ไฟต้องอาศัยเชื้อ...เนื้อกายต้องอาศัยอากาศฉันใด...ใจก็ต้องอาศัยธรรมฉันนั้น...
(ธรรม = เห็นตามความเป็นจริง เช่น การเกิดก็เป็นทุกข์ การแก่ก็เป็นทุกข์
การเจ็บ...เป็นธรรมดา ซึ่งทุก ๆ คนต้องพบ)

เมื่อใด...ไฟต้องอาศัยเชื้อทำให้...เกิดไฟ....
เมื่อนั้น...ใจต้องอาศัยใจให้เกิด...“ธรรม” คือว่า เราต้องเข้าใจและยอมรับตามความเป็นจริง
ว่า..“ทุกสรรพสิ่งล้วนเกิดขึ้น ทุกสรรพสิ่งก็ล้วนแปรเปลี่ยนไปตามกาลเวลา และจบลง...”

เพราะเหตุอย่างนี้ ๆ เราจึงต้อง...
๑.อาศัยทุกข์ เพื่อให้เห็น ทุกข์...เฉกเช่น เมื่อเห็นงูอสรพิษร้าย เราคงต้องระวังอย่างมาก
๒.อาศัยสุข เพื่อให้เห็น สุข...เฉกเช่น ขณะพบสุขอยู่ “ก็ให้รู้ทัน...จะได้ไม่หวั่นไหว”
ต่อทุกข์กำลังจะเกิด
โปรดอย่ารังเกียจทุกข์...เอ็นดูแต่สุข ทั้ง ๒ สิ่งนี้เป็นดั่งกันและกัน
“เมื่อหมดทุกข์...สุขก็เกิด... เมื่อหมดสุข...ทุกข์ก็เกิด”

เออนี่...มันก็แปลก ๆ รู้...ทั้งรู้ว่า...ทุกข์นี้มีโทษ “ทุกข์อยู่ได้...เพราะใจอยู่ด้วย...”
ทำอย่างไรใจไม่อยู่ด้วย...เมื่อใดใจไปเกาะเกี่ยวอยู่กับเหตุการณ์
ความไม่พอใจ ความไม่ได้ดั่งใจ...ก็ทุกข์
อ๋อ...เมื่อเป็นอย่างนี้ ใจเกาะได้แต่ไม่ต้องเกี่ยว คือว่า “เกาะได้ ก็แกะได้ ไม่ต้องเกี่ยว”

นี่แหล่ะ...เหตุเกิดจาก ใจ “กายอยู่ได้...เพราะใจอยู่ด้วย”
เราจึงต้องพิจารณาอย่างช้า ๆ อาศัย “ใจ” ให้เกิดธรรม เข้าใจธรรม และยอมรับธรรม
จึงจะ “พบธรรม”

“ทุกข์กายอยู่ได้...ใจทุกข์อยู่ยาก ไม่อยากทุกข์กาย...ทุกข์ใจ ต้องใฝ่หา...ธรรม”