพระเนตรเนื่องจากหมอบรัดเลย์ได้กล้าเสนอในสิ่งที่คนไทยสมัยนั้นไม่เสนอจึงหมิ่นเหม่ต่อคดีอาญารับกาลที่ 4 ได้ออกประกาศไม่ให้เชื่อหนังสือพิมพ์ เพราะเห็นว่าบางครั้งหนังสือพิมพ์ของฝรั่งก็เกินจริงเป็นเครื่องมือใส่ร้ายป้ายสีคนอื่นในที่สุดหมอบรัดเลย์ก็ต้องเลิกออกหนังสือพิมพ์จากการพิมพ์เนื่องจากแพ้คดีความที่ถูกทูตชาวฝรั่งเศสฟ้องร้องทำให้กิจการขาดทุนจึงเลิกกิจการทั้งหมดนอกจากหนังสือพิมพ์บางกอกรีคอร์เดอร์แล้วยังมีหนังสือพิมพ์ที่ออกมาในช่วงนี้แต่ไม่มีความสำคัญมากนักหนังสือพิมพ์เหล่านี้ได้แก่ บางกอกคาร์เลนดาร์ ของหมอจันทเล บางกอกเดลี ของหมอสมิธ
ยุคหนังสือพิมพ์ราชสำนัก
การทำหนังสือพิมพ์ในราชสำนักเริ่มขึ้นในช่วงปลายสมัยรัชกาลที่ 4 ถึงปลายรัชกาลที่ 5 กลุ่มหนึ่งที่มีการศึกษาจากต่างประเทศมีความเห็นว่าถ้าให้ฝรั่งออกหนังสือพิมพ์แต่ฝ่ายเดียวย่อมเป็นภัย จึงได้ออกหนังสือ ราชกิจจานุเบกษา ในปี พ.ศ. 2401 มีกำหนดออกเป็นครั้งคราวมีประสงค์เพื่อแจ้งประกาศของราชการ กฎหมายข้อบังคับ แจ้งความเตือนสติ และชี้แจงข่าวคลาดที่ตีพิมพ์ในหนังสือพิมพ์ของหมอบรัดเลย์ นับได้วาเป็นหนังสือพิมพ์ฉบับแรกที่ออกโดยคนไทยราชกิจจานุเบกษาที่ออกในปลายสมัยรัชการที่ 4 ออกได้เพียงปีเดียวก็เลิกไป และมาออกอีกครั้งหนึ่งในรัชการที่ 5 ในปี พ.ศ. 2517 ในปีพ.ศ. 2418 ได้มีการออกหนังสือ ค็อต ข่าวราชการ เป็นหนังสือพิมพ์รายวันมีจำนวนหน้า 4 หน้า มีวัตถุประสงค์เพื่อเผยแพร่ข่าวราชการ และข่าวความเคลื่อนไหวในราชสำนักรายงานข่าวกำหนดการต่างๆที่ควรจะบอกล่วงหน้า บุคคลในข่าวมักเป็นพระบรมวงศานุวศ์และข้าราชการเท่านั้น นอกจากนี้ยังมีหนังสือวชิรญาณและ วชิรญาณวิเศษ ในปี พ.ศ. 2427 เป็นหนังสือพิมพ์รายเดือน เน้นเรื่องราวทางประวัติศาสตร์ ศิลปวัฒนธรรม และเรื่องอ่านเล่น
เนื่องจากการพิมพ์หนังสืออยู่ในอิทธิพลของราชสำนักและจัดทำโดยเจ้านาย เนื้อหาส่วนใหญ่ของหนังสือพิมพ์ในยุคนี้จึงเป็นเรื่องทางราชการ และอ่านกันเฉพาะในหมู่คนจำนวนน้อย ไม่หวังผลทางการค้าเพราะอยู่ได้ด้วยการนสนับสนุนจาราชสำนัก
ยุคหัวเลี้ยวหัวต่อจากราชสำนักสู่สามัญชน
ช่วงปลายสมัยรัชกาลที่ 5 เริ่มมีสามัญชนออกหนังสือพิมพ์ เช่น ก.ศ.ร.กุหลาบ และเทียนวรรณ ก.ศ.ร.กุหลาบ เป็นสามัญชนธรรมดาที่ไม่มียศ ไม่ศักดิ์ได้ออกหนังสือพมิพ์ชื่อ สยามประเภทสุนทโรวาทพิเศษ
ในปี พ.ศ .2440 แม้ว่าหนังสือพิมพ์ของสามัยชนต้องแข่งขันกับหนังสือพิมพ์ของเจ้านาย และเสี่ยงต่อการขาดทุนเพราะโฆษฯยังไม่แพร่หลาย แต่กลับได้รับความนิยมจากคนอื่นมาก ระยะแรกออกเป็นรายเดือนต่อมาออกเป็นรายปักษ์ (รายสองสัปดาห์) เพราะได้รับความนิยมเพิ่มขึ้น มีการนำเสนอข่าว ความรู้ ประวัติศาสตร์ มีการเยาะเย้ยถากถางสังคม และมีการตอบข้อคำถามที่มีคนส่งมายังบรรณาธิการ จุดเด่นของหนังสือสยามประเภทอยู่ที่เรื่องพงศาวดารและโบราณคดีซึ่ง ก.ศ.ร.กุหลาบ สืบเสาะค้นคว้ามาจากหนังสือเก่าด้วยการแอบคัดลอกมาจากหนังสือหลวงที่มีอยู่ในหอหลวงเอามาลงให้ประชาชนอ่าน ทำให้มีผู้นิยมเชื่อถือมาก แต่ต่อมาก็ได้มีการแต่งเติม สอดแทรกความคิดของตนเข้าไป ทำให้รัชการที่ 5 ไม่พอพระทัย สั่งให้จับตัวไปอยู่โรงพยาบาลบ้า 7 วัน นับว่าเป็นครั้งแรกที่คนไทยถูกสอบสวนเรื่องการเขียนข่าวหนังสือพิมพ์
เทียนวรรณ ได้รับการศึกษาจากการบวชเรียน การมีความรู้ภาษาอังกฤษทำให้เทียนวรรณได้รับข่าวคราวและแนวคิดเกี่ยวกับการปกครองจากตะวันตก เป็นผู้มีความคิดเห็นแบบสมัยใหม่ เช่น เรียกร้องให้มีการเลิกทาส การมีภรรยาได้คนเดียว เทียนวรรณนิยมเขียนไปลงตามสิ่งพิมพ์ต่างๆจนในที่สุดถูกข้อหาหมิ่นพระบรมเดชานุภาพ ถูกเฆี่ยนและจำคุกอยู่ถึง 17 ปี เมื่อออกจากคุกในปี พ.ศ. 2443 เทียวรรณออกหนังสือพิมพ์ของตัวเอง ชื่อ ตุลยวิภาคพจนกิจ เป็นรายปักษ์ เพราะเห็นวาหนังสือพิมพ์ที่มีอยู่สมัยนั้นไม่ได้ทำหน้าที่ติเตียนรัฐบาล เขาได้เรียกร้องเสรีภาพในการพูด การเขียน และคอยตรวจสอบการทำงานของรัฐบาล หนังสือพิมพ์ของเขาจึงดูล้ำหน้าไปกว่าหนังสือพิมพ์อื่นในสมัยนั้นตุลยวิภาคพจนกิจ ออกอยู่ถึงปี พ.ศ. 2449 ก็หยุดออก แต่พอถัดมาในปี พ.ศ. 2450 เทียนวรรณได้ออกหนังสืออีกเล่มหนึ่งชื่อ ศิริพจนภาคเป็นหนังสือรายเดือน แต่ออกได้ปีเดียวก็เลิก ในบั้นปลายชีวิตของเทียนวรรณประสบกับความยกลำบากและตาบอด
หนังสือพิมพ์ซึ่งออกในปลายสมัยรัชกาลที่ 5 นอกเหนือจากนี้ได้แก่ สาราราษฎร์(2436-2466) จีนโนสยามวารศัพท์ (2450-2466) พิมพ์ไทย (2451) กรุงเทพเดลิเมล์(2441-2476) หนังสือพิมพ์เหล่านี้มีลักษณะต่างไปจากหนังสือราชการและตีพิมพ์ต่อเนื่องจนถึงสมัยรัชกาลที่ 7 เป็นหนังสือพิมพ์ที่จัดว่ามีบทบาทสำคัญในประวัติหนังสือพิมพ์ไทยในเวลาต่อมา
ยุคใหม่ของวงการหนังสือพิมพ์ในระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย์
ยุคนี้เริ่มตั้งแต่ช่วงที่พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 6 ยังเป็นเจ้าฟ้าวชิราวุธพระบรมโอรสาธิราช ต่อเนื่องมาจากขึ้นครองราชย์เป็นยุคที่หนังสือพิมพ์เข้าถึงมวลชนมากขึ้นมีผู้นิยมทำหนังสือพิมพ์เป็นอาชีพและข่าวสารการเมืองก็เริ่มเป็นที่สนใจของประชาชน มีการวิพากษ์วิจารณ์โต้แย้งกันในหน้าหนังสือพิมพ์มีการแข่งขันกันดึงดูดผู้อื่นโดยใช้พาดหัวข่าวตัวโต
สมัยรัชการที่ 6 เป็นยุคที่สถานะทางเศรษฐกิจการเงินของประเทศดีขึ้น และได้มีการวางรากฐานการศึกษาแก่ประชาชน มีการบัญญัติพระราชบัญญัติประถมศึกษา พ.ศ. 2464 บังคับให้เด็กทุกคนที่มีอายุตั้งแต่ 7 ปีบริบูรณ์ เรียนหนังสือในโรงเรียนจนอายุ 14 ปีบริบูรณ์ นอกจากนี้ประชาชนยังมีความตื่นตัวทางการเมืองเนื่องจากสภาวะของเหตุการณ์สงครนามโลกครั้งที่ 1 และการเมืองในประเทศจีนในปี พ.ศ. 2467 ปัจจัยที่สำคัญอีกประการหนึ่งคือ พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงโปรดปรานงานหนังสือพิมพ์ และทรงมีพระราชอัธยาศัยโปรดการโต้แย้งแสดงความคิดเห็นอันเป็นอิทธิพลที่ได้รับมาจากการที่ไปศึกษาในประเทศอังกฤษ
ปัจจัยต่างๆดังกล่าวได้ผลักดันให้มีหนังสือพิมพ์ออกมาอย่างแพร่หลาย ทั้งภาษาไทย ภาษาอังกฤษ ภาษาจีน มีหนังสือที่ออกเพิ่มในรัชกาลที่ 6 นี้จำนวน 130 ชื่อด้วยกัน
ทวีปัญญา เป็นหนังสือที่ออกเมื่อครั้งยังทรงดำรงเป็นพระบรมโอรสาธิราช ออกเป็นรายเดือนฉบับแรกออกเมื่อปี พ.ศ. 2447 และเลิกออกไปเมื่อปี พ.ศ. 2450 เพื่อส่งเสริมความรู้ อิงนิยายให้อ่านกันเล่น เปิดโอกาสให้คนส่งเรื่องมาลงตีพิมพ์
ในสมัยของรัชกาลที่ 6 ได้ออกหนังสือข่าวของ “ดุสิตธานี” ทั้งรายวันและรายสัปดาห์ คือ ดุสิตสมัย รายวัน และดุสิตสมิธ ราย 3 เดือน ซึ่งได้รับความนิยมมาก มีทั้งเรื่องการเมือง เรื่องตลกขบขัน เบ็ดเตล็ด และกวีนิพนธ์ ลักษณะเด่นคือมีการ์ตูนล้อการเมือง หนังสือพิมพ์เป็นเวทีแสดงออกซึ่งความคิดเห็นและสนามสำหรับแสดงโวหาร พระราชนิพนธ์ที่ปรากฏในหน้าหนังสือพิมพ์ได้แก่ “โคลนติดล้อ” และ “ล้อติดโคลน” เป็นการเขียนถึงสังคม ความเป็นอยู่ และการเมืองของไทย อย่างไรก็ตาม ถึงแม้ว่าหนังสือพิมพ์สมัยรัชกาลที่ 6 จะมีเสรีภาพ แต่ก็เป็นเสรีภาพภายใต้ระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย์ และการควบคุมของกฎหมายการพิมพ์ฉบับแรกคือ พระราชบัญญัติว่าด้วยเอกสารและหนังสือพิมพ์ พ.ศ. 2465 พระราชบัญญัตินี้ได้กำหนดให้ผู้มีเครื่องพิมพ์ต้องขออนุญาตจากสมุหเทศาภิบาลแห่งมณฑลก่อนทำการตีพิมพ์
ยุคการเปลี่ยนแปลงของหนังสือพิมพ์ในระบอบรัฐธรรมนูญ (พ.ศ. 2475-2516)
เริ่มตั้งแต่สมัยพระบาทสมเด็จพระปกเล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 7 สืบเนื่องถึงช่วงหลังปี พ.ศ.2475 เมื่อมีการเปลี่ยนแปลงการปกครองมาสู่ระบอบรัฐสภาภายใต้รัฐธรรมนูญ เป็นยุคที่มีการรับรองสิทธิเสรีภามในการพูด การเขียน และการโฆษณา (มาตรา 14 แห่งรัฐธรรมนูญ พ.ศ. 2475) แก่ประชาชนเป็นครั้งแรก
หลังจากเปลี่ยนแปลงการปกครอง สถานการณ์ทางการเมืองที่มีการต่อสู้ช่วงชิงอำนาจระหว่างกลุ่มเจ้านายและคณะราษฎร ทำให้หนังสือพิมพ์เริ่มแบ่งเป็นฝักฝ่าย คือ ฝ่ายอิสระ ฝ่ายรัฐบาล และฝ่ายนิยมกษัตริย์ รัฐบาลได้ออกพระราชบัญญัติสมุดเอกสารและหนังสือพิมพ์ แก้ไขเพิ่มเติมพุทธศักราช 2475 เพื่อควบคุมหนังสือพิมพ์อย่างเคร่งครับ มีการตรวจข่าวก่อนนำลงตีพิมพ์ แต่หนังสือพิมพ์หลายฉบับก็ไม่ได้เกรงกลัว จึงมีหนังสือพิมพ์ถูกสั่งปิดในสมัยนี้หลายฉบับ แต่บางฉบับหลีกเลี่ยงด้วยการเพิ่มเนื้อหาบันเทิงมากขึ้น
เช่น เสนอนวนิยาย ข่าวชาวบ้านประเภทอาชญากรรม และลดเนื้อหาด้านการเมือง สาเหตุที่คณะราษฎรต้องการควบคุมหนังสือพิมพ์เพราะความรู้สึกไม่มั่นใจในเสถียรภาพของตนเอง หวาดระแวงฝ่ายกษัตริย์ว่าจะผนึกกำลัง และหวาดกลัวต่อการแทรกแซงของต่างประเทศ อย่างไรก็ตาม คณะราษฎรได้ชี้แจงว่าไม่มีความมุ่งหมายจะจำกัดเสรีภาพของหนังสือพิมพ์แต่เพื่อผลประโยชน์ของประเทศ
ในปี พ.ศ. 2476 ได้มีพระราชบัญญัติการพิมพ์ พุทธศักราช 2476 ออกมาอีกฉบับหนึ่งกฎหมายฉบับนี้ประกาศยกเลิกพระราชบัญญัติสมุดเอกสารและหนังสือพิมพ์ 2470 และ 2475 บัญญัติใหม่นี้กำหนดบทบัญญัติควบคุมหนังสื่อพิมพ์โดยกำหนดวุฒิการศึกษาของบรรณาธิการต้องสอบไล่ชั้นประโยคมัธยมบริบูรณ์หรือเทียบเท่า หรือเป็นผู้ซึ่งมีวิทยาฐานะอันมีคณะกรรมการซึ่งแต่งตั้งโดยรัฐมนตรีกระทรวงมหาดไทยไม่ต่ำกว่า 3 นาย กฎหมายฉบับนี้ต้องการให้หนังสือพิมพ์มีมาตรฐาน แต่ในขณะเดียวกันก็เป็นการควบคุมจำนวนหนังสือพิมพ์ไปด้วยในตัว การขึ้นสู่อำนาจทางการเมืองของจอมพล ป. พิบูลสงคราม (พ.ศ. 2481-2487) เป็นช่วงเริ่มเข้ามามีบทบาททางการเมือง มีการเนรเทศผู้ที่เป็นปฏิปักษ์ต่อรัฐบาล มีการตราพระราชทานการพิมพ์ พุทธศักราช 2484 เพื่อควบคุมหนังสือพิมพ์ในภาวะฉุกเฉินหรือภาวะสงครามโดยเจ้าพนักงานการพิมพ์ คือ อธิบดีกรมตำรวจทำหน้าที่ตรวจข่าวโฆษณา สั่งถอนใบอนุญาตหนังสือพิมพ์ได้ ถ้าเห็นว่าขัดต่อความสงบเรียบร้อยแบะศีลธรรมอันดีของประชาชน และได้เงินทุนขึ้นต่ำของการดำเนินงานหนังสือพิมพ์ คือไม่ต่ำกว่า 5 หมื่นบาท ทำให้หนังสือพิมพ์ยุบรวมกัน เมื่อจำนวนหนังสือพิมพ์ลดลงรัฐบาลก็สามารถควบคุมหนังสือพิมพ์ได้นอกจากนั้นในช่วงภาวะสงคราม หนังสือพิมพ์ต้องปัดส่วนกระดาษและมีการประกาศยกเลิกใช้บางตัว ทำให้หนังสือพิมพ์ถูกควบคุมทางอ้อมและกลายเป็นเพียงผู้บันทึกเหตุการณ์
ในปี พ.ศ. 2501 ได้เกิดการรัฐประหารนำโดนจอมพลสฤษดิ์ ธนะรัชต์ และตลอดช่วงระยะภายได้ระบอบการปกครองเผด็จการทหาร ( พ.ศ. 2501-2516) ของจอมพล สฤษดิ์ จอมพล ถนอม กิตติขจร และจอมพล ประภาส จารุเสถียร มีการประกาศใช้ธรรมนูญการปกครองซึ่งไม่มีบทบัญญัติใดๆรับรองสิทธิเสรีภาพในการพูด การเขียน และการแสดงความคิดเห็นรัฐบาลใช้ประกาศคณะปฏิบัติฉบับที่ 17 ในการควบคุมหนังสือพิมพ์อย่างเบ็ดเสร็จ โดยอ้างเพื่อความมั่นคงของประเทศ
ยุคสิทธิเสรีภาพหนังสือพิมพ์เบ่งบาน และการปราบปรามครั้งใหญ่
การเดินขบวนครั้งใหญ่เพื่อเรียกร้องรัฐธรรมนูญของขบวนการนิสิตนักศึกษาและประชาชนหรือที่เรียกว่า “การปฏิวัติ 14 ตุลา” โดยประชาชน ได้นำไปสู่การโค่นล้มรัฐบาลทหาร เป็นการเปลี่ยนแปลงทางการเมืองครั้งสำคัญ เปิดฟ้าใหม่ให้แก่สิทธิเสรีภาพของหนังสือพิมพ์อย่างที่ไม่เคยปรากฏมาก่อน มีหนังสือพิมพ์ เกิดใหม่เป็นจำนวนมาก และหนังสือพิมพ์มีจุดยืนทางการเมืองที่แตกต่างหลากหลายทั้งในฝ่ายเสรีนิยมและสังคมนิยม รวมแล้วมีการขอออกหนังสือพิมพ์ถึง 753 ฉบับ แต่มีเพียงร้อยละ 10 ที่ดำเนินการจริง
ในช่วงปี พ.ศ. 2517 มีคนหนุ่มสาวและกลุ่มปัญญาชนหัวก้าวหน้าเข้าสู้วงการหนังสือพิมพ์ แบละได้ออหนังสือพิมพ์แนวการเมือง เช่น ประชาชาติ ประชาธิปไตย และ The Voice of the Nation ส่วนนิสิตนักศึกษาได้ออกหนังสือพิมพ์ อธิปัตย์ เพื่อใช้เป็นเวทีในการแสดงบทบาททางการเมืองในอีกด้านหนึ่ง หนังสือพิมพ์ แนวอาชญากรรม เช่น ไทยรัฐ เดลินิวส์ ดาวสยาม ก็ใช้โอกาสที่เสรีภาพเปิดกว้างในการขุดคุ้ยเรื่องส่วนตัว ขายข่าวในเรื่องอาชญากรรม ความรุนแรงและเรื่องทางเพศอย่างโจ่งครึ่มในปี พ.ศ. 2518 ม.ร.ว. คึกฤทธิ์ ปราโมช เป็นรายกรัฐมนตรีได้ประกาศพระราชบัญญัติว่าด้วยความมั่นคงแห่งชาติ พุทธศักราช 2518 ที่อนุญาตให้มีการยึดแท่นพิมพ์ได้ มาควบคุมหนังสือพิมพ์แม้ว่านักหนังสือพิมพ์จะเรียกร้องให้ยกเลิกพระราชบัญญัติ
การพิมพ์ พ.ศ. 2484 และพร้อมจะจัดตั้งสภาการหนังสือพิมพ์เพื่อควบคุมกันเองในทางวิชาชีพ อย่างไรก็ ดีบรรยากาศที่เสรีภาพเบ่งบานเต็มที่ในช่วงระยะ 3 ปี พ.ศ.2516-2519 ต้องสะดุดหยุดลง เมื่อฝ่ายอนุรักษนิยมร่วมมือกับทหารใช้กำลังปราบปรามนักศึกษาและประชาชนที่ประท้วงการกลับมาของจอมพบ ถนอม กิตติขจร หลังจากนั้น กลุ่มที่เรียกตัวเองว่าคณะปฏิรูปได้ก่อการรัฐประหารในวันที่ 6 ตุลาคม 2519 และบริหารประเทศด้วยการหิดกั้นสิทธิเสรีภาพของสื่อมวลชนมีการยกเลิกรัฐธรรมนูญ พ.ศ. 2517 และประกาศใช้ธรรมนูญการปกครอง พ.ศ. 2520 ซึ่งไม่มีบทบัญญัติใดๆที่รับรองสิทธิเสรีภาพของประชาชนและของสื่อมวลชน มีการออกประกาศคณะปฏิรูปฉบับที่ 42 สั่งปิดหนังสือพิมพ์และมีการตรวจเซนเซอร์อย่างเข้มงวด หนังสือพิมพ์ที่ถูกกว้าวหาว่าเอียงซ้ายถูกยึดและมีรายชื่อหนังสือต้องห้าม 100 เล่ม ผู้ใดมีไว้ครอบครองจะถูกยึดและเผา มีคำสั่งเรียกผู้พิมพ์ผู้โฆษณาของหนังสือพิมพ์ทุกฉบับเข้าพบที่กอบบัญชาการทหารสูงสุด เพื่อให้ของอนุมัติตี พิมพ์หนังสือพิมพ์เป็นรายๆไป หนังสือพิมพ์ที่ได้รับอนุมัติ คือหนังสือพิมพ์ที่มีทัศนะเอียงขวาและกลางๆมีจำนวนทั้งสิ้น 12 ฉบับ ซึ่งไม่มีการวิจารณ์รัฐบาลคณะปฏิรูปอย่างสิ้นเชิง
นิสิตนักศึกษาและปัญญาชนฝ่ายซ้ายหนีภัยคุกคามจากรัฐบาล เข้าป่าจับอาวุธต่อสู่ร่วมกับพรรคคอมมิวนิสต์แห่งประเทศไทย (พคท.) และมีการเผยแพร่ความคิดทางการเมืองผ่านวิทยุเสียงประชาชนแห่งประเทศไทย และสื่อสิ่งพิมพ์ของพรรคคอมมิวนิสต์และพรรคสังคมนิยมแห่งประเทศไทยการสู้รบด้วยกำลังอาวุธระหว่างทหารรัฐบาลและกอบทัพปลดแอกของพรรคคอมมิวนิสต์สิ้นสุดลงเมื่อรัฐบาลประกาศนโยบาย 66/2523 และ65/2524 เพื่อลดสภาพความขัดแย้งรุนแรง และการต่อสู้ทางความคิดและความเชื่อทางการเมืองที่ช้ำลังอาวุธและได้ประกาศนิรโทษกรรมแก่ผู้ที่กลับจากป่าค้นสู่สังคมเมือง

ยุคพลังเศรษฐกิจนำหนังสือพิมพ์ (พ.ศ. 2525-2532)
นับตั้งแต่ปีพ.ศ. 2523 เป็นต้นมา สิทธิเสรีภาพของหนังสือพิมพ์ค่อยๆฟื้นตัวขึ้นมาใหม่ได้เกิดปรากฏการณ์ปรับตัวครั้งสำคัญที่สุดในโครงสร้างและนโยบายของหนังสือพิมพ์กิจการหนังสือพิมพ์พัฒนาขึ้นจนเรียกได้ว่าเป็นอุตสาหกรรมหนังสือพิมพ์ในทางการเมืองเป็นช่วงรอยต่อที่มีลักษณะประชาธิปไตยครึ่งใบ ชนชั้นกลางเริ่มมีโอกาสขยายตัวทางเศรษฐกิจ มีบรรยากาศใหม่ในทางสังคมวัฒนธรรม ปัจจัยเหล่านี้ได้ส่งผลให้อุตสาหกรรมหนังสือพิมพ์ขยายตัวอย่างก้าวกระโดด
หนังสือพิมพ์ได้แตกแขนงไปทั้งรายวัน รายสัปดาห์ รายปักษ์ รายเดือน และรายสะดวก (ส่วนใหญ่ได้แก่หนังสือพิมพ์ท้องถิ่นที่มีกำหนดออกไม่แน่นอน) หนังสือพิมพ์เชิงปริมาณ เช่น ไทยรัฐ เดสินิวส์ ที่ยอดขายที่สูงขึ้นในขณะเดียวกันเกิดหนังสือพิมพ์ที่ประกาศตัวถือข้าฝ่ายการเมืองอย่างชัดเจนเช่น หนังสือพิมพ์เดลิมิเรอร์ที่เป็นแนวอนุรักษ์นิยม และเกิดหนังสือพิมพ์แบบผู้นำความคิด ที่เน้นหนังข่าวการเมือง เศรษฐกิจ สังคม และการวิพากษ์วิจารณ์ เข่น หนังสือพิมพ์ มติชน The Nation นอกจากนี้ ยังเกิดหนังสือพิมพ์แนวขาวสารธุรกิจ อาทิผู้จัดการ ฐานเศรษฐกิจ ประชาชาติธุรกิจ กรุงเทพธุรกิจ ซึ่งถือได้ว่าเป็นมิติใหม่ของอุตสาหกรรมหนังสือพิมพ์ในยุดนี้อย่างแท้จริง
ธุรกิจหนังสือพิมพ์เข้าสู่ยุดเทคโนโลยีใหม่อย่างรวดเร็วในด้านการผลิตและการสื่อขาว การขยายตัวของธุรกิจโฆษณากลายเป็นพื้นฐานทางเศรษฐกิจของอุตสาหกรรมหนังสือพิมพ์จนเป็นผลให้เงื่อนไขความอยู่รอดของหนังสือพิมพ์ทุกฉบับขึ้นอยู่กับรายได้จากโฆษณา ในขณะเดียวกันก็เกิดการแสดงหาผลประโยชน์ทางธุรกิจของหนังสือพิมพ์ด้วยการลงโฆษณาในพื้นที่ของข่าวโดยไม่ระบุว่าเป็นเนื้อที่โฆษณาหรือการเขียนสนับสนุนธุรกิจใดบูรกิจหนึ่งที่ให้ค่าโฆษณาหรือค่าตอบแทนสูงเป็นต้น
ยุคหนังสือพิมพ์เศรษฐกิจฟองสบู่ และวิกฤตเศรษฐกิจ (พ.ศ. 2533-ปัจจุบัน)
ยุคนี้อยู่ในช่วงปี พ.ศ. 2533-ปัจจุบัน ในช่วงนี้หนังสือพิมพ์ต้องทำงานภายใต้ระบบทางวัฒนธรรมที่สังคมไทยเปิดรับการสื่อสารข้ามชาติหรือข้างพรมแดนมากขึ้น นอกจากหนังสือพิมพ์ต้องขับเคี่ยวระหว่างหนังสือพิมพ์ด้วยกันแล้ว ยังต้องขับเคี่ยวกับอุตสาหกรรมสื่อมวลชนอื่นๆเช่น โทรทัศน์ วิทยุและอินเทอร์เน็ต ในการแก่งแย้งงบประมาณโฆษณาและผู้บริโภค หนังสือพิมพ์ที่จะได้รับความนิยมจึงต้องสะท้อนความเป็นสากล มีความรอบด้าน ลึกซึ้งเป็นกลาง และเสนอข่าวแบบเจาะลึก น้ำหนังของการเติบโตในระยะแรกของช่วงนี้ยังอยู่ที่หนังสือพิมพ์ระดับผู้นำ และหนังสือพิมพ์แนวเศรษฐกิจ
ถึงแม้ว่าภาวะเศรษฐกิจตกต่ำในปีพ.ศ. 2540 ที่ต่อเนื่องมาจากถึงปัจจุบัน (พ.ศ. 2545) เป็นผลให้หนังสือพิมพ์หลายฉบับปิดกิจการลงไป เฉพาะอย่างยิ่งหนังสือพิมพ์แนวธุรกิจที่อาศัยรายได้หลักจากโฆษณา แต่การที่หนังสือพิมพ์มีจำนวนลดน้อยลงทำให้หนังสือพิมพ์ฉบับที่ดำเนินการอยู่มีช่องทางขยายจนกลายเป็นธุรกิจทุนขนาดใหญ่ หนังสือพิมพ์ที่อยู่ได้มักเป็นหนังสือพิมพ์ที่นำกิจการเข้าตลาดหลักทรัพย์เกิดหนังสือพิมพ์ประชานิยม หรือเชิงปริมาณแนวใหม่ขึ้น คือ คม ชัด ลึก ซึ่งเน้นเสนอเรื่องเร้าอารมณ์เช่นด้วยกับหรือสื่อพิมพ์เชิงปริมาณทั่วไป
เหตุการณ์พฤษภาประชาธรรม พ.ศ. 2535 ได้ส่งผลให้เกิดพลังของภาคประชาชน หรือประชาสังคมมากขึ้น และกระจายไปทั่วประเทศ ประชาชนเกิดความรู้สึกมีส่วนร่วมทางการเมืองและสังคม จนนำไปสู่การเคลื่อนไหวปฏิรูปการเมือง มีการประกาศใช้รัฐธรรมนูญฉบับประชาชน พุทธศักราช 2540 ซึ่งเป็นรัฐธรรมนูญที่รับรองสิทธิเสรีภาพและความเสมอภาคของประชาชน รวมทั้งสิทธิในการแสวงหาสข่าวสารข้อมูล และคุ้มครองการทำงานของนักวิชาชีพสื่อมวลชน เกิดองค์กรสิสระที่ทำหน้าที่รักษาสิทธิของประชาชนและเป็นสถาบันกลางที่เชื่อโยงการทำงานระหว่างภาครัฐกับประชาชน เช่น คณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ ศาลรัฐธรรมนูญ ศาลปกครอบ เป็นต้น บรรยากาศทางการเมืองและสังคมในช่วงนี้ จึงเป็นการปูฐานรากของประชาธิปไตยแลบประชาขมมีส่วนร่วม เน้นความโปร่งใสตรวจสอบได้ของภาครัฐและภาคธุรกิจ หนังสือพิมพ์ถูกเรียกร้องให้ทำงานด้วยความรับผิดชอบและเคร่งครัดในจรรยาบรรณ ในปี พ.ศ. 2540 ธุรกิจหนังสือพิมพ์ได้ประกาศจัดตั้งสภาการหนังสือพิมพ์แหงชาติขึ้นเพื่อควบคุมกันเองทางวิชาชีพ
กล่าวโดยสรุปแล้ว ประวัติศาสตร์หนังสือพิมพ์ไทยได้เติบโตผ่านวิกฤตการณ์ทางการเมืองเศรษฐกิจ สังคม วัฒนธรรม และการแสวัฒนธรรมข้ามชาติ จะเห็นได้ว่า พัฒนาการของหนังสือพิมพ์ไทยล้วนเกี่ยวโยงกับแนวคิดอุดมการณ์ที่มีส่วนกำหนดสถานภาพของหนังสือพิมพ์ในแต่ละยุคและหนังสือพิมพ์ได้ปรับเปลี่ยนรูปแบบเนื้อหาและแนวนโยบายไปตามบริบทเหล่านี้อย่างต่อเนื่อง จากหนังสือพิมพ์ที่อยู่ในมือของเจ้านายราชสำนัก มาอยู่ในการดำเนินการปัญญาชน สามัญชน นักการเมือง นักธุรกิจหรือเจ้าของทุน และพัฒนาจนกลายเป็นธุรกิจทุนขนาดใหญ่ที่ส่งผลให้เกิดการแข่งขันอย่างไม่เสรี

แผนภูมิการบริหารงานอุตสาหกรรมหนังสือพิมพ์

หน่วยงานด้านการจัดการ หน่วยงานด้านบรรณาธิการ หน่วยงานด้านการผลิต
- งานธุรการ งานบุคคล - งานข่าวในประเทศ - งานเรียงพิมพ์และพิสูจน์อักษร
- งานจัดจำหน่าย - งานข่าวต่างประเทศ - งานจัดลำดับหน้า
- งานจัดหาโฆษณา - งานขาวภูมิภาค - งานถ่ายฟิล์ม ทำเพลต
- งานการตลาดและ - งานข่าวการเมือง - งานการเข้าเล่ม
ส่งเสริมการขาย - งานข่าวอาชญากรรม - งานเทคนิคและการบำรุงรักษา
- งานด้านการงินและบัญชี - งานขาวเศรษฐกิจ
- งานข่าวการศึกษา
- งานข่าวบันเทิง
- งานข่าวสตรี สังคม
- งานข่าวสารคดี บทความ
- งานข่าวฝ่ายภาพ
- งานข่าวจัดหน้า และงานด้านศิลป์
- งานข่าวบรรณาธิกร
- งานห้องสมุดและศูนย์ข้อมูล

ภาพแสดงขั้นตอนในการผลิตหนังสือพิมพ์

รวบรวม,รายงาน,สื่อข่าว
(โดยนักข่า,นักเขียน)

(ในองค์กรหนังสือพิมพ์,นิตยสาร)

สายส่งโรงพิมพ์ สายส่งอิสระ เอเยนต์ บริษัทจัดจำหน่าย ระบบสมาชิก

ภาพแสดงทางเดินของข่าวในองค์กรหนังสือพิมพ์

คณะผู้ตรวจ คณะผู้ตรวจ
ต้นฉบับ ต้นฉบับ

หนังสือพิมพ์และผู้อ่าน และผลกระทบต่อสังคม – วัฒนธรรม
ในฐานะที่หนังสือพิมพ์เป็นอุตสาหกรรมประเภทหนึ่ง สินค้าที่ผลิตในตลาดอุตสาหกรรมนี้คือหนังสือพิมพ์ เพื่อให้สินค้าที่ผลิตสามารถเอาชนะคู่แข่งขันและดำรงอยู่ได้ในตลาดประเภทเดียวกันก็คือ การสร้างความแตกต่างของหนังสือพิมพ์ ซึ่งสามารถสร้างได้สองลักษณะ คือ ความแตกต่างด้านเนื้อหา และความแตกต่างด้านรูปเล่ม การจัดหน้า ส่วนใหญ่แล้วหนังสือพิมพ์จะสามารถบ่งบอกความแตกต่างหรือลักษณะเด่นของตัวเองได้ ด้วยการระบุว่ากลุ่มผู้อ่านเป้าหมายของหนังสือพิมพ์เป็นใครบ้างตารางต่างไปนี้เป็นการนำเสนอความแตกต่างของหนังสือพิมพ์แต่ละฉบับตามลักษณะเด่นและตามกลุ่มผู้อ่าน
ตารางแสดงความแตกตางของหนังสือพิมพ์รายวันตามลักษณะเด่นและตามกลุ่มผู้อ่าน
หนังสือพิมพ์ ลักษณะเด่น กลุ่มผู้อ่าน
กรุงเทพธุรกิจ เป็นหนังสือพิมพ์ธุรกิจรายวันมุ่งเสนอข่าวธุรกิจทุกด้าน นักธุรกิจตั้งแต่ระดับกลางขึ้นไป และคนทำงานที่สนใจข่าวธุรกิจ
ข่าวสด เสนอขาวทั่วไปมีลักษณะของข่าวเบา คนทั่วไปทุกกลุ่มอายุ อาชีพ

คม ชัด ลึก เสนอข่าวทั่วไปมีลักษณะของข่าวเบา คนทั่วไปทุกกลุ่มอายุ อาชีพ

เดลินิวส์ เสนอข่าวทั่วไปมีลักษณะของข่าวเบา กลุ่มผู้อ่านระดับกลางได้แก่ ประชาชนทั่วไปที่มีการศึกษาและฐานะทางเศรษฐกิจในระดับปานกลางลงไป
ไทยรัฐ เสนอข่าวทั่วไปมีลักษณะของข่าวเบา คนทั่วไปทุกชนชั้น
ไทยโพสต์ เสนอข่าวลักษณะข่าวหนัก เน้นข่าการเมือง ข้าราชการแพทย์ผู้สนใจการเมืองเพศชายอายุ 30 ปีขึ้นไปอาศัยอยู่ในกรุงเทพฯมากกว่าต่างจังหวัด
แนวหน้า เสนอข่าวทั่วไปเน้นเสนอบทความ ชนชั้นกลางค่อนข้ามีฐานะขึ้นไป
บ้านเมือง เสนอข่าวทั่วไป ข้าราชการ ครอบครัว
ผู้จัดการรายวัน หนังสือพิมพ์ธุรกิจรายวันเสนอข่าวธุรกิจการเมือง ชนชั้นกลาง นักธุรกิจ ข้าราชการ การศึกษาตั้งแต่อนุปริญญาขึ้นไป
มติชนรายวัน เสนอข่าวทั่วไปในลักษณะของข่าวหนัก อายุ 30 ขึ้นไป ส่วนใหญ่เพศชายอาชีพพนักงานบริษัท นักธุรกิจ ข้าราชการพยายามขยายฐานสู่กลุ่มผู้หญิงวัยรุ่นและเด็ก
วัฏจักรรายวัน หนังสือพิมพ์ธุรกิจรายวัน เสนอข่าวเศรษฐกิจการเมือง นักธุรกิจ นักศึกษา บุคคลทั่วไป
สยามรัฐรายวัน เสนอข่าวทั่วไปมีบทความค่อนข้างมาก ข้าราชการ ครู วัด พยายามขยายฐาน
เดอะ เนชั่น หนังสือพิมพ์รายวันภาษาอังกฤษเสนอข่าวเจ้นในเรื่องสาระเช่น ข่าวการเมืองเศรษฐกิจหรือเหตการณ์ระหว่างประเทศ สู่กลุ่ม อบต. อบจ. นักธุรกิจ ข้าราชการ นักการเมือง ชาวต่างชาติ ทูตานุทูต
ปรัชญาหลักของวิชาชีพหนังสือพิมพ์ คือเรื่องความเป็นกลาง การยึดมั่นในเรื่องความเป็นกลาง ทำให้นำวิชาชีพหนังสือพิมพ์ทุกสมัยเชื่อวา หน้าที่องนักหนังสือพิมพ์ คือการ ปิดเผยความจริง ยิ่งความจริงหายากยิ่งต้องทำการสืบสวนหรือเจาะข่าวให้ลึกซึ้งมากขึ้นเท้านั้นอย่างไรก็ตาม การแสวงหาความเชื่อกันมาตลอดนี้ กำลังถูกสั่นคลอนจากนักวิชาชีพและนักวิชากาหนังสือพิมพ์รุ่งใหม่ที่เริ่มตั้งกับความเป็นจริงว่า มีอยู่หรือไม่ในสังคม เพราะความเป็นจริงที่มีอยู่นั้นล้วนเป็นสิ่งที่ประกอบโดยสังคมหรือของกลุ่มคนที่มีอำนาจในขณะนั้นๆเท่านั้นการแสวงหาความจริงเรื่องความขัดแย้งกรณีท่อก๊าซไทย - มาเลเซียที่ภาคใต้หากนักข่าวเจาะหาเหตุการณ์นี้จากฝ่ายของรัฐบาลก็จะมุ่งไปที่กลุ่มประชาชนที่คัดค้านโครงการนี้โดยพยายามสืบสวนว่ามีกลุ่มอธิพลสนับสนุนการคัดค้านนี้อยู่หรือไม่ แต่หากนักข่าวเสาะแสวงหาข่านี้จากฝ่ายประชาชนก็จะพยายามเปิดเผยว่าสัญญาการก่อสร้างที่รัฐบาลตกลงกับภาคธุรกิจนั้นเป็นธรรมหรือไม่ มีอะไรเคลือบแฝงที่เป็นผลประโยชน์
จากตัวอย่างดังกล่าวนี้จึงนำมาสู่ข้อพิจารณาว่า หนังสือพิมพ์ไม่ได้ทำหน้าที่เป็นกระจกสะท้อนความจริงเช่นที่เชื่อกันมา แต่หนังสือพิมพ์ได้ทำหน้าที่สร้างและสรรสิ่งที่วินิจฉัยว่าเป็นความจริงให้แก่สังคมต่างหากด้วยในการประเมินผลกระทบและความสัมพันธ์ระหว่างหนังสือพิมพ์กับผู้อ่านจึงต้องพิจารณาแยกข้อเท็จจริงในข่าว ออกจากคุณค่าหรือค่านิยม ของนักข่าวและของสังคมด้วยอย่างเช่น การนำเสนอข่าวข่อขืนที่ปรากฏในหนังสือพิมพ์มักถูกนำเสนอในรูปแบบที่คล้ายคลึงกันคือมีการชี้นำและให้น้ำหนักว่าสาเหตุของการข่มขืนมาจากความไม่ระมัดระวังภัยของผู้หญิงแต่งการยั่วยุเดินทางคนเดียวในที่เปลี่ยวตอนกลางคืน หรือเชื้อเชิญผู้ชายเอง การนำเสนอข่าวนี้เท่ากับเป็นการตอกย้ำมายาคติหรือความเชื่อผิดๆของสังคมที่เห็นว่าการข่มขืนเป็นเรื่องความเคราะห์ร้ายของผู้หญิงจนทำให้สังคมขาดความตระหนักว่าแท้ที่จริงแล้วการข่มขืนก็คือการอำนาจของผู้ที่เหนือกว่า เป็นปัญหาของความสัมพันธ์เชิงอำนาจในสังคมและเป็นการละเมิดสิทธิชนการที่หนังสือพิมพ์ยังคมนำเสนอข่าวขมขืนด้วยรูปแบบเช่นเดิมนั้นสาเหตุหนึ่งมากจาค่านิยมสังคมไทยที่ยออมรับในความสัมพันธ์ที่ไม่เท้าเทียมกันระหว่างหญิงชายและค่านิยมในวิชาชีพของสังคมที่มุ่งเน้นแต่การรายงานประเด็นเหตุการณ์จากมุมมองที่สังคมส่วนใหญ่เข้าใจมากว่าจะสร้างฐานและค่านิยมใหม่ให้แก่สังคม

จากตัวอย่างข้างต้นจะเห็นได้ว่า หนังสือพิมพ์มีความสัมพันธ์ต่อผู้อ่านใน 2 ลักษณะ คือ
1. เป็นผู้ประกอบสร้างความจริง ค่านิยม อุดมการณ์ให้แก่ผู้อ่านและสังคม
2. เป็นผู้ผลิตซ้ำหรือให้น้ำหนักแก่ค่านิยมอุดมการณ์ของสังคมที่เชื่อถือปฏิบัติกันมา
จนกลายเป็นบรรทัดฐานเป็นการรักษาระเบียบของสังคม
ลักษณะความสัมพันธ์ดังกล่าวนี้ได้ก่อให้เกิดผลกระทบต่อสังคมและวัฒนธรรมของผู้อ่านหนังสือพิมพ์ในหลายมิติด้วยกันในที่นี้จะขอสรุปเฉพาะประเด็นสำคัญซึ่งจะพิจารณาทั้งในมิติเชิงบวกและเชิงลบ
มิติด้านบวก มิติด้านลบ
1. ก่อให้เกิดการแสดงสาธารณมติ 1. ก่อให้เกิดการโน้มน้าวใจการเชื่อฟังได้
ง่าย
2. ก่อให้เกิดการแสดงความคิดที่หลากหลาย 2. ก่อให้เกิดการผู้ขาดทางความคิดเกิด
เสียงในหมู่ของมวลชลเงียบ
3. ก่อให้เกิดการรักษาและจัดระเบียบสังคม 3. ก่อให้เกิดการครอบงำและควบคุม
สังคมตามที่กลุ่มอำนาจต้องการ
4. ก่อให้เกิดพลังของประชาชนในการตรวจ 4. เกิดให้เกิดความเมินเฉยและขาดศรัทธา
สอบควบคุมความโปร่งใสของรัฐบาล ในการใช้กลไกตรวจสอบของ
ประชาชน
5. ก่อให้เกิดความคิดเชิงวิพากษ์วิจารณ์ 5. ก่อให้เกิดความยอมจำนนและไม่ตั้ง
คำถาม
6. ก่อให้เกิดการสร้างค่านิยมและทัศนคติ 6. ก่อให้เกิดการตอกย้ำค่านิยมเดิมๆไม่
ใหม่ๆ ยอมรับความเปลี่ยนแปลง
7. ก่อให้เกิดการแสวงหาความรู้เพิ่มเติม 7. ก่อให้เกิดความรู้ที่ผิดๆความรู้แบบมี
อคติ
8. ก่อให้เกิดความปรองดองชาตินิยม 8. ก่อให้เกิดการหลงติดในชาตินิยมและ
เหยียดหยามเชื้อชาติอื่น
9. ก่อให้เกิดความเตรียมพร้อมและรับมือ 9. ก่อให้เกิดความตระหนกตื่นกลัวและนำ
กับสถานการณ์ต่างๆได้ดี ไปสู่ภาวะสับสนวิกฤตทางสังคม

10.ก่อให้เกิดความรอบรู้ทันเหตุการณ์ 10. ก่อให้เกิดการหลงติดในคานิยมที่ไม่
เหมาะสมสอดคล้องกับบริบทของไทย
11.ก่อให้เกิดความตระหนักในสิทธิส่วนบุคคล 11. ก่อให้เกิดการละเมิดสิทธิส่วนบุคคล
การเปรียบเทียบผลกระทบของหนังสือพิมพ์ที่มีต่อผู้อ่าน สังคมและวัฒนธรรมโดยดูทั้ง มิติด้านบวกและลบใจการนำเสนอข่าวเรื่องเดียวกันสะท้อนให้เห็นว่าหนังสือพิมพ์สามารถเป็นได้ทั้งผู้นำการเปลี่ยนแปลงในสังคมและเป็นผู้คุกคามหรือยับบั้งความเปลี่ยนแปลงไปสู่ สิ่งที่ดีกว่า เช่น การายงานข่าวสิ่งแวดล้อมของหนังสือพิมพ์หากมีการนำเสนออย่างรอบด้านและต่อเนื่องจะช่วยทำให้ผู้อ่านเกิดความตระหนักในปัญหาและสถานการณ์ของสิ่งแวดล้อมรวมทั้งการมีส่วนร่วมในการรักษาปกป้องสิ่งแวดล้อม แต่ทว่าหากหนังสือพิมพ์รายงานข่าวสิ่งแวดล้อมด้วยข้อมูลที่ไม่ชัดเจน เน้นการสร้างสถานการณ์ การแบ่งฝักฝ่าย จะทำให้ผู้อ่านเกิดความตื่นกลัวและรับรู้ข้อมูลที่ผิดๆในเรื่องของสิ่งแวดล้อมดังเช่นที่ปรากฏในเหตุการณ์ความขัดแย้งทางสิ่งแวดล้อมระหว่างรัฐบาลกับชาวบ้านหลายกรณีด้วยกัน

ทิศทางการเปลี่ยนแปลงและประเด็นศึกษา
เนื่องจากหนังสือพิมพ์มีสถานะเป็นทั้งอุตสาหกรรมผลิตข่าวสารและมีสถานะเป็นสถาบันของผู้นำความคิดให้แก่สังคมหนังสือพิมพ์จึงถูกกำหนดด้วยปัจจัยแวดล้อมที่มีผล ต่อการบวนการผลิตปัจจัยแวดล้อมเหล่านี้ได้มีส่วนกำหนดทิศทางการเปลี่ยนแปลงของหนังสือพิมพ์ทั้งที่เกิดขึ้นกับหนังสือพิมพ์ในระดับชาติและในระดับสากลปัจจัยแวดล้อมที่สำคัญแบละพึง นำมาพิจารณาประกอบการวิเคราะห์แนวโน้มและทิศทางการเปลี่ยนแปลงของหนังสือพิมพ์ได้แก่
1. ปัจจัยวัฒนธรรมวิชาชีพและข้อจำกัดขององค์กร (Professional culture & organizational constraints)
การเติบโตของหนังสือพิมพ์ในเชิงธุรกิจ การแข่งขันในระบบตลาดเสรีและรูปแบบของการเป็นเจ้าของที่มีแนวโน้มกึ่งผูกขาดนั้น เป็นผลให้วิชาชีพหนังสือพิมพ์มีการปรับตัวและปรับนโยบายองค์กรอย่างต่อเนื่อง การปรับตัวดังกล่าวมีผลต่อปรัชญาวิชาชีพหนังสือพิมพ์อุดมการณ์ของนักวิชาชีพหนังสือพิมพ์ หลักจรรยาบรรณของวิชาชีพกระบวนการทำงานหรือการผลิตข่าว เช่น มี ความพยายามที่จะพัฒนาวิธีการแสวงหาข่าวและรายงานข่าวให้สมบูรณ์ยิ่งขึ้น ด้วยการนำเอาวิธีการรายงานข่าวแบบสืบสวนสอบสวน วิธีการรายงานข่าวแบบธรรมาภิบาลที่เน้นความรับผิดชอบและเสียงที่หลากหลายของประชาชนตลอดจนการเปลี่ยนแปลงของเงื่อนไขและข้อจำกัดทางวิชาชีพและในองค์กรหนังสือพิมพ์เช่น ข้อถกเถียงในเรื่องของหลักปรัชญาว่าด้วยความเป็นกลางของหนังสือพิมพ์ ความตระหนักในหลักการว่าด้วยเสรีภาพและสิทธิของสื่อมวลชนที่ได้รับการคุ้มครองอย่างจริงจังมากขึ้นตามรัฐธรรมนูญ พ.ศ. 2540 มาตรา 39 ที่ระบุว่า “บุคคลย่อมมีเสรีภาพในการแสดงความคิดเห็น การพูด การเขียน การพิมพ์ การโฆษณา และการสื่อความหมายโดยวิธีอื่น” นอกจากนี้การพัฒนาของเทคโนโลยีคอมพิวเตอร์ที่ส่งผลกระทบต่อกระบวนการทำงาน ยังมีส่วนช่วยบรรเทาข้อจำกัดเรื่องเวลาของการผลิตข่าว แต่ในขณะเดียวกันก็มีผลให้นักวิชาชีพหนังสือพิมพ์ต้องเร่งพัฒนามาตรฐานและปรับวัฒนธรรมการปฏิบัติของวิชาชีพให้ทันกับเทคโนโลยีด้วย
การเปลี่ยนแปลงในเรื่องของวิชาชีพและองค์กรนี้เป็นประเด็นที่น่าศึกษาค้นคว้าเพราะทำให้เข้าใจเรื่องของความสัมพันธ์ระหว่างหนังสือพิมพ์กับปัจจัยแวดล้อมทางสังคมได้ดีขึ้น สามารถเชื่องโยงทิศทางของการเปลี่ยนแปลงกับคุณลักษณะทางวิชาชีพหนังสือพิมพ์ในอนาคตได้
2. ความกดดันทางการเมือง (political pressures)
สถาบันหนังสือพิมพ์มีความใกล้ชิดผูกพันกับสถาบันทางการเมืองมาโดยตลอดทั้งในฐานะหนังสือพิมพ์ทำหน้าที่ตรวจสอบ เฝ้าระวังการทำงานของกลไกทางการเมืองต่างๆและในฐานะของการเผยแพร่สร้างความตระหนักและความรู้ในเรื่องของการเมืองให้แก่ประชาชนใสภาวะที่การเมืองของไทยกำลังมุ่งไปสู่แนวทางของการปฏิรูปการเมืองนั้นบทบาท สถานภาพของหนังสือพิมพ์รวมถึงผลกระทบของการเมืองที่มีต่อหนังสือพิมพ์ จึงเป็นประเด็นที่น่าศึกษาค้าคว้า การพัฒนาการเมืองตามแนวของการมีส่วนร่วมจากภาคประชาชน ย่อมมีผลให้เกิดการปรับเปลี่ยนการนำเสนอเนื้อหาของหนังสือพิมพ์รวมทั้งอาจมีผลให้เกิดหนังสือพิมพ์เพื่อชุมชน หรือหนังสือพิมพ์ทางเลือกเป็นช่องทางให้แก่ภาคประชาชนกลุ่มต่างๆมากขึ้นเรื่องๆนอกจากนี้ความกำดันและซับซ้อนของโครงสร้างทางการเมืองจะมีผลให้หนังสือพิมพ์ปรับวิธีการรายงานข่าวเอให้สามารถติดตามตรวจสอบและควบคุมความโปร่งใสของสถาบันการเมือง อีกทั้งอาจมีผลให้รูปแบบความสัมพันธ์ระหว่างสถาบันการเองกับหนังสือพิมพ์เปลี่ยนแปลงไป ทั้งในแง่ที่เข้าสู่มาตรฐานของวิชาชีพมากขึ้นหรือนำไปสู่การแสดวงหาผลประโยชน์ส่วนตนของนักการเมืองและนักหนังสือพิมพ์มากขึ้นก็ได้
3. ความกดดันทางเศรษฐกิจ (economic pressures)
ในภาวะที่ระบบทุนนิยมกลายเป็นระบบหลักของตลาดการบริโภคและระบบทุนนิยมมีลักษณะของการขยายข้ามชาติที่เรียกว่า ทุนนิยมข้ามชาติมากขัน หนังสือพิมพ์ย่อมได้รับผลกระทบจากภาคเหล่านี้โดยตรง ทั้งในแง่ของธุรกิจอุตสาหกรรมและในแง่ของเนื้อหา รวมทั้งปรัชญาของวิชาชีพด้วยการสำรวจวิเคราะห์รูปแบบความสัมพันธ์ ระหว่างหนังสือพิมพ์กับเศรษฐกิจทั้งระดับชาติและราดับโลกจะช่วยทำให้สามารถคาดการณ์แนวโน้มทางธุรกิจของหนังสือพิมพ์ไทย รวมทั้งคุณภาพด้านเนื้อหาและเงื่อนไขของการอยู่รอดของหนังสือพิมพ์ได้อย่างทันสมัยและสอดคล้องกับสถานการณ์ดีขึ้นรวมทั้งสามารถวิเคราะห์โครงสร้างทางเศรษฐกิจการเมืองที่มีส่วนกำหนดบทบาทและความสัมพันธ์ของหนังสือพิมพ์ต่อสังคมผู้อ่านได้
4. ความสนับสนุนของเทคโนโลยีและข้อจำกัด (technological possibilities & constraints)
เทคโนโลยีคอมพิวเตอร์ที่พัฒนาเข้ามาในวงการอุตสาหกรรมหนังสือพิมพ์ได้มีส่วนเปลี่ยนโฉมหน้าของหนังสือพิมพ์ไทยไปอย่างรวดเร็วมีผลต่อกระบวนการผลิตข่าว การพัฒนาแนวคิดและการสืบค้นข้อมูลเพื่อประกอบข่าว การขยายเครือข่ายความร่วมมอในการแสวงหาข่าวสารในระดับสากลไปจนถึงการผลิตหนังสือพิมพ์ออนไลน์ หรือหนังสือพิมพ์ดิจิทัล ประเด็นที่น่าศึกษาในแง่ของเทคโนโลยี น่าจะประกอบด้วยเรื่องขอวงโครงสร้างในอุตสาหกรรมหนังสือพิมพ์ที่เปลี่ยนแปลงไปรูปแบบและวิธีการทำข่าว (วัฒนธรรมวิชาชีพ) ที่ได้รับผลกระทบจากเทคโนโลยีผลกระทบต่อการกำหนดมาตรฐานของเนื้อหา และการเติบโตของหนังสือพิมพ์ออนไลน์ว่าจะทำให้เกิดการแย่งส่วนแบ่งของผู้อ่านหรือจะมีผลต่อการแข่งขันด้านคุณภาพเนื้อหา หรือการเพิ่มทางเลือกให้แก่ผู้อ่านในฐานะที่หนังสือพิมพ์ออนไลน์สามารถตอบสนองหรือเป็นสื่อเฉพาะกลุ่มได้ดีว่าหนังสือพิมพ์อย่างไร
5. การเคลื่อนไหวขององค์กรตรวจสอบสื่อ (media watch movement)
ในยุคสมัยที่การปฏิรูปการเมืองและบทบาทของชนชั้นกลางเข้มแข็งขึ้นตามลำดับนี้หนังสือพิมพ์ก็กลายเป็นสถาบันหนึ่งที่ถูกสังคมตรวจสอบ ติดตาม รวมทั้งมีการสร้างความกดดันให้หนังสือพิมพ์ปรับปรุงวิธีการนำเสนอข่าวของตน กลไกการตรวจสอบสื่อหนังสือพิมพ์มีทั้งการตรวจสอบจากประชาชนที่เรียกว่าเป็นกลุ่ม media watch อันเป็นความเคลื่อนไหวด้วยสิทธิของการเป็นผู้บริโภค การตรวจสอบจากภาครัฐบาล โดยอาศัยอำนาจตามข้อกำหนดต่างๆและการตรวจสอบจากองค์กรด้วยกันเอง ที่เรียกกันว่า media-self regulation เช่น บทบาทของสภาการหนังสือพิมพ์แห่งประเทศไทย ที่ตั้งขึ้นเมื่อปี พ.ศ. 2541 เป็นต้น ประเด็นความเคลื่อนไหวและประวิทธิภาพของการตรวจสอบสื่อหนังสือพิมพ์จึงเป็นหัวข้อที่น่าสนใจและเป็นปรากฏการณ์หนึ่งของทิศทางความเปลี่ยนแปลงของหนังสือพิมพ์
ประเด็นการศึกษาหนังสือพิมพ์ที่เสนอแนะเหล่านี้เป็นเพียงส่วนหนึ่งที่ช่วยสะท้อนให้เห็นถึงทางการเปลี่ยนแปลงหนังสือพิมพ์ ผู้ศึกษาจำเป็นต้องมองหนังสือพิมพ์และความสัมพันธ์ที่มีต่อสถาบันทางสังคมอื่นๆในระดับกว้างและเป็นองค์รวมอีกทั้งจำเป็นต้องมีการศึกษาวิเคราะห์หนังสือพิมพ์จากบริบทหรือความรู้ทางประวัติศาสตร์ของหนังสือพิมพ์ด้วย เพื่อจะทำให้สามารถเข้าใจแนวทางการเติบโต บทบาท หน้าที่ ผลกระทบต่อสังคม-วัฒนธรรม และทิศทางการเปลี่ยนแปลงของหนังสือพิมพ์ไทยได้อย่างดี

Create Date : 12 มกราคม 2551

Last Update : 12 มกราคม 2551 17:53:35 น.

0 comments

Counter : 3210 Pageviews.