ดร.ถวัลย์ ดัชนี

ศิลปินแห่งชาติสาขาทัศนศิลป์ (จิตรกรรม)

ประจำปีพุทธศักราช ๒๕๔๔

สวัสดีค่ะวันนี้มาเอ็นทรีพิเศษเร็วกว่าปกติ หลังทราบข่าวการจากไปของ อ.ถวัลย์ ดัชนี ในวัย ๗๔ ปี ด้วยโรคตับอักเสบ

จขบ.ตั้งใจว่าจะเขียนถึง ‘บ้านดำ’ เมื่อนานมาแล้ว หลังจากที่มีโอกาสได้ไปเชียงรายเมื่อประมาณกลางปีที่แล้ว แต่ก็มีเหตุให้ไม่ได้เขียนและลงภาพถ่ายคราวที่ได้ไปเยือนสักที

กำลังคิดว่าจะเขียนในโจทย์ตะพาบครั้งต่อไปหัวข้อ ‘ตั้งแต่วันนั้น’ เพื่อเป็นภาคต่อจากเอนทรีเก่า สุดท้ายคิดว่าควรลงก่อนและเขียนแยกจากงานตะพาบจะดีกว่าเพื่อเป็นการไว้อาลัยแด่การจากไปของท่าน..

จากเอ็นทรีเมื่อปีที่แล้ว : บ้านขาว : วัดร่องขุ่น

//www.bloggang.com/viewdiary.php?id=lovereason&month=06-2013&date=30&group=8&gblog=2

           ที่เคยลงไว้ในหมวดท่องเที่ยวแต่คราวนี้อาจจะไม่เหมาะกับหมวดท่องเที่ยวนัก ก็เลยอามาลงในหมวดงานเขียนแทนค่ะ วันนี้ได้มีโอกาสเขียนถึงและนำภาพบางส่วนมาเพื่อรำลึกถึงการจากไป

บ้านดำ

ตั้งอยู่ในเขตต.นางแล อ. เมือง จ.เชียงราย จากตัวเมืองเชียงราย ใช้เส้นทางหลวงแผ่นดินพหลโยธินสาย๑ มุ่งหน้าไปทาง อ.แม่จัน ผ่านห้าแยกพ่อขุนเม็งราย สนามบิน ม.ราชภัฏผ่านบ.เสริมสุข 

จะมีป้ายบอกทางด้านซ้ายเลี้ยวเข้าซอยเล็ก ตรงจุดนี้ถ้าไม่ชินทางอาจหาไม่เจอขับเลยไปได้ ป้ายบอกทางมีขนาดเล็กมาก และเพราะทางเข้าบ้านดำค่อนข้างลึก ผ่านชุมชนถนนแคบเล็กน้อย จะมีซอยเล็กเลี้ยวซ้ายเข้าไปอีกทีขับเข้าไปสุดถนนจะเจอป้ายบ้านศิลปินแห่งชาติ เห็นเด่นชัดเจน

พิพิธภัณฑ์บ้านดำตั้งอยู่ทางด้านซ้ายภายใต้อาณาเขตกว่าสิบไร่บรรยากาศร่มรื่นไปด้วยต้นไม้ยืนต้นขนาดใหญ่ ส่วนแกลลอรีและลานจอดรถอยู่ทางด้านขวา

ควรหลีกเลี่ยงการไปถึงตอนช่วงเวลาเที่ยงเพราะที่นี่ปิดทำการช่วงพักเที่ยงและเปิดเข้าชมอีกทีเวลาบ่ายโมงเป็นต้นไป เยื้องวิหารเล็กสถานที่แรกที่เข้าชมจะมี ร้านกาแฟศิลปิน ร้านขายของที่ระลึกเล็กน้อย และสามารถเข้าชมแกลลอรีได้เพียงแต่ในวันที่ไปเป็นวันธรรมดา นักท่องเที่ยวไม่ค่อยเยอะนัก

สถานที่แรกที่เข้าชมคือ วิหารเล็ก..มีที่มาจากศิลปะล้านช้างล้านนา หงสาวดี อังวะ ผสานกับเครื่องไม้แกะสลักไทยใหญ่ สิบสองปันนา มัณฑะเลย์หลังคาลดชั้นดินพื้นเมืองปักยอดฉัตร บราลี 36 ตัว รมช่อฟ้า โพธิปักขิธรรม

ด้านหลังวิหารเล็กคือ มหาวิหาร ที่ใช้เวลาในการสร้างนานกว่า ๗ ปี ตามหลักแนวคิดร่วมสมัยพุทธศิลป์สถาปัตย์ในยุคปัจจุบัน อาคารรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้าวางตามแนวทิศตะวันออก-ตก มีบันไดขึ้นลง มีเสาไม้รองรับโครงสร้างถึง ๔๔ ต้น

วัตถุประสงค์ เพื่อแสดงงานถาวร ทัศนศิลป์ทุกสาขาตลอดจนงานแสดงหมุนเวียนของศิลปินทั้งในและนอกประเทศรวมไปถึงงานประชุมสัมมนาทางศิลปะสุนทรียศาสตร์ ปรัชญาทางศิลปะภายในมีงานศิลปะหลากหลายแปลกตา

ด้านหลังของมหาวิหารจะเป็นลานโล่งมองเห็น เรือนหลังข้าว หรือ บ้านยุ้งข้าว..เดิมเป็นที่เก็บข้าวเปลือก เสบียงชาวนาเป็นเหมือนบ้านโบราณหลังคาติดกาแล มีนอกชานเชื่อมกลางบ้านไว้สำหรับพักผ่อนนั่งเล่นเรือนยกสูงใต้ถุนเตี้ย 

มีบันไดขึ้นหน้าบ้านมีตั้งหม้อน้ำรับแขกไปใครมา ทางภาคเหนือเรียกว่าน้ำต้น มีกระบวยตักน้ำ ทำจากกะลาแขวนไว้รอท่าอยู่หน้าบ้าน เหมือนบ้านโบราณสมัยก่อนที่มักจะมีทุกบ้านไว้ต้อนรับแขก

ถัดมาเป็น วิหารราม (มอกฮาม) อาคารขนาดเล็ก เป็นอาคารชั้นเดียวยกสูงจากพื้นดินโครงสร้างอาคารเป็นไม้บนฐานปูนมีเสาไม้รองรับ หลังคาทรงสามเหลี่ยมลดระดับสี่ชั้น

ส่วนจัดแสดงด้านในฝีมือช่างไทยใหญ่โยเดีย แสดงถึงความเรียบง่าย บทเพลงแห่งกวีไม้ คมสิ่ว ดาวเพดาน สื่อถึงความสงบสะอาด สว่าง เป้าหมายแห่งพุทธรรม สุญญตารมณ์

บ้านดำกาแลเกี่ยวฟ้า   เป็นบ้านเก่าเรือนไม้สามหลังแฝดของคฤหบดีเชียงราย บ้านป่าก่อดำ รื้อมาสร้างใหม่ ยกจั่วเพิ่มชานหน้าหลัง ตกแต่งปรับปรุงผังใหม่หมด 

จุดประสงค์เพื่อแสดงงาน ชั้นบนเป็นจำพวกเครื่องเขินเครื่องลายทองเขียนสี ลงรักปิดทอง ชั้นล่างเป็นจำพวกเขากะโหลกสัตว์ งานไม้แกะสลักหน้ากาก รวมไปถึงมีดและอาวุธจากประเทศต่างๆ สี่ทวีป รอบบริเวณเป็นลานโล่งร่มรื่นและประกอบไปด้วยกรงสัตว์หลากหลายชนิดให้ชม

ห้องน้ำหมื่นนก  ในความหมายแปลว่านกนับหมื่นที่ทำจากไม้ทำเป็นร่มขนาดใหญ่เป็นม่านกั้น เครื่องประดับด้วยบรรดานกน้อยใหญ่ประโยชน์ใช้สอยเป็นห้องสุขาวดีของผู้มาเยือน ประกอบด้วยอ่างอาบน้ำไม้แบบญี่ปุ่นมีน้ำร้อนเย็น ปูพื้นด้วยหินกาบ ม่านนก ไฟดาวแมลง

ตัวอาคารเป็นเรือนไม้ชั้นเดียวทำด้วยไม้ทั้งหลัง หน้าต่างสองด้านเป็นบานเลื่อนยาว ทางเหนือเรียกว่า ฝาไหล

หยาดน้ำตาบนแก้มของกาลเวลา(อูปก๊อกตด) ,อูปปรภพ (ห้องจิตวิญญาณ) , 

อูปเปลวปล่องฟ้า

อูปก๊อกตด  ได้แรงบันดาลใจมาจากดอกบัวบานที่รองรับหยาดน้ำตาที่ร่วงลงบนแก้มกลีบกาลเวลาต้นแบบของอูปมง ฐานอาคารรูปทรงกลมวางตามแนวแกนทิศตะวันออก-ตก ทำจากปูนทั้งหลัง

อูปปรภพ  ความหมายคืออูปปรจิต นำคนไปสู่ปรภพ ได้แรงบันดาลใจมาจากสถูปเจดีย์อูปมุงเตาเผาถ่าน อูปปรภพสื่อถึงสังสารวัฏ เกิด แก่ เจ็บ ตาย

อูปเปลวปล่องฟ้า  ความหมายคือประตูมหาอุต ความวิเวก ความเป็นปัจเจกทางอารมณ์ความคิดคำนึงและเอตัคตารมณ์จุดประสงค์ในการสร้าง เพื่อสำรอก สำรวจ สำเริงกับกาลเวลาที่หลั่งริน

นอกจากนี้ยังมีสถาปัตยกรรมบ้านดำโดยรวมแล้วกว่าสามสิบห้าหลังแต่ละหลังล้วนมีความหมายและประวัติความเป็นมาโดยละเอียด หากต้องการทราบข้อมูลสามารถเข้าดูได้ที่ www.thawan-duchanee.com มีบอกไว้อย่างละเอียดทุกหลังค่ะ

เปรียบดร.ถวัลย์ ดัชนี ในอีกสถานะหนึ่งซึ่งนอกจากจะเป็นศิลปินเอกแล้วท่านยังเป็นนักสถาปัตย์ผู้เข้าถึงธรรมชาติยากจะหาผู้ใดเทียม..งานของท่านเป็นเอกเทศและแตกต่างจากงานจิตรกรรมของศิลปินท่านอื่นอย่างเห็นได้ชัด

ด้วยประสบการณ์การศึกษาทั้งในและต่างประเทศจนจบปริญญาเอก และประสบการณ์ในการทำงานศิลป์อย่างโชกโชน..งานที่บ่งบอกความเป็นตัวตนชัดเจนที่สุคือผลงานชุด‘ไตรสูรย์’ ที่จัดแสดงในปี ๒๕๔๗ และเป็นผลงานที่ถูกกล่าวขวัญว่าโด่งดังที่สุดของท่าน

ส่วนพิพิธภัณฑ์บ้านดำ..จัดได้ว่าเป็นทั้งสถานที่พำนักในบั้นปลายและสถานที่ทำงานศิลป์นานาชนิด

จากตอนแรกที่เห็นมองด้วยตาจากภายนอกอาณาจักรบ้านดำ..ความรู้สึกคือ..ร้อนแรง..ดิบแต่มีเอกลักษณ์เฉพาะ และให้ความรู้สึกสงบเข้าถึงธรรมชาติได้อย่างประหลาด

พิพิธภัณฑ์บ้านดำ..เป็นสถานที่แห่งความทรงจำและควรค่าต่อการระลึกถึงดร.ถวัลย์ ดัชนี และสมควรแก่การอนุรักษ์ไว้เป็นมรดกทางความรู้ต่อชนรุ่นหลังสืบไป..

ปัจจุบันพิพิธภัณฑ์บ้านดำอยู่ในความดูแลของ คุณดอยธิเบศน์ ดัชนี..ทายาทเพียงคนเดียวของท่าน..

+++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++

ขอบคุณข้อมูลจาก

www.thawan-duchanee.com

www.oknation.net

วิกิพิเดีย

หนังสือ ‘มนุษย์ต่างดาว..ถวัลย์ดัชนี’ โดย ไมตรี ลิมปิชาติ

++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++

ขอบคุณของแต่งบล็อคสวยๆ จากคุณยายเก๋าและคุณญามี่ค่ะ

ขอบคุณภาพประกอบและเพลงจากอินเตอร์เนตค่ะ

ขอบคุณทุกท่านที่ติดตามอ่านค่ะ

พรุ่งนี้ค่อยไปเยี่ยมเพื่อนๆ พี่ๆ ที่บล็อคนะคะ

Create Date : 04 กันยายน 2557
Last Update : 4 กันยายน 2557 2:43:31 น.		54 comments
Counter : 3273 Pageviews.
Share Tweet