หลาย ๆ คนคงเคยเห็นเส้นเลือดที่ปูด และขดไปมาตามขา ซึ่งหลายคนก็มักจะเรียกกันว่า “เส้นเลือดขอด” แต่ในทางการแพทย์จะเรียกกันว่า “ภาวะหลอดเลือดดำขอด”

นี่ก็เป็นอีกโรคหนึ่งที่แฟนคอลัมน์ถามไถ่กันเข้ามาจำนวนมาก อยากทราบถึงสาเหตุการเกิด วิธีการรักษา และโอกาสที่จะหายขาดจากอาการเส้นเลือดปูดออกมาตามขา บางคนรู้สึกเกิดความกังวล ไม่มั่นใจกับสภาวะที่เกิดขึ้นกับตนเอง โดยเฉพาะกับคุณผู้หญิง ที่มักจะประสบกับปัญหานี้ จนกระทั่งต้องแก้ปัญหาด้วยการสวมถุงน่องบดบังไว้ ฉะนั้น หมอรามาฯ จะมาไขปัญหาสุขภาพในเรื่องนี้ให้กระจ่างกัน

ภาวะหลอดเลือดดำขอด คืออะไร

ภาวะหลอดเลือดดำขอด เป็นภาวะความผิดปกติของหลอดเลือดดำใต้ผิวหนังของขา ที่มีขนาดใหญ่ขึ้นในแบบ 3 มิติ ทำให้มองเห็นเป็นหลอดเลือดดำที่ขดงอคล้ายตัวหนอนที่ชาวบ้านทั่วไปเรียกกันว่า “เส้นเลือดขอด” นั่นเอง หลอดเลือดดำของคนเรามีหลายขนาด ทำให้หลอดเลือดดำขอดที่เราพบเห็นมีได้ตั้งแต่หลอดเลือดดำฝอยจนถึงหลอดเลือดดำที่มีขนาดใหญ่ ขดไปมาคล้ายหนอนตัวใหญ่

แล้วเกิดขึ้นได้อย่างไร

ก่อนอื่นขออธิบายเป็นพื้นฐานเพื่อ ความเข้าใจกันก่อนว่า หลอดเลือดดำบริเวณขาของคนเรามีหน้าที่นำเลือดดำจากปลายเท้าไหลเวียนขึ้นสู่หัวใจ โดยเฉพาะเมื่อเวลาคน เราอยู่ในท่านั่งหรือยืน กระแสเลือดดำก็ไม่ ไหลย้อนกลับไปปลายเท้าอีกเพราะหลอด เลือดดำมีลิ้น (valve) ทำหน้าที่ควบคุมให้กระแสเลือดไหลสู่หัวใจทางเดียวและป้องกันไม่ให้กระแสเลือดไหลย้อนกลับไปปลายเท้า

ผู้ป่วย ที่มีปัญหาหลอดเลือดขอดที่ขา มักเกิดจากมีความผิดปกติของลิ้นหลอดเลือดดำเสียสภาพ ทำให้กระแสเลือดดำไหลย้อนกลับไปปลายเท้า และจะมีภาวะรุนแรงมากขึ้น เมื่อผู้ป่วยอยู่ในท่านั่งหรือยืน ซึ่งในความเป็นจริง คนเราอยู่ในท่าดังกล่าวนานเกือบ 3 ใน 4 ของวัน สภาพที่เลือดไหลย้อนไปที่ปลายเท้าอยู่นานเป็น ปี ๆ เช่นนี้ทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงของหลอดเลือดดำที่มีขนาดใหญ่ขึ้นจนขดไปมา และมองเห็นได้ง่าย

ใครเสี่ยงที่จะเกิดหลอดเลือดดำขอดบ้าง

ภาวะหลอดเลือดดำขอด พบได้ทั่วไปในประชากรโลก ทุกชาติ ทุกภาษาไม่แตกต่างกัน และพบได้ทั้งในผู้ชายและผู้หญิงใกล้เคียงกัน แต่เชื่อ ว่าผู้หญิงจะมีความกังวลกับภาวะนี้มากกว่า จึงมาพบแพทย์บ่อยกว่า เนื่อง จากการเปลี่ยนแปลงขนาดของหลอดเลือดดำที่ผิดปกติดังกล่าวข้างต้น และมีการดำเนินไปอย่างค่อยเป็นค่อยไป จึงปรากฏภาวะนี้บ่อยขึ้นตามอายุที่มากขึ้น

นอกจากนี้มีการศึกษาพบว่าการตั้งครรภ์ กรรมพันธุ์ คนอ้วน และอาชีพที่ต้องยืนนาน ๆ เป็นปัจจัยที่มีผลต่อการเกิดภาวะนี้บ่อยกว่าคนทั่วไป ซึ่งจะเห็นได้ว่าบางปัจจัยอาจแก้ไขได้ นอกจากนี้ยังมีหลายคนเข้าใจผิดว่าการออกกำลังกายจะทำให้เกิดเป็นหลอดเลือดดำขอด ซึ่งจากการศึกษานั้นไม่พบความสัมพันธ์ที่เกี่ยวข้องกัน

หากไม่รักษาปล่อยทิ้งไว้จะมีผลอย่างไร

เป็นอีกคำถามหนึ่งที่พบบ่อย ต้องอธิบายให้สบายใจว่าปัญหา หลอดเลือดดำขอดนั้น ไม่ทำให้ชีวิตสั้นลง หรือทำให้ขาข้างนั้นมีอันที่จะ ต้องถูกตัดขาเหมือนเช่นโรคของหลอดเลือดแดงตีบตัน แต่อย่าเพิ่งวางใจ ไป เพราะภาวการณ์ดำเนินโรคนี้ มักค่อยเป็นค่อยไปจึงทำให้เกิดความรำคาญ ทุกข์ทรมานและเรื้อรังในภายหลัง

ส่วนภาวะหลอดเลือดฝอยขอด นั้นก็จะทำให้ผู้ป่วยกังวลในเรื่องความสวยงามโดยเฉพาะคุณผู้หญิง กรณีหลอดเลือดขอดของหลอดเลือดดำใต้ผิวหนังที่มีขนาดใหญ่ จะเห็นเป็นขด ๆ คล้ายตัวหนอน นอกจากไม่สวยงามแล้ว อาการมักรุนแรงมาก ซึ่งหากปล่อยทิ้งไว้นาน ๆ หลายปีต่อมาจะเกิดการเปลี่ยนแปลงของผิวหนัง ทำให้มีสีคล้ำขึ้น เนื้อเยื่อใต้ผิวหนังก็จะเกิดแข็งหนา เป็นแผลได้ง่าย และแผลเหล่านี้เองก็จะหายได้ยาก ต้องรักษากันนานหลายเดือน ที่สำคัญจะเป็นซ้ำแล้วซ้ำอีก

การรักษาทำได้อย่างไร

การรักษาขึ้นกับว่าเป็นหลอดเลือดแบบใด และที่สำคัญเกิดจากสาเหตุใด เช่น ถ้าเป็นหลอดเลือดดำฝอยขอดสามารถรักษาให้หายด้วยการใช้แสงเลเซอร์ หรือการฉีดยาเข้าที่หลอดเลือดดำฝอยขอด เพื่อทำให้หลอดเลือดดำฝอยนั้นตีบตันไป ส่วนกรณีหลอดเลือดดำขอดขนาดใหญ่ การรักษาให้หายจำเป็นต้องผ่าตัดหลอดเลือดดำขอดนั้นออก

แต่ในปัจจุบันมีการรักษาแบบใหม่โดยใช้เลเซอร์ที่เรียกว่า “เอ็นโดวาสคูลาเลเซอร์” (endovascular laser) ที่สามารถใช้ทดแทนการผ่าตัดแบบเดิม ข้อดีคือ บาดแผลมีขนาดเล็กเพียง 2-3 มิลลิเมตร ไม่ต้องดมยาสลบ หรือบล็อคหลัง และไม่ต้องนอนพักในโรงพยาบาล ทำให้ผู้ป่วยสะดวกสบายขึ้น หากผู้ป่วยมาพบแพทย์ด้วยหลอดเลือดดำขอดที่มีภาวะแทรกซ้อนแล้ว เช่น ขาบวม ผิวหนังที่ขามีสีเทาคล้ำหรือมีแผล ก็จำเป็นต้องตรวจพิเศษเพิ่มเติม ด้วยเครื่องอัลตราซาวด์ก่อนวางแผนการรักษา

โรคนี้มีโอกาสหายขาดหรือไม่

คำถามนี้ตอบได้ค่อนข้างยาก เพราะมีปัจจัยหลายอย่างที่เราแก้ไขไม่ได้ เช่น เรื่องของกรรมพันธุ์ ฮอร์โมนเพศ หรือตั้งครรภ์ อีกทั้งกว่าจะมีอาการแสดงให้เห็นก็มักจะสายเกินไปกว่าที่จะทำให้หลอดเลือดดำนั้นกลับคืนสู่สภาพเดิม การรักษาโดยทั่วไป มักจะเป็นการกำจัดหลอดเลือดดำที่เสียสภาพแล้วทิ้งไป และมีการศึกษาว่าผู้ป่วยเหล่านี้หลังการรักษามักมีหลอดเลือดขอดแบบใดแบบหนึ่งซ้ำในขาข้างเดิมหรือขาอีกข้างได้บ่อยกว่าประชาชนทั่วไป

ปัจจุบันการนำถุงน่องมาขายในท้องตลาด ถุงน่องที่เหมาะสมกับ ผู้ป่วยเหล่านี้ ควรเป็นถุงน่องที่ถูกออกแบบให้แก้ไขความผิดปกติของภาวะนี้ โดยควรมีการรัดที่ปลายเท้าด้วยความดันประมาณ 20-30 มม.ปรอท และลดหลั่นน้อยลงจนถึงต้นขาช่วยทำให้กระแสเลือดดำไหลสู่หัวใจได้ดีขึ้น การเลือกใช้ควรศึกษาจากคุณสมบัติของผลิตภัณฑ์หรือปรึกษาแพทย์

การดูแลเมื่อรู้ว่าเป็นหลอดเลือดดำขอดต้องทำอย่างไร

ควรปรึกษาศัลยแพทย์ใกล้บ้าน ในปัจจุบันยังไม่มียารับประทาน ชนิดใดที่ช่วยให้ภาวะนี้หายได้อย่างชัดเจน การออกกำลังกายเพื่อฝึก กล้ามเนื้อน่องมีส่วนช่วยให้ภาวะเลือดคั่งจากหลอดเลือดดำขอดดังกล่าว ลดลงได้

» ที่มา : Ramaclinic


ข้อมูลสุขภาพที่เกี่ยวข้อง

✎ สาว 6 อาชีพ กับเส้นเลือดขอด
✎ เส้นเลือดขอด โรคฮิตของคุณผู้หญิง