การส่งเด็กหรือเยาวชนไปยังสถานที่อื่น

---------

หลังจากที่ศาลมีคำสั่งหรือคำพิพากษาให้เด็กหรือเยาวชนเข้ารับการฝึกอบรมในศูนย์ฝึกและอบรม ศาลจะแจ้งให้ผู้อำนวยการสถานพินิจซึ่งมีหน้าที่รับผิดชอบส่งเด็กหรือเยาวชนไปยังศูนย์ฝึกและอบรมตามที่ศาลกำหนดในคำพิพากษาหรือคำสั่งตามมาตรา ๕๘ วรรคแรก ซึ่งจะเป็นศูนย์ฝึกและอบรมตามประกาศกระทรวงยุติธรรม เรื่อง กําหนดศูนย์ฝึกและอบรมเด็กและเยาวชนและกําหนดเขตท้องที่ของศูนย์ฝึกและอบรมเด็กและเยาวชน พ.ศ. ๒๕๕๕ ที่ประกาศในราชกิจจานุเบกษาที่อาศัยอำนาจตามมาตรา ๗ วรรคสอง แห่งพระราชบัญญัติศาลเยาวชนและครอบครัวและวิธีพิจารณาคดีเยาวชนและครอบครัว พ.ศ. ๒๕๕๓ ประกอบกับ ข้อ ๒ (๒) และข้อ ๓ (๒) แห่งกฎกระทรวงแบ่งส่วนราชการกรมพินิจและคุ้มครองเด็กและเยาวชน กระทรวงยุติธรรม พ.ศ. ๒๕๔๕ นั้น และศาลยังต้องเป็นผู้แจ้งคำสั่งไปยังผู้ดูแลหรือผู้ปกครองสถานที่ดังกล่าวเพื่อดำเนินการให้เป็นไปตามคำพิพากษาหรือคำสั่งตามมาตรา ๕๘ วรรคสองด้วย

แต่มีประเด็นต้องวินิจฉัยข้อกฏหมาย ๒ ประเด็น คือ อำนาจผู้อำนวยการสถานพินิจ ผู้อำนวยการศูนย์ฝึกและอบรมฯ หรือผู้ดูแลหรือผู้ปกครองสถานศึกษา สถานฝึกและอบรม หรือสถานแนะนำทางจิตตามที่กำหนดไว้ในหมวด ๔ หรือสถานที่อื่นที่จัดตั้งขึ้นตามกฎหมายและศาลเห็นสมควรว่า จะอาศัยอำนาจตามบทบัญญัติใดของกฏหมาย และศาลใดจะเป็นศาลที่มีอำนาจอนุญาต ในกรณีที่มีความจำเป็นต้องส่งเด็กหรือเยาวชนไปสถานที่อื่น เว้นแต่ในกรณีมีเหตุฉุกเฉินจะส่งเด็กหรือเยาวชนดังกล่าวไปก่อนก็ได้แล้วรายงานให้ศาลทราบโดยเร็ว นั้น

ประเด็นที่หนึ่ง ผู้อำนวยการสถานพินิจ หรือผู้อำนวยการศูนย์ฝึกและอบรมฯ หรือผู้ดูแลหรือผู้ปกครองฯ จะอาศัยอำนาจตามบทบัญญัติใดของกฏหมาย เนื่องจากมีกฏหมายบัญญัติไว้สองแห่ง ดังนี้

๑) มาตรา ๕๘ วรรคสอง ในกรณีมีความจำเป็นต้องส่งเด็กหรือเยาวชนไปยังศูนย์ฝึกและอบรมอื่น ให้ผู้อำนวยการสถานพินิจมีอำนาจส่งไปได้เมื่อได้รับอนุญาตจากศาล เว้นแต่ในกรณีมีเหตุฉุกเฉิน จะส่งเด็กหรือเยาวชนดังกล่าวไปก่อนก็ได้แล้วรายงานให้ศาลทราบโดยเร็ว ถ้าศาลเห็นว่าการส่งไปเช่นนั้นไม่สอดคล้องกับประโยชน์สูงสุดของเด็กหรือเยาวชน ศาลอาจพิจารณามีคำสั่งตามที่เห็นสมควร และ

๒) มาตรา ๔๑ (๗) ย้ายเด็กหรือเยาวชนไปควบคุมในสถานพินิจอื่นหรือสถานที่ที่กำหนดไว้ในหมวด ๔ ในกรณีที่มีความจำเป็นโดยได้รับอนุญาตจากศาลก่อน เว้นแต่ในกรณีมีเหตุฉุกเฉินจะย้ายเด็กหรือเยาวชนดังกล่าวไปก่อนก็ได้ แล้วรายงานให้ศาลทราบโดยเร็ว ถ้าศาลเห็นว่าการย้ายเช่นนั้นไม่สอดคล้องกับประโยชน์สูงสุดของเด็กหรือเยาวชน ศาลอาจพิจารณามีคำสั่งตามที่เห็นสมควร

ซึ่งเมื่อพิจารณาทั้งสองมาตราประกอบกับมาตรา ๖๔ จะพบว่ากฏหมายให้นำบทบัญญัติมาตรา ๔๑ นั้นมาใช้บังคับกับสถานที่ที่กำหนดไว้ในหมวด ๔ หรือสถานที่อื่นที่จัดตั้งขึ้นตามกฎหมายและศาลเห็นสมควรตามมาตรา ๕๗ ที่รับเด็กหรือเยาวชนซึ่งต้องหาว่ากระทำความผิดไว้ในความควบคุมโดยอนุโลม ทั้งนี้ ตามระเบียบที่รัฐมนตรีกำหนด แต่มิได้บัญญัติให้นำมาตรา ๕๘ มาใช้โดนอนุโลมด้วยแต่ประการใด

ดังนั้น ผู้อำนวยการศูนย์ฝึกและอบรมฯ ผู้ดูแลหรือผู้ปกครองฯ จะย้ายเด็กหรือเยาวชนไปยังสถานที่อื่นต้องรับอนุญาตจากศาลก่อน เว้นแต่ในกรณีมีเหตุฉุกเฉินนั้น ต้องอาศัยอำนาจตามมาตรา ๔๑(๗) เท่านั้น ไม่ใช่ตามมาตรา ๕๘

ส่วนอำนาจตามมาตรา ๕๘ วรรคสองจึงเป็นการให้ผู้อำนวยการสถานพินิจมีอำนาจเป็นการเฉพาะเท่านั้น เช่น ช่วงระหว่างที่ศาลมีพิพากษาหรือมีคำสั่งแต่ศูนย์ฝึกและอบรมฯ หรือสถานศึกษา สถานฝึกและอบรม หรือสถานแนะนำทางจิตตามที่กำหนดไว้ในหมวด ๔ ที่กําหนดเขตท้องที่มีอำนาจตามประกาศกระทรวงนั้นมีเหตุจำเป็นฉุกเฉินไม่สามารถรับเด็กหรือเยาวชนตามคำพิพากษาหรือคำสั่งได้ ผู้อำนวยการสถานพินิจจึงจำเป็นต้องส่งไปยังสถานที่อื่นนอกเขตพื้นที่อำนาจตามประกาศกระทรวง เป็นต้น

กรณีข้างต้นนี้ ยังมีผู้อำนวยการสถานพินิจหรือผู้อำนวยการศูนย์ฝึกและอบรม ยังมีความเข้าใจไม่เหมือนกันในกรณีดังกล่าว และอาจใช้อำนาจตามบทบัญญัติตามกฏหมายผิดและไม่ชอบด้วยกฏหมาย จึงสมควรที่กรมพินิจและคุ้มครองเด็กและเยาวชน มีหนังสือแจ้งเวียนเป็นแนวทางให้ทราบและถือปฏิบัติต่อไป

ประเด็นที่สอง ศาลใดจะเป็นศาลที่มีอำนาจอนุญาต ระหว่าง "ศาลที่พิพากษาหรือมีคำสั่ง" หรือ "ศาลที่มีเขตอำนาจในท้องที่ที่เด็กหรือเยาวชนเข้ารับการฝึกอบรม" เนื่องจากอธิบดีศาลเยาวชนและครอบครัวกลาง ยังไม่ได้ออกแนวทางในกรณีดังกล่าว จึงทำให้ศาลในแต่ละภูมิภาคซึ่งมีอิสระปฏิบัติไม่เหมือนกัน ส่งผลกระทบต่อกระบวนการบำบัดแก้ไขฟื้นฟูเด็กและเยาวชน รวมถึงการบริหารจัดการภายในของศูนย์ฝึกและอบรมฯ หรือสถานศึกษา สถานฝึกและอบรม หรือสถานแนะนำทางจิตตามที่กำหนดไว้ในหมวด ๔

จากประสบการณ์ ในกรณีมีความจำเป็นต้องส่งเด็กหรือเยาวชนไปยังศูนย์ฝึกและอบรมอื่นนั้น อาจมีได้หลายกรณี เช่น

๑) เพื่อประโยชน์ในการมีส่วนร่วมของบิดามารดาหรือผู้ปกครองในการบำบัดแก้ไขฟื้นฟู กรณีที่บิดามารดาหรือผู้ปกครองมีย้ายถิ่นที่อยู่อย่างถาวรไปอยู่ในพื้นที่อื่นและมีคำร้องขอ

๒) เพื่อประโยชน์ในการบำบัดแก้ไขฟื้นฟูหรือเพื่อจัดการศึกษาที่เหมาะสมและเป็นประโยชน์แก่เด็กหรือเยาวชน เช่น การย้ายเด็กหรือเยาวชนไปยังศูนย์ฝึกและอบรมเด็กหรือเยาวชนพิเศษ เช่น การฝึกวิชาชีพที่ศูนย์ฝึกและอบรมเด็กและเยาวชนชายสิรินธร หรือการฝึกด้านทักษะชีวิตและเสริมพลังบวกที่ศูนย์ฝึกและอบรมเด็กและเยาวชนชายบ้านกาญจนาภิเษก หรือเพื่อบำบัดยาเสพติดที่ศูนย์ฝึกและอบรมเด็กและเยาวชนจังหวัดพระนครศรีอยุธยา เป็นต้น

๓) เพื่อระงับเหตุด่วน เหตุร้ายหรือเพื่อความปลอดภัยของเด็กหรือเยาวชนที่มีกรณีฉุกเฉิน ด้วยการแยกเด็กหรือเยาวชนที่ก่อเหตุออกจากพื้นที่เพื่อรับการรักษาพยาบาลฉุกเฉินในสถานพยาบาลภายนอกตามมาตรา ๘๒(๓)(ค) หรือศูนย์ฝึกและอบรมอื่นตามมาตรา ๔๑(๗) หรือเรือนจำตามมาตรา ๔๑(๔) เป็นต้น

ซึ่งจากกรณีต่างๆ ดังกล่าวข้างต้น กรณีที่มีความสำคัญเร่งด่วนจะเป็นกรณีที่ ๓) เพื่อระงับเหตุร้ายหรือเพื่อความปลอดภัยของเด็กหรือเยาวชนที่มีกรณีฉุกเฉิน ด้วยการแยกเด็กหรือเยาวชนที่ก่อเหตุออกจากพื้นที่ทันที่เพื่อระงับมิให้เกิดการพัฒนาไปสู่ความรุนแรงบานปลายใหญ่โตที่จะนำความเสียหายต่อชีวิตและทรัพย์สินทางราชการ รวมถึงเยาวชนดังกล่าวอาจถูกทำร้ายจากฝ่ายตรงข้าม ดังนั้น หากในพื้นที่ใดออกแนวทางให้ "ศาลที่พิพากษาหรือมีคำสั่ง" เป็นผู้มีอำนาจอนุญาต จะเกิดปัญหาทางด้านการบริหารงานเอกสารให้ศูนย์ฝึกและอบรมฯ อย่างมาก เพราะต้องรายงานทุกศาลที่พิพากษาหรือมีคำสั่ง และหากศาลที่พิพากษาหรือมีคำสั่งดังกล่าวข้างต้นมีความเห็นอนุญาตหรือไม่อนุญาตตามที่ศูนย์ฝึกและอบรมฯ เสนอที่แตกต่างกัน และจำเป็นต้องนำเด็กหรือเยาวชนที่ก่อเหตุกลับมายังศูนย์ฝึกและอบรมฯอีก ก็จะทำให้เด็กหรือเยาวชนรายนั้นอาจถูกทำร้ายจากฝ่ายตรงข้าม ส่งผลให้ไม่สามารถรักษาความสงบของเหตุการณ์ในศูนย์ฝึกและอบรมฯ และที่สำคัญเด็กหรือเยาวชนรายนั้นจะลำพองใจว่าใครๆก็ไม่สามารถทำอะไรเขาได้ ทำให้เยาวชนที่ก่อเหตุสำคัญตนผิดว่าภายในศูนย์ฝึกและอบรมฯ เป็นสถานที่สามารถกระทำผิดกฏหมายหรือระเบียบวินัยอย่างไรก็ได้ ทำให้เด็กหรือเยาวชนอื่นๆส่วนใหญ่ รวมถึงเจ้าหน้าที่เห็นว่าสถานที่แห่งนี้ปราศจากสวัสดิภาพและความปลอดภัย ส่งผลกระทบต่อภาพรวมของการจัดการศึกษาและบำบัดแก้ไขฟื้นฟู เพราะจะไม่มีเด็กหรือเยาวชนตั้งใจศึกษาเล่าเรียนหรือบำบัดแก้ไขฟื้นฟู รวมทั้งจะไม่มีครูหรือนักบำบัดคนใดตั้งใจปฏิบัติหน้าที่ หากสถานที่ดังกล่าวปราศจากเสียซึ่งสวัสดิภาพและความปลอดภัย

นอกจากนี้ การย้ายเด็กหรือเยาวชนในกรณีดังกล่าวข้างต้นก็จะสอดคล้องกับแนวทางเดิมตามพระราชบัญญัติจัดตั้งศาลเยาวชนและครอบครัวและวิธีพิจารณาคดีเยาวชนและครอบครัว พ.ศ. ๒๕๓๔ ม. ๓๘ (๔) กรณีที่ต้องส่งเด็กหรือเยาวชนซึ่งมีความประพฤติเหลือขออันจะเป็นภัยต่อเด็กหรือเยาวชนอื่นไปกักไว้ในสถานที่ที่จัดไว้โดยเฉพาะหรือเรือนจำโดยได้รับอนุญาตจากศาลก่อน เว้นแต่กรณีฉุกเฉินอย่างยิ่งจะส่งเด็กหรือเยาวชนไปยังเรือนจำก่อนก็ได้ แล้วรายงานให้ศาลทราบโดยเร็ว นั้นตามแนวทางเดิมที่เคยปฏิบัติสืบกันมาในกรณีนี้ก็จะให้ศาลที่มีเขตอำนาจในท้องที่ที่เด็กหรือเยาวชนเข้ารับการฝึกอบรมเป็นผู้มีอำนาจอนุญาตเช่นกัน เพื่อป้องกันปัญหาต่างๆที่จะเกิดขึ้นดังกล่าวข้างต้น

ดังนั้น เพื่อประโยชน์สูงสุด ศาลที่มีอำนาจในการอนุญาตในกรณีมีความจำเป็นต้องส่งเด็กหรือเยาวชนไปยังศูนย์ฝึกและอบรมอื่นนั้น จึงควรเป็น "ศาลที่มีเขตอำนาจในท้องที่ที่เด็กหรือเยาวชนเข้ารับการฝึกอบรม"

ส่วนกรณี กรณีมีความจำเป็นต้องส่งเด็กหรือเยาวชนไปยังศูนย์ฝึกและอบรมอื่น เพื่อประโยชน์ในการมีส่วนร่วมของบิดามารดาหรือผู้ปกครองในการบำบัดแก้ไขฟื้นฟู กรณีที่บิดามารดาหรือผู้ปกครองมีย้ายถิ่นที่อยู่อย่างถาวรไปอยู่ในพื้นที่อื่นและมีคำร้องขอตาม ๑) และเพื่อประโยชน์ในการบำบัดแก้ไขฟื้นฟูหรือเพื่อจัดการศึกษาที่เหมาะสมและเป็นประโยชน์แก่เด็กหรือเยาวชน เช่น การย้ายไปเด็กหรือเยาวชนไปยังศูนย์ฝึกและอบรมเด็กหรือเยาวชนพิเศษตาม ๒) ก็เช่นเดียวกันหาก "ศาลที่พิพากษาหรือมีคำสั่ง" ดังกล่าวข้างต้นมีความเห็นอนุญาตหรือไม่อนุญาตตามที่ศูนย์ฝึกและอบรมฯ เสนอที่แตกต่างกันก็จะมีผลต่อการปกครองบังคับบัญชาเด็กหรือเยาวชน ทำให้เด็กหรือเยาวชมีทัศนคติไม่ดีต่อระบบองค์รวม และคิดว่าถูกเลือกปฏิบัติ

ฉะนั้น จึงเห็นว่าภาพรวมของมาตรานี้จึงจะเห็นว่าศาลที่มีอำนาจอนุญาตให้ย้ายสถานที่ควบคุมได้ นั้นสมควรให้เป็น"ศาลที่มีเขตอำนาจในท้องที่ที่เด็กหรือเยาวชนเข้ารับการฝึกอบรม" จึงจะเกิดประโยชน์สูงสุด แต่อำนาจศาลเป็นอิสระในการใช้ดุลพินิจ ดังนั้น เพื่อเป็นการแก้ปัญหาในองค์รวมกรมพินิจแบะคุ้มครองเด็กและเยาวชนสมควรหารือร่วมกับศาลเยาวชนและครอบครัวกลางเพื่อออกแนวทางและแจ้งเวียนให้ทราบ และถือปฏิบัติต่อไป