สถาบันสถาปนา ไตรภาค Foundation Trilogy โดย Isaac Asimov

สนพ.ProVision แปลโดย บรรยงก์

สถาบันสถาปนา (Foundation) (1951)

จักรวาลที่ประกอบด้วยดาวเคราะห์นับล้านดวง รวมเป็นอาณาจักรเดียว จักรวรรดิสากลจักรวาล มีอาณาเขตจากปลายหนึ่งจดอีกปลายหนึ่งของกาแลกซี่ทางช้างเผือก มีพลเมืองกว่าล้านยกกำลังสี่ (1,000,000⁴) มีพระมหาจักรพรรดิเป็นประมุข

แต่ก็เฉกเช่นอาณาจักรต่างๆ ในอดีตที่รุ่งเรือง ก็มีดับสลาย จักรวรรดิสากลจักรวาล นี้กำลังเริ่มเสื่อมโทรมลง แต่ด้วยเหตุที่ว่าใหญ่ยิ่งกว่าใหญ่ การเสื่อมโทรมลงจึงค่อยเป็นค่อยไป กินเวลานานยิ่งกว่านาน ช่องว่างระหว่างความรุ่งเรืองเดิมกับความรุ่งเรืองใหม่ที่จะเกิดขึ้น จึงกินเวลานานแสนนานกว่า 30,000 ปี

Hari Seldon นักจิตวิทยาผู้ยิ่งใหญ่ ผู้บุกเบิกวิชาการด้าน อนาคตประวัติศาสตร์ (Psychohistory)ได้สังเกตเห็นอาการเสื่อมโทรมดังกล่าว จึงคิดแก้ไข ย่นช่องว่างนั้นให้สั้นลงเหลือเป็นอนารยะยุคเพียง 1,000 ปี โดยการก่อตั้ง  สถาบันสถาปนา (Foundation) ขึ้นนั่นเอง

แรกเริ่ม Asimov แต่งเรื่องสถาบันสถาปนาเป็นเรื่องสั้นขนาดยาว (Novella) เป็นตอนๆลงในวารสาร Astounding Science-Fiction ตั้งแต่ตอนแรกในปี 1942 แล้วหลังจากนั้นก็ได้รับการตีพิมพ์เป็นตอนๆเรื่อยมา จนมาพิมพ์รวมเล่มในปี 1951 นับถึงตอนนี้นี่ก็ร่วมๆ 62 ปีแล้ว (Lord Of The Rings นั้นปี 1954) แต่ก็ยังขึ้นหิ้ง Classic เมื่อกล่าวถึงนิยายวิทยาศาสตร์ ก็ต้องเอ่ยถึงเรื่องนี้เป็นเริ่องแรกๆแน่นอน (ถ้าไม่นับนิยายของ H.G.Wells, Jules Vernes นะ คู่นี้นี่ 100 ปีขึ้นไป) 

และก็เพราะมันไม่ใช่นิยายเรื่องยาว แต่เป็น Novella 5 เรื่อง ที่นำมาร้อยเรียงเชื่อมโยงกัน Plot เรื่องจึงไม่ได้สลับซับซ้อนมากมาย แล้ว Hari Seldon ก็เป็นตัวละครหลักแค่ในตอนแรกเท่านั้น โดยถูกเนรเทศจากทรานทอร์ ศูนย์กลางของจักรวรรดิไปยัง พิภพเทอร์มินัส ที่อยู่สุดขอบจักรวาลเลย แล้วได้รวบรวมคนเพื่อจัดตั้งคณะผู้จัดทำ Encyclopedia Galactica ซึ่งเป็นแหล่งรวบรวมความรู้และสรรพวิทยาการต่างๆไว้ให้อนุชนรุ่นหลัง 

ตอนที่เหลือดำเนินเรื่องผ่านตัวเอกอย่าง Salvor Hardin นายกเทศมนตรี, Hobor Mallow พ่อค้า ในระยะเวลาที่ดำเนินไปประมาณ 50-150 ปีจากที่ Seldon ถูกเนรเทศมา แล้วก็มีวิกฤตการณ์ต่างๆเกิดขึ้น คอยรบกวนแผนการของ Seldon อยู่ตลอดเวลา (Hari Seldon โผล่มาที่ห้องรโหฐานเท่านั้น) 

แล้วแผนการของSeldon จะลุล่วงไปได้ด้วยดีหรือไม่ อย่างไร ในเมื่อวิชาอนาคตประวัติศาสตร์ที่ Seldon เป็นผู้บุกเบิกไว้นั้น ทำนายอนาคตได้แต่มวลประชากรหมู่มาก ไม่สามารถคาดการณ์ล่วงหน้าจากปัจเจกบุคคล หรือคนจำนวนน้อยๆได้ ว่าจะตัดสินใจแก้ไขวิกฤตการณ์ต่างๆเช่นไร

สถาบันสถาปนาและจักรวรรดิ (Foundation And Empire) (1952)

Hari Seldon ได้ก่อตั้งสถาบันสถาปนาขึ้นมา 2 แห่ง เพื่อดำเนินการแก้ไขความเสื่อมโทรมของจักรวาล โดยแห่งแรกนั้นเป็นที่รู้กัน แห่งที่สองนั้น ไม่มีใครเคยหาพบ โดยที่แต่ละแห่งนั้นตั้งอยู่คนละสุดปลายของกาแลกซี่ทางช้างเผือก

เมื่อผ่านพ้นไป 200 ปี อำนาจของสถาบันสถาปนาแห่งแรกก็เริ่มถูกท้าทายโดยจักรวรรดิ ที่แม้จะเสื่อมโทรมลงไปมาก แต่ก็ยังมีความเข้มแข็งในระดับหนึ่ง ซึ่งการเผชิญหน้ากันนี้ก็ไม่อยู่นอกเหนือความคาดหมายของแผนการ Seldon และน่าจะผ่านพ้นไปได้ด้วยดี หากไม่มีตัวแปรอื่นเข้ามาแทรกแซงเสียก่อน อย่าง มนุษย์กลายพันธุ์ แปลกประหลาดนามว่า มโนมัย (The Mule) ได้เข้ามาขวางวิถีแห่งอนาคตประวัติศาสตร์จนไขว้เขว ด้วยอำนาจจิตของมันที่ เรียกว่า มโนมยิทธิ 

แต่มีหญิงสาวนามว่า Bayta Darell เพียงผู้เดียวที่กล้ายืนหยัดต่อต้านอำนาจของมโนมัย เธอมีหนทางที่จะทำสำเร็จหรือไม่ แล้วด้วยวิธีการไหน   

ในเล่มที่ 2 นี้ประกอบด้วย Novella 2 เรื่อง ซึ่งมีความยาวในแต่ละเรื่องมากกว่าเล่มที่ 1 องค์ประกอบของเรื่องจึงต่อเนื่อง สลับซับซ้อนมากกว่า รวมถึงอ่านได้สนุก ลื่นไหลกว่าเล่มที่ 1

ในส่วนแรกนั้นจะเล่าถึงตอนที่ นายพล Bel Riose แม่ทัพแห่งจักรวรรดิ ที่เป็นศูนย์กลางของจักรวาล ภายใต้การปกครองของจักรพรรดิ Cleon II  วางแผนนำกำลังรบบุกสถาบันสถาปนาแห่งที่ 1 ที่ได้แยกตัวออกจากจักรวรรดิเป็นพิภพเอกเทศ  ภายหลังผ่านระยะเวลาแห่งการตั้งสถาบันสถาปนามาแล้วกว่า 200 ปี ซึ่ง Bel Riose ก็ไมรู้ว่าสถาบันสถาปนาแห่งที่ 1 อยู่ส่วนใดของจักรวาล จึงต้องเสาะแสวงหาแล้ววางแผนการรบอย่างรัดกุม แล้วสถาบันสถาปนาแห่งที่ 1 จะรอดพ้นจากวิกฤตการณ์ที่ถูกรุกรานตามแผนการของ Seldon ได้หรือไม่

ในส่วนที่ 2 เป็นเรื่องของมโนมัย (The Mule) ซึ่งเป็นไฮไลท์ของ Trilogy นี้เลยก็ว่าได้ Asimov เล่าเรื่องได้อย่างแนบเนียน มโนมัยนั้นชนะศึกในเขตพิภพต่างๆได้อย่างง่ายดายและแปลกประหลาดมากๆ เพื่อจุดมุ่งหมายเดียว นั่นคือ ครอบครองจักรวาลทั้งหมด

ขณะเดียวกัน Bayta Darell ชาวสถาบันสถาปนาและ Toran Darell พ่อค้า ซึ่งเป็นคู่สามีภรรยากัน ได้ร่วมมือกันกับ Ebling Mis นักจิตวิทยาและนักวิทยาการแห่งสถาบันสถาปนา และ Han Pritcher ร้อยเอกประจำกรมสงครามแห่งสถาบันสถาปนา ผู้มีหน้าจารกรรมข้อมูล เป็นสายลับตระเวณไปตามพิภพต่างๆ เพื่อหาข่าวให้สถาบันสถาปนา  ช่วยกันสืบค้นหาสถานที่ที่คาดว่ามโนมัยอยู่ รวมทั้งวิเคราะห์วิธีการที่มโนมัยใช้ในการเอาชนะข้าศึกศัตรู เพื่อหาจุดอ่อนของมโนมัยให้ได้

แล้วเมื่อมโนมัยแผ่ขยายอำนาจมากขึ้นเรื่อยๆ ทั้ง Bayta, Toranและ Ebling จะต้องช่วยกันค้นหาสถาบันสถาปนาแห่งที่ 2 ที่เป็นเพียงความหวังเดียวเท่านั้นที่จะต่อกรกับมโนมัยได้ ให้พบโดยเร็วที่สุด พวกเขาทั้ง 3 คน รวมทั้ง Han Pritcher จะตกอยู่ภายใต้มโนมยิทธิของมันหรือไม่   

สถาบันสถาปนาแห่งที่สอง (Second Foundation) (1953)

เมื่อแผนการของ Seldon ถูกสั่นคลอนโดยอำนาจอันแผ่ขยายของมโนมัย ความหวังเดียวที่จะกอบกู้แผนการและนำพามนุษยชาติทั้งมวลในกาแลกซี่ทางช้างเผือก ให้ผ่านพ้นยุคอนารยะยุค 30,000 ปี จึงตกเป็นหน้าที่ของสถาบันสถาปนาแห่งที่สอง ซึ่งกล่าวกันว่าถูกก่อตั้งขึ้นอย่างลึกลับจนเป็นตำนาน ไม่ปรากฎทั้งที่ตั้งและตัวตนอย่างชัดเจน

แต่ดูเหมือนว่าทั้งมโนมัยและชาวสถาบันสถาปนาแห่งที่หนึ่ง จะเชื่อว่ามีอยู่จริง และต่างก็พยายามค้นหาอย่างเต็มสติกำลัง โดยมีจุดมุ่งหมายตรงกันข้ามกัน มโนมัยนั้นมุ่งค้นหาสถาบันสถาปนาแห่งที่สองเพื่อกำจัดอุปสรรคสุดท้ายในการครอบครองจักรวาล

ในขณะที่สถาบันสถาปนาแห่งที่หนึ่งนั้นหวังจะได้ผู้ช่วยโค่นล้มมโนมัย และรื้อฟื้นแผนการ Seldon ให้กลับเข้ารูปเข้ารอย ในความพยายามของชาวสถาบันสถาปนาแห่งที่หนึ่งนั้น ยังแฝงด้วยธรรมชาติพื้นฐานของมนุษย์ คือความหวาดเกรงในสิ่งที่ไม่ปรากฎตัวตนชัดเจน และไม่ชอบให้ใครมาครอบงำบงการชีวิต

ดังนั้นหากสถาบันสถาปนาแห่งที่สองมีตัวตนอยู่จริง ก็ต้องเผชิญภัยทั้งสองด้าน ทั้งจากมโนมัยและพวกเดียวกันเองที่ไม่ชอบให้ใครเด่นกว่า 

ในเล่มที่ 3 นี้ก็ประกอบด้วย Novella 2 เรื่องเช่นกัน แต่เนื้อเรื่องดูจะกลมกลืนต่อเนื่องคล้ายนิยายขนาดยาวมากกว่าเล่มที่ 2 ขึ้นไปอีก ผมชอบเล่มนี้มากสุดใน 3 เล่มนะ

ส่วนแรกนั้นจะเป็นการค้นหาสถาบันสถาปนาแห่งที่ 2 โดย Bail Channis ลูกน้องคนสนิทของ มโนมัย ที่ไม่โดนปรับแต่งภาวะจิตใจ กับ Han Pritcher ออกเดินทางตามหาสถาบันสถาปนาแห่งที่ 2 ตามพิภพต่างๆ ที่น่าจะเป็นไปได้

ในส่วนที่ 2 นั้น จะเป็นเรื่องของ Arcadia Darell หลานสาวของ Bayta Darell นั่นเอง ที่แอบออกเดินทางไปกับลุง Homir Mann ซึ่งไปตามร่องรอยของสถาบันสถาปนาแห่งที่สอง ที่วังเก่าของมโนมัยที่พิภพคาลกัน ซึ่งปัจจุบันปกครองโดยราษฎรหมายเลขหนึ่ง (ตามตำแหน่งของมโนมัย)คนปัจจุบันอย่าง Lord Stettin โดยมีมือขวาและเมียลับๆอย่าง Lady Callia คอยสอดส่องดูแล หลังจากนั้นการผจญภัยของ Arcadia ก็เริ่มต้นขึ้น ท่ามกลางความสลับซับซ้อนของแผนการของฝ่ายต่างๆ จนนำไปสู่คำตอบของสถาบันสถาปนาแห่งที่สองที่ค้นพบจนได้ 

สรุป 

การดำเนินเรื่องของ Asimov ทั้ง 3 เล่มนั้น มีบางช่วงที่อาจจะเอื่อยๆบ้าง โดยเฉพาะเล่มแรก แต่พอเริ่มแผนการ Seldon ก็เริ่มสนุก มีความซับซ้อนของเนื้อเรื่องมากขึ้น น่าติดตามมากขึ้น แต่อย่าคาดหวังว่ามันจะปรู๊ดปร๊าดอย่าง Harry Potter โดยเด็ดขาด เพราะ Asimov เขียนเรื่องไว้นานมากแล้วอย่างที่บอก เกือบจะ 70 ปีแล้ว (ถือว่าปู่มาเล่าเรื่องเปี่ยมจินตนาการให้หลานๆฟังละกัน 55)

โลกที่ Asimov สร้างนั้นอลังการ จินตนาการกว้างไกลมากๆ การเฉลยแผนการ คำตอบของการค้นหาสถาบันสถาปนาแห่งที่ 2 นั้นเป็นวิทยาศาสตร์มากๆ มีเหตุผล เส้นผมบังภูเขาแท้ๆ (จริงๆแล้ว เราอาจจะถูกสร้างกรอบให้คิดตามตรรกะอย่างเดียว โดยขาดความคิดสร้างสรรค์) 

ทั้ง 9 Novella ในไตรภาคนี้ ผมชอบ 3 Novella หลังสุด ก็คือตั้งแต่มีมโนมัยโผล่ออกมา (ครึ่งเล่มหลังของเล่ม 2 และเล่ม 3 ทั้งหมด) ชอบที่ Asimov บรรยายปมของมโนมัยไว้ว่า

"แต่ท่ามกลางความหรูหราโอ่อ่า เจริญรุ่งเรือง ยากจะหาที่ใดเหมือนนั้น มโนมัยจะได้มีความสำราญใจก็หาไม่

คนทั้งหลายกลัวมัน ยอมทำตามความปรารถนาของมัน ตลอดจนยอมรับนับถือมัน แต่ก็ไม่อยากเข้าใกล้มัน ใครเล่าที่จะเป็นคนที่มองดูรูปร่างของมันแล้วชื่นชม หรืออย่างน้อยที่สุด ไม่นึกเยาะหยัน จะมีก็แต่คนที่มันเปลี่ยนอารมณ์ ปรับจิตใจเสียแล้วเท่านั้น มันน่าอภิรมย์อะไรกับไอ้ความจงรักภักดีจอมปลอมอย่างนั้น มันไม่มีรสมีชาติอะไรเลย มโนมัยได้สร้างแล้วซึ่งชื่อเสียงเกียรติยศขึ้นมา วางระเบียบพิธีต่างๆ ระเบียบงานทั้งปวง แต่สิ่งทั้งหลายเหล่านั้นก็ไม่ได้เปลี่ยนสภาพการณ์ส่วนตัวของมันให้วิเศษวิโสขึ้น อย่างดีที่สุด ก็เป็นได้เพียง ราษฎรหมายเลขหนึ่ง ที่ต้องเก็บตัวอยู่เงียบๆ แต่ลำพัง เพราะกระดากสายตาประชาชน "  

มันสะท้อนถึงอำนาจที่คนอยากเป็นใหญ่เป็นโต เขาแสวงหาไขว่คว้าให้ได้มาได้ดีมากๆ

ป.ล.ไว้อ่านเล่ม 4-10 จบแล้วจะมารีวิวให้อ่านกัน

คะแนน 9.1/10