สัปดาห์ก่อน "ย่า" ผู้สูงอายุของตระกูล จากไปด้วยวัย 104 ปี  ย่าอายุยืนที่สุดในตำบลหรืออำเภอหรือจังหวัดเราก็ไม่ได้จดจำ    วัยเด็กปิดเทอมไปนอนบ้านย่าแทบทุกปี   จนโตขึ้นอยู่กันเองได้ไม่ต้องไปฝากญาติผู้ใหญ่ดูแลอีก   นานๆจะได้พบกันสักครั้ง

                 ความสัมพันธ์ระหว่างเรากับย่าแน่นแฟ้นที่สุด  ก็เมื่อครั้ง อา ลูกสาวคนเล็กของย่าคลอดลูกฝาแฝด   เมื่อมีเวลาว่าง   ย่ามักเข้ากรุงเทพมาเยี่ยมเยียนอาซึ่งเป็นลูกสาวคนเล็ก   ที่พักอาศัยกับครอบครัวสามีย่านเยาวราช

                 วันไหนที่ไม่มีใครว่างเลย   เรากลับจากโรงเรียนมีหน้าที่พาย่านั่งรถเมล์สาย 5 จากบางซื่อ  ไปจนถึงบ้านอา   ถ้าพ่อว่างดีหน่อยได้ขับรถไปส่งแถวปากซอยไม่ต้องเดินมาก    เราไม่เคยอิดออดหรือเบื่อ   แต่ย่าอาจจะเบื่อเราเพราะคอยเร่งย่าให้เดินเร็วๆใจร้อนจนเสียนิสัย   วันนี้นึกแล้วเราแย่จริงๆย่าก็หัวเข่าไม่ค่อยดี   แต่นั่นก็ทำให้เราเป็นหลานรักของย่าเพราะไม่เคยมีหลานคนไหนพาย่าไปตามใจชอบสองต่อสอง   เพราะเป็นหน้าที่ของลูกๆย่า   ระหว่างทางบนรถเมล์สาย 5 ได้มองวิวสองข้างทาง  ผ่านย่านสรรพาวุธ  ผ่านเรือนจำ   ได้นั่งมองร้านขายเครื่องหวายที่อยู่ทางด้านหน้าเรือนจำ    ลงรถเมล์แล้วเดินไปตามทางผ่านวัดจีนต่างๆ  ย่านสำเพ็ง เยาวราช  ร้านน้ำชา หยำฉา วิถีชีวิตของคนในนั้นเราจึงคุ้นเคยเดินปรุแทบทุกซอยทั้งด้านหน้าด้านใน  ที่เห็นข้างนอกถนนแออัดแล้ว  ตามตรอกซอยซอยภายในแออัดยิ่งกว่า  แต่ละบ้านตึกแถวหลายชั้นแออัดไปด้วยครอบครัวสะใภ้มากมาย   พี่สะใภ้ใหญ่ลำบากสุด   การเป็นสะใภ้จีนเป็นสิ่งต้องห้ามในหัวสมองเรา  ประมาณมงกุฏดอกส้มยังไงยังงั้นทีเดียว    

                   ในบรรดาหลานทั้งหมด ย่าก็คงรักทุกคน  รูปถ่ายของพวกเราสี่คนพี่น้อง  ย่าแขวนไว้หน้าบ้าน   ย่าภูมิใจทุกคน  ย่าชอบคนในเครื่องแบบ   วัย 104  ย่ายังหูดีตาดีความจำดี  สุขภาพจิตดี    ย่ามีลูกเป็นอาจารย์แพทย์คอยดูแลสุขภาพให้อย่างดี    แต่ย่ายังชอบอยู่ต่างจังหวัดบ้านหลังเดิมที่ย่าเคยอยู่กับปู่ทั้งที่ปู่จากไป  ห้าสิบกว่าปีนานก่อนเราจะเกิดเสียอีก    ย่าอยู่กับครอบครัวลูกสาวทั้งสามคนปลูกบ้านคนละหลังในบริเวณ      อายุย่ายืนนานมากจนกระทั่ง   ครอบครัวลูกสาวจากลาโลกกันไปหมดทั้งสองครอบครัว และอีกหนึ่งเขย  เหลือเพียงลูกสาวสูงวัยเพียงคนเดียว  และรุ่นหลานและเหลน    หมู่บ้านย่าดูเงียบเหงา  วันรดน้ำย่าคนร่วมงานน่าจะหกสิบปีขึ้นทั้งนั้น   ถ้าไม่นับไร่น่าที่ทิ้งมรดกไว้ต้องดูแล   คนในหมู่บ้านคงขายและทิ้งบ้านกันไปหมด    ลูกหลานส่วนใหญ่ทำงานในเมืองและจ้างคนทำไร่ทำนาแทน 

                   เราพบย่าครั้งหลังสุดราว หกเดือนก่อนหลังจากไม่ได้พบกันนาน  ย่าหน้าตาเปลี่ยนไปมากถ้าไม่บอกคงจำย่าไม่ได้  ย่ายังมีวิถีชีวิตเหมือนเดิมๆนั่งอยู่ที่เดิมๆ   ต่างเพียงย่าไม่ต้องกระเตงตะกร้าหมากอีกตั้งแต่หมอรณรงค์ไม่ให้คนกินหมากป้องกันมะเร็งปาก   ย่าเลิกหมากมานานมาก   

                   ถ้าให้เราวิเคราะห์ว่าทำไมย่าถึงอายุยืนนานมาก    

เพราะย่าไม่เคยเบื่อหน่ายกับการมีชีวิตที่ยืนยาว   

แม้จะสูงอายุร้อยกว่าปีย่าก็ยังปรารถนาจะอยู่ถึง 120 ปี

การได้เห็นสิ่งในอนาคตเป็นสิ่งที่ย่ายังปรารถนาอยู่เสมอ  

ย่าไม่ได้ใช้ร่างกายอย่างหนัก  

ย่ามีจิตใจสงบราบเรียบ  ไม่แกว่งไกวสุดโต่งไปทางใดทางหนึ่ง

มีผู้มีความรู้ด้านสุขภาพคอยเอาใจใส่ดูแลอย่างดี

                    จะสุขจะทุกข์จะอย่างไร   ย่าไม่เคยบ่นนั่นนี่กับร่างกาย   แม้จะเปลี่ยน pacemaker หัวใจมาสองรอบย่าไม่เคยกังวลกับมัน    ย่าไม่ได้ใช้ร่างกายอย่างหนัก   ไม่ดื่มเหล้า  ไม่สูบบุหรี่  ไม่ใช้สิ่งเสพติด  ไม่รับประทานอาหารมาก   ย่าไม่เคยอ้วนออกจะผอมด้วยซ้ำ   ย่ามีลูกเป็นอาจารย์หมอคอยดูแลสุขภาพร่างกาย    ย่าอยู่ท่ามกลางลูกสาวสามครอบครัวล้อมรอบคอยช่วยดูแลถ้ามีอะไรผิดปกติมีคนส่งข่าวขอความช่วยเหลือ   ย่าไม่เคยต้องทำงานอะไร   ไม่เคยทำงานอาชีพมีสามีและลูกทำให้ทุกอย่าง    ย่าเพียงทำกิจกรรมภายในบ้าน    ย่ามีงานอดิเรกไม่เคยเหงาไม่เคยว่าง    ย่าเย็บที่นอนเย็บหมอนสวยงามด้วยมือเปล่าไว้เต็มตู้เต็มบ้าน      ไม่เคยเหงาแม้เพื่อนวัยเดียวกันหรือลูกๆจะจากไป   ย่าจะอยู่กับคนที่เหลือ  เช่นเล่นกับหลานเหลน   ไม่เคยเห็นย่าบ่น  เครียด  หรือหงุดหงิดกับใครเป็นจริงเป็นจัง    วันพระย่าไปทำบุญที่วัด     เข้าพรรษาย่าย้ายไปอยู่กับเพื่อนๆที่วัด 

                    ก่อนย่าเสียสองสัปดาห์   ย่าคงป่วยหนักและคิดถึงเราอยู่ๆเกิดคิดถึงย่า  และเล่าเรื่องย่าให้ลูกน้องฟังนานทั้งที่ไม่จำเป็นและไม่เคยเล่ามาก่อนเลย   ตั้งใจจะไปหาย่าอีกสิบวันแต่ก็ไม่ทัน  ย่าไปสบายแล้ว  รวมทั้งอาที่คอยดูแลย่าก็คงปลดภาระลงแล้ว  เราอาจไม่ใช่ลูกหลานที่ดีนัก  ถ้าสังขารมันลำบากนัก  ก็ต้องยอมรับ  การจากลาแม้จะคิดถึงแต่อาจต้องร้องไชโยกันทั้งสองฝ่าย    ใครๆก็หนีวันนั้นไม่พ้น  ถ้าได้ทำหน้าที่อย่างดีที่สุดมาตลอดทาง   ไม่มีอะไรต้องเสียใจหรือร้องไห้  การจากกันวันนี้บางทีอาจเป็นเพียงสิ่งลวงตาเพราะความไม่รู้    สำหรับเราย่าไม่ได้ไปไหนไกล   ยังอยู่ที่เดิมเสมอ