BlogGang.com : : Insignia_Museum : ประวัติท้องถิ่นและงานบวช

ประวัติท้องถิ่นและงานบวช

ที่ว่าการอำเภอ

สมัยก่อนที่จะมีคลองดำเนินสะดวก พื้นที่แถบนี้เป็นที่ราบลุ่มรกร้างว่างเปล่า มีลำคลองเดิมๆที่คดเคี้ยวไปมา ซึ่งในฤดูแล้ง ลำคลองจะตื้นเขินไม่มีน้ำเพียงพอ ยากแก่การเดินทางทางน้ำ จนกระทั่งมีการขุดคลองดำเนินสะดวก ทำให้การสัญจรทางน้ำสะดวกสมชื่อคลอง ผู้คนจึงพากันอพยพเข้าไปอยู่ในบริเวณคลองที่ขุดใหม่มากขึ้น

เมื่อการอพยพเข้ามาของผู้คนบริเวณสองฝั่งคลอดดำเนินสะดวก เพื่อบุกเบิกที่ดินทำการเกษตร การติดต่อกับทางราชการลำบากขึ้น เพราะในปี พ.ศ 2436 ที่ว่าการอำเภอดำเนินสะดวกยังตั้งอยู่ที่ปากคลองแพงพวยริมฝั่งแม่น้ำแม่กลองเหนือวัดสีดารามขึ้นไป 1 กิโลเมตร

เพื่อความสะดวกของชุนชนใหม่ ในปี พ.ศ. 2440 ทางการได้ย้ายที่ว่าการอำเภอ (อำเภอปากคลองแพงพวย) มาสร้างใหม่ ที่ตำบลศรีสุราษฎร์ บริเวณเหนือปากคลองศรีสุราฎร์เล็กน้อย คลองศรีสุราษฎร์จึงเป็นคลองขุดใหม่ไล่หลังคลอดำเนินสะดวก

สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศ์ ได้สั่งให้ขุดคลองศรีสุราษฎร์เข้าไปในที่ดินบริเวณนั้น เพื่อให้เกิด เป็นแหล่งน้ำให้ราษฎรใช้ในการเกษตร ไหลผ่านเข้าไปในเขตอำเภอบางคนที อำเภออัมพวา จังหวัดสมุทรสงคราม ทำให้การสัญจรไปมาสะดวกยิ่งขึ้น ทางราชการได้เปลี่ยนชื่ออำเภอที่ย้ายมาตั้งใหม่นี้ว่า “อำเภอดำเนินสะดวก”

เดิมการเดินทางระหว่างอำเภอดำเนินสะดวกกับจังหวัดราชบุรี ลำบากมากเพราะจะต้องเดินทางด้วยเรือพาย เรือแจว ต้องลงเรืออ้อมไปทางแม่น้ำแม่กลอง จากปากคลองบางนกแขวก (คลองดำเนินสะดวกที่ติดกับแม่น้ำแม่กลอง) เลี้ยวขวา ล่องไปตามแม่น้ำแม่กลองจนถึงราชบุรี เมื่อถึงฤดูน้ำหลาก กระแสน้ำจะเชี่ยวกราก ทำให้การเดินทางลำบากมากกว่าจะถึงตัวจังหวัดต้องใช้เวลาหลายชั่วโมง

ประจวบเหมาะกับพื้นที่ตำบลรางยาว ตำบลท่านัด และตำบลแพงพวย มีอยู่หลายพันไร่ ที่ยังรกร้างว่างเปล่า เพราะไม่มีน้ำใช้ในการเกษตร ทางราชการจึงได้ขุดคลองลัดราชบุรี (ปัจจุบันเรียก คลองลัดพลี) ในปี พ.ศ. 2442 แล้วเสร็จในปี พ.ศ. 2444 นอกจากจะเป็นคลองส่งน้ำที่สำคัญแล้ว ยังช่วยร่นระยะทางการเดินทางจากดำเนินสะดวกไปตัวจังหวัดราชบุรีได้มากโข
เส้นทางนี้ ผู้เขียนเคยขับเรือจากบ้านแถวต้นคลองลัดราชบุรีไปตัวจังหวัดราชบุรีมาแล้ว

เมื่อคลองขุดใหม่นี้เสร็จแล้ว ได้ย้ายที่ว่าการอำเภอมาตั้งอยู่ที่ปากคลองลัดราชบุรี สร้างเป็นแบบศาลาห้าห้อง มุงด้วยกระเบื้องดินเผาสีแดง (เดิมเป็นศาลาที่พักคนงานขุดคลองปากคลองลัดราชบุรี) ราษฎรจึงพากันเรียกว่า “ อำเภอศาลาแดง ” และ “ อำเภอศาลาห้าห้อง” และชาวจีนเรียกว่า “ อั้งเซี่ยวล้า ” ซึ่งคำว่า อั้งเซี่ยวล้า กลายเป็นสัญลักษณ์อย่างหนึ่งที่ชาวจีนและชาวไทยถิ่นอื่นเข้าใจดีว่า หมายถึง อำเภอดำเนินสะดวก ซึ่งบริเวณปากคลองลัดราชบุรี หรือคลองลัดพลีนี้ ชาวบ้านจะเรียกกันว่า ตลาดโรงยา (หรือลงยาก็เรียก) คือ โรงยาฝิ่น ( สถานที่สูบฝิ่น) ในสมัยก่อน

ที่ว่าการอำเภอดำเนินสะดวก ตั้งอยู่ที่ปากคลองลัดราชบุรี จนถึงปี พ.ศ 2455 ทางราชการจึงได้ย้ายไปอยู่ที่ตำบลรางยาง ฝั่งตะวันออก (คือที่ว่าการอำเภอปัจจุบัน) ที่ย้ายที่ว่าการอำเภอ เนื่องจากสถานที่เดิมคับแคบไม่เหมาะแก่การขยายสถานที่ราชการ เนื่องจากเป็นที่แออัดของตลาดน้ำ ซึ่งเป็นตลาดนัดที่ทุกเช้าชาวสวนจะนำพืชผัก ผลไม้ใส่เรือมาซื้อขายแลกเปลี่ยนกัน และเห็นว่าสถานที่แห่งใหม่กว้างขวางพอที่จะขยายตัวอำเภอและบ้านพักข้าราชการได้ จนมาถึงปัจจุบัน

คลองดำเนินสะดวก

ดำเนินสะดวกสมัยก่อนพื้นที่มีสภาพเป็นที่ราบลุ่ม มีป่าดงไผ่และต้นเสือหมอบ มีคลองตามธรรมชาติที่ผ่านในท้องถิ่นนี้ เช่น คลองบางป่า คลองแพงพวย คลองสี่หมื่น คลองบางพัง คลองบางนกแขวก ซึ่งแต่เดิมเป็นทางเกวียนและระแทะ (เกวียนสำหรับนั่งขนาดเล็กชนิดหนึ่งเพื่อไปได้เร็ว, เกวียนเล็กที่ใช้เทียมด้วยโค) มีน้ำไหลผ่านเฉพาะในฤดูน้ำหลาก เมื่อถึงฤดูแล้ง จะไม่มีน้ำเลย การคมนาคมส่วนใหญ่โดยการเดินเท้า หรือใช้พาหนะเช่น ช้าง ม้า ลา ทางน้ำใช้เรือ เช่น เรือแจว เรือพาย เรือใบ เรือสำเภา

ในสมัยนั้นการติดต่อกันทางเรือมีความสำคัญมาก ทั้งภายในประเทศ และต่างประเทศ จะเห็นได้ว่าที่ทำการของรัฐบาล เช่น ศาลากลางจังหวัด ที่ว่าการอำเภอ ฯลฯ ตั้งอยู่ริมทะเลหรือริมคลองใหม่เป็นส่วนใหญ่ ต่อมาเมื่อมีรถไฟขึ้น ทำให้สะดวกรวดเร็ว จึงย้ายที่ทำการไปตั้งอยู่ริมทางรถไฟ สมัยนั้นการคมนาคม ระหว่างกรุงเทพฯ กับจังหวัดราชบุรี ทางเรือออกจากกรุงเทพฯ ล่องตามลำน้ำเจ้าพระยา เข้าคลองดาวคะนองไปออกจังหวัดสมุทรสาคร แล้วเข้าคลองสุนัขหอนไปออกแม่น้ำแม่กลองที่จังหวัดสมุทรสงคราม ขึ้นไปจนถึงจังหวัดราชบุรี

“ ดำเนินสะดวก” นอกจากเป็นชื่อของอำเภอแล้ว ยังเป็นชื่อคลองที่ขุดเชื่อมการคมนาคมทางน้ำระหว่างแม่น้ำท่าจีนกับแม่น้ำแม่กลอง ในสมัยรัชการที่ 4 พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระราชดำริว่า “ การไปมาระหว่างกรุงเทพฯ ถึงสมุทรสาครก็มีคลองภาษีเจริญ ไปมาสะดวกดีอยู่ จึงควรมีคลองระหว่างกรุงเทพฯสมุทรสงคราม และราชบุรี ให้สะดวกขึ้น โดยมีแม่น้ำแม่กลองเป็นสื่อกลาง”

ในปี พ.ศ. 2409 ( ปีขาล อัฐศก ร.ศ. 85 จ.ศ. 1228 ) จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯให้สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศ์ (ช่วง บุญนาค) เมื่อครั้งขึ้นรับพระราชทานบรรดาศักดิ์เป็นพระประสาทสิทธิ์ ที่สมุหพระกลาโหมเป็นผู้อำนวยการขุดคลองนี้ โดยใช้กำลังทหาร ข้าราชการและประชาชนร่วมกันขุด การขุดดินนี้ใช้กำลังแรงงานของคนล้วน ๆ

จากคำบอกเล่าของพระคุณท่าน หลวงพ่อพระครูวิชัย ศีลคุณ (กลม คุณสีโล) อดีตเจ้าอาวาสวัดหลักหกรัตนาราม (อ้างโดย พระครูสิริวรรณวิวัฒน์ เจ้าอาวาสวัดหลักหกรัตนาราม) ว่า “ ที่ทำการขุดคลองกันจริงๆ ส่วนมากจะเป็นคนจีนที่มาอยู่ในเมืองไทยใหม่ ๆ เป็นผู้รับจ้างขุด หากเดือนหงายกลางคืนจะขุดกันทั้งคืน คนจีนสมัยนั้น ส่วนมากจะไว้ผมเปีย เมื่อทำงานตอนกลางคืนจะนุ่งผ้าเตี่ยวผืนเดียว ขุดดินใส่บุ้งกี๋แล้วก็หาบดิน หรือแบกดินนั้นเอาขึ้นไปทิ้งนอกเขตที่ต้องการ กลางคืนอากาศดี ไม่ร้อน ทำงานได้ดีตลอดทั้งคืน แล้วมาพักผ่อนตอนกลางวัน”

ประวัติการขุดคลองดำเนินสะดวก

การขุดคลองเริ่มขึ้นเมื่อปลายปี พ.ศ. 2409 เริ่มจากจุดริมแม่น้ำท่าจีนที่คลองบางยาง ตำบลบางยาง อำเภอบ้านแพ้ว จังหวัดสมุทรสาคร เป็นเส้นตรงผ่านตำบลโคกไผ่ ( ปัจจุบันคือตำบลดอนไผ่ ) และขุดผ่านเข้ามาในเขตอำเภอปากคลองแพงพวย ( อำเภอดำเนินสะดวกเดิม) จนถึงแม่น้ำแม่กลองที่ปากคลองบางนกแขวก ตำบลบางนกแขวก อำเภอบางคนที จังหวัดสมุทรสงคราม

การขุดคลองเพื่อเป็นการทุ่นแรง จึงขุดดินขึ้นระยะหนึ่งแล้วเว้นไว้ไม่ต้องขุดดินทิ้งไว้ระยะหนึ่ง พอน้ำหลากมาก็เซาะดินที่ไม่ได้ขุดพังไป เช่น ยาว 2 วา เว้นไว้ 1 วา คลองที่ขุดเป็นคลอง กว้าง 6 วา ( 12 เมตร ) ลึก 6 ศอก ( 3 เมตร ) ยาว 895 เส้น หรือ 35 กิโลเมตร 800 เมตร (ตามหลักฐานของกรมชลประทานเขียนบอกระยะทางไว้ที่ปากคลองออกแม่น้ำแม่กลอง ) ทุก ๆ 100 เส้น ( 4 กิโลเมตร ) ได้ปักเสาหินไว้ 1 ต้น เริ่มจากตำบลบางยางเป็นหลักที่ 1 ถึงหลักที่ 8 ที่แม่น้ำแม่กลอง แต่ละหลัก จะสลักและเขียนสีแดงเป็น 3 ภาษา คือ เลขไทย โรมัน จีน บอกเลขไว้ทุกหลัก อำเภอดำเนินสะดวกในปัจจุบัน เริ่มจากหลักที่ 5 ถึงหลักที่ 8

เมื่อทำการขุดคลองนี้สำเร็จแล้ว จึงนำแผนขึ้นทูลเกล้าถวายถวายพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว รัชการที่ 4 ซึ่งทรงเห็นว่าเป็นคลองที่มีเส้นตรง ได้รับความสะดวกในการสัญจร จึงทรงพระราชทานนามคลองที่ขุดใหม่นี้ว่า “ คลองดำเนินสะดวก ” และได้ทำพิธีเปิดใช้คลองนี้เมื่อวันที่ 25 พฤษภาคม พ.ศ. 2411 ตรงกับวันจันทร์ เดือน 7 ขึ้น 4 ค่ำ ( จากหลักฐานพระราชพงศาวดาร กรุงรัตนโกสินทร์ รัชการที่ 4 เล่ม 2 หน้า 126 ของเจ้าพระยาทิพากรวงศ์) สิ้นค่าใช้จ่ายในการขุดคลอง รวมค่าจ้างขุด ค่าตอไม้ เป็นเงิน 1,400 ชั่ง โดยได้รับพระราชทานจากในหลวงรัชการที่ 4 จำนวน 400 ชั่ง จาก ฯพณฯ หัวเจ้าท่านสมุหพระกลาโหม จำนวน 1,000 ชั่ง ใช้เวลาในการขุด ประมาณ 2 ปีเศษ จึงแล้วเสร็จ

เนื่องจาก “ คลองดำเนินสะดวก ” เป็นเส้นทางคมนาคมติดต่อระหว่างกรุงเทพฯ กับ จังหวัดราชบุรี โดยใช้เรือยนต์เข้ามาแทนเรือพายและเรือแจว ทำให้ตลิ่งพังมาก คลองจึงขยายกว้างออกไป ตามความเปลี่ยนแปลงทางธรรมชาติ ปัจจุบันคลองกว้างประมาณ 30 – 40 เมตร เรือบรรทุกสินค้าลำใหญ่ๆ ไปมาสะดวกและทางราชการเคยส่งเรือขุดไปขุดลอกดินในคลองที่ตื้นเขินหลายครั้ง

เพื่อความสะดวกในการสัญจรไปมา พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวได้เสด็จประพาสต้น (จากจดหมายของสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ) พร้อมด้วยพระประยูรญาติไปตามลำคลองดำเนินสะดวก และเสด็จประทับแรม ณ วัดโชติทายการาม เมื่อวันที่ 16 กรกฎาคม 2447 (ร.ศ 123) และในครั้งนี้ได้เสด็จไปยังบ้านของ นายฮวดมหาดเล็ก (เจ๊กฮวด)

อำเภอดำเนินสะดวก เป็นอำเภอหนึ่งของจังหวัดราชบุรี อยู่ทางทิศตะวันตกของตัวจังหวัด

ทิศเหนือ ติดต่อกับอำเภอบางแพ จังหวัดราชบุรี และอำเภอโพธาราม จังหวัดราชบุรี
ทิศใต้ ติดต่อกับอำเภอบางคนที และอำเภออัมพวา จังหวัดสมุทรสงคราม
ทิศตะวันออก ติดต่อกับอำเภอบางแพ้ว จังหวัดสมุทรสาคร
ทิศตะวันตก ติดต่อกับอำเภอเมือง จังหวัดราชบุรี อำเภอบางคนที จังหวัดสมุทรสงคราม

อำเภอดำเนินสะดวก มีพื้นที่รวมทั้งสิ้น 198.97 ตารางกิโลเมตร
คำขวัญประจำอำเภอดำเนินสะดวก

"เมืองสองฝั่งคลองประวัติศาตร์ เสด็จประพาสต้น ร.5
เลื่องลือชาองุ่นหวาน ชาวบ้านน้ำใจงาม"

งานแห่นาคของลูกๆหลานๆ ที่ดำเนินสะดวกเมื่อ 20 เม.ย. 2551

สวนชมพู่ ของท่านพี่ ปีนี้ได้ราคางาม กิโลกรัมละยี่สิบบาท มีคนมารับถึงสวน มีเงินส่งลูกเรียนมหาวิทยาลัย ถึง 2 คน

Create Date : 29 พฤษภาคม 2551

Last Update : 5 ธันวาคม 2551 15:38:26 น.

11 comments

Counter : 3178 Pageviews.

แวะมาเยี่ยมค่ะดีใจจังที่มีคนรู้จัก อ.ชุมแสงของเรา หวังว่าคงจะได้แวะมาเยี่ยมเยียนกันอีกนะคะ ยินดีที่รู้จักค่ะ

โดย: คนชุมแสง

วันที่: 2 มิถุนายน 2551 เวลา:0:06:01 น.

ขอบคุณมากๆนะค่ะ ที่แวะไปเที่ยวที่บล็อก

ป.ล.ขอบคุณเช่นกันค่ะ ที่นำรูปมาฝากกันชม ชอบทั้งรูปแห่นาคและสวนค่ะ

ไม่ได้เห็นงานแห่นานมากๆแล้วค่ะ

โดย: โอน่าจอมซ่าส์

วันที่: 4 มิถุนายน 2551 เวลา:0:18:53 น.

เหมือนวัดอุบลวรรณราม

โดย: คนหลัง ๗ (P_ปรัชญา

) วันที่: 28 มิถุนายน 2551 เวลา:18:21:01 น.

สวนชมพู่ เขียวขจี ที่บ้านสวน
ตะวันจวน ลับลา แผ่นฟ้ากว้าง
จาก..ดำเนิน มาไกล สุดปลายทาง
ยังเคว้งคว้าง ทางชีวิต ลิขิตเอง

โดย: P_ปรัชญา

วันที่: 28 มิถุนายน 2551 เวลา:18:24:51 น.

คุณ P_ปรัชญา ครับ ยินดีที่รู้จักครับ ขอบคุณสำหรับบทกลอนทีมีความหมายมากๆ
งานบวชนี้จัดที่วัดราษฏร์เจริญธรรม หรือวัดสุน ส่วนสวนชมพู่นี้อยู่ที่ตำบลแพงพวยครับ

โดย: Insignia_Museum

วันที่: 28 มิถุนายน 2551 เวลา:19:44:38 น.

มาร่วมงานบวช ด้วยค่ะ
ราคาชมพู่ ราคาส่ง นะนี้ได้ เยอะ จังเลย ค่ะ แล้วราคาขายละ สงสัย กิโลละ 50 ขึ้นไปแน่ๆ เลย

โดย: Anitapa

วันที่: 18 สิงหาคม 2551 เวลา:19:53:27 น.

สวนอยู่แถวไหนครับ
สวยดี
ผมก็คนแพงพวย

โดย: bunjerd IP: 110.49.143.6 วันที่: 5 กันยายน 2552 เวลา:0:06:13 น.

สวนอยู่แถวรางนายร้อยครับ เนื้อที่ 13 ไร่
สมัยก่อน ประมาณ 40 ปีมาแล้ว ซื้อมาเพียง 40,000.00 บาท

โดย: Insignia_Museum

วันที่: 5 กันยายน 2552 เวลา:9:07:18 น.

มาอ่านเรื่องคลองลัดพลีต่อค่ะ

โดย: tuk-tuk@korat

วันที่: 29 กรกฎาคม 2554 เวลา:12:51:07 น.

เห็นแล้วภูมิใจในความเป็นคนดำเนินฯ จริง ๆ วิถีชีวิตที่เรียบง่าย แต่พอเพียงแบบผ้าขี้ริ้วห่อทอง

โดย: คนดำเนินฯ เหมือนกัน IP: 182.52.143.221 วันที่: 1 พฤษภาคม 2556 เวลา:10:57:35 น.

โดย: Insignia_Museum

วันที่: 1 พฤษภาคม 2556 เวลา:22:18:39 น.