Ruby  ทับทิม -  เป็นแร่ในตระกูลคอรันดัม(corundum) ที่มีสีแดง  มีองค์ประกอบทางเคมีคือ อะลูมีเนียมออกไซด์ Al2O3  มีธาตุที่ให้สีแดงคือโครเมียม (Cr)ปนอยู่เล็กน้อย ความถ่วงจำเพาะ  4.0 ความแข็ง  9 รองจากเพชร
คำว่าทับทิม Ruby มาจากภาษาละติน ว่า RUBER หรือ RUBINUS หมายถึงสีแดง รากศัพย์เดิม จากภาษาสันสกฤต คือ Ratanaraj/Ratananayaka แปลว่า ราชาแห่งอัญมณี  ทับทิมจัดว่า เป็นอัญมณีราคาสูงและเป็นที่นิยมมากในท้องตลาด พ่อค้าพลอยชาวไทยเรียกทับทิมว่า พลอยแดง  ทับทิมที่มีสีสวยจะมีเนื้อใสไม่ทึบมักเจียรนัยแบบเหลี่ยมผสม(mixed cut) คือ เหลี่ยมเกสร(brilliant) ผสมกับเหลี่ยมชั้นหรือเหลี่ยมมรกต(step cut)  หากทับทิมมีสีทึบหรือแตกร้าวมาก จะเจียรนัยเป็นแบบโค้งมนที่เรียกว่าหลังเบี้ย(cabachon)
สีแดงของทับทิมมีหลายเฉดเช่น แดงชมพู แดงส้ม แดงม่วง ไปถึงแดงสดบริสุทธิ์ซึ่งถือว่าสวยที่สุด ทับทิมคุณภาพดี สีสวย จะหายากมาก แหล่งที่พบจะเป็นพม่าและไทย  ทับทิมที่สวยคุณภาพดี ราคาอาจสูงกว่าเพชรในขนาดและคุณภาพเดียวกัน ดังนั้นทับทิมอาจจัดได้ว่าเป็นอัญมณีที่มีราคาแพงที่สุดในโลกก็ว่าได้

แหล่งทับทิมที่สำคัญในปัจจุบันได้แก่ พม่า มาดากัสการ์ กัมพูชา เวียตนาม แทนซาเนียและเคนยา สำหรับประเทศไทยอยู่ที่ จังหวัดจันทบุรีและตราด ชาวต่างชาติจะรู้จักทับทิมไทยในนาม ทับทิมสยาม (Siam ruby)
โดยทั่วไป คุณภาพของทับทิมแบ่งได้ 6 ระดับ ได้แก่
๑. ทับทิมพม่า  -  สีแดงบริสุทธิ์ แดงชมพู อาจมีสีน้ำเงินปนบ้างแต่ยังไม่เป็นสีม่วง คำว่าสีแดงสดเปรียบได้กับสีเลือดนกพิราบ ทับทิมพม่าพบมีมลทินตำหนิบ้าง ส่วนมากเรืองแสงในอัลตราไวโอเล็ต(ในแหล่งอื่นอาจเจอทับทิมสีเหมือนของพม่าได้)มักเป็นที่นิยมในตลาด ราคาค่อนข้างดี
๒.  ทับทิมไทย  -  ทับทิมสยาม มีสีแดงเข้มไปทางมืดอาจมีสีแกมม่วง แกมน้ำตาลหรือแกมส้มได้ บางครั้งเจอสีที่คล้ายสีของโกเมน  ลักษณะเนื้อภายในทับทิมไทยจะสะอาดกว่าทับทิมพม่า กอรปกับปัจจุบันทับทิมไทยค่อนข้างหายาก จึงทำให้ราคาค่อนข้างสูง
๓.  ทับทิมศรีลังกา(ทับทิมซีลอน)  -  สีแดงค่อนข้างอ่อนแต่ไม่ถึงกับชมพูโทนสีสว่าง มีประกายสุกใสกว่าทับทิมไทยและพม่า บางเม็ดที่คุณภาพสีดีจะมีราคาสูงมาก  
๔.  ทับทิมแอฟริกา  -  ส่วนใหญ่สีคล้ายทับทิมพม่าแต่ออกส้มหรือม่วงบ้าง ปัจจุบันที่มาจากมาดากัสการ์มีสีและคุณภาพคล้ายทับทิมไทยและพม่า
๕.  ทับทิมอินเดีย  -  มีสีแดงแกมนำตาลโทนสีค่อนขางมืด เนื้อพลอยขุ่นทึบแตกร้าวมากไม่ค่อยเป็นที่นิยม  
๖. ทับทิมเวียตนาม  -  สีออกแดงชมพู โทนสีสว่าง มักเรืองแสงอุลต้าไวโอเล็ต คล้ายทับทิมพม่า

การพิจารณาและข้อควรระวังในการเลือกซื้อทับทิม
สีควรมีสีแดงบริสุทธิ์มีแกมม่วงเล็กน้อยได้แต่ไม่ควรมีสีส้มหรือม่วงปนมากเกินไป แต่ก็ขึ้นอยู่กัความพอใจของผู้ซื้อ ทับทิมที่ดีควรมีโทนสีปานกลางไม่เข้มหรืออ่อนไป มีสีสม่ำเสมอ  อย่าส่องทับทิมในที่มีไฟสีส้มหรือเหลืองเพราะจะทำให้ดูสีแดงสดกว่าความเป็นจริง ส่วนไฟที่มีเฉดฟ้าจะทำให้ทับทิมหม่นกว่าความเป็นจริงให้ส่องกับไฟธรรมชาติแสงสว่างที่ส่องเข้ามาทางหน้าต่าง ทับทิมถ้ามีสีคล้ำ สีออกน้ำตาลหรือม่วงปนมากจะราคาถูก ผิวหน้าพลอยไม่ควรมีรอยขูดขีด

ส่วนทับทิมแบบมีสตาร์หรือทับทิมสาแหรก สี สตาร์ต้องตรงเด่นคมชัดยาวจรดขอบพลอย ทับทิมสตาร์ที่มีเนื้อใสและมีขาเด่นชัดสวยงามราคาสูงมาก โดยทั่วไปทับทิมสตาร์มักจะไม่ใสเหมือนทับทิมเจียระนัย เนื่องจากมีมลทินรูปเข็ม(rutile needle)ที่เรียกว่า เส้นไหม (silk) อยู่ภายใน ข้อระวังทับทิมสตาร์คือ ขาถ้าเด่นชัดลอยขึ้นมาจากผิวพลอย ให้สงสัยว่าจะไม่ธรรมชาติน่ะค่ะ

การดูแลรักษาทับทิม 
ไม่ควรเก็บรวมๆกับเครื่องประดับชิ้นอื่นโดยเฉพาะเพชร ให้แยกเก็บหรือห่อกันขีดขูด ไม่ควรใส่ทับทิมขณะทำอาหาร ทำความสะอาดบ้านหรืทำงานหนัก เพราะสารจากเขม่า ไขมัน สารจากเครื่องปรุงอาหารทำให้ทับทิมหมองลงหรือลดความวาวได้  อย่าล้างทำความสะอาดด้วยเครื่องอุลต้าโซนิคแบบสั่น
ในการทำความสะอาดลางด้วยน้ำยาทำความสะอาดเครื่องประดับ ใช้แปรงอ่อนปัด ล้างน้ำสะอาด เป่าหรือผึ่งให้แห้ง

ขอขอบคุณอาจารย์ที่ได้ให้ความรู้มากมายที่ไม่สามารถแบ่งปันได้หมด เพราะยาวเหลือเกิน และขอขอบคุณข้อมูลบางส่วนจากหนังสือ การเลือกซื้อและดูแลรักษาอัญมณี ของสถาบันGIT  มา ณ ที่นี้ด้วยค่ะ

ขอบคุณภาพสวยๆจาก Google image  มีทั้งแดงติดม่วง แดงชมพู สีแดงสด  แดงอมส้ม  รวมทั้งที่เจียรนัยแบบเหลี่ยมและแบบหลังเบี้ย(สาแหรก)(cabochon)

ขอพระเจ้าอวยพระพรค่ะ สวัสดีค่ะ