โสน (อ่านว่า สะ-โน๋) เป็นดอกไม้ประจำจังหวัดอยุธยา


ชื่ อ อื่ น ๆ โสนหิน โสนกินดอก (ภาคกลาง) ผักฮองแฮง (ภาคเหนือ) สีปรีหลา (กะเหรี่ยง-แม่ฮ่องสอน)

ชื่ อ สา มั ญ Sesbania หรือ Sesbanea pea
ชื่ อ วิ ท ย า ศ า ส ต ร์ : Sesbania javaica Mig.
ว ง ศ์ : Fabaceae (Papilionaceae)


ลั ก ษ ณ ะ พ ฤ ก ษ ศ า ส ต ร์ :

โสนเป็นไม้สกุลเดียวกับแค เป็นไม้ล้มลุกอายุ 1 ปี พืชตระกูลนี้มีถิ่นกำเนิดในเขตร้อนของทวีปเอเชีย จากอินเดียไปทางตะวันออกจนถึงประเทศมาเลเซีย อินโดนีเซีย และฟิลิปปินส์


โสนเป็นพืชล้มลุกอายุสั้นหรือเมื่อออกดอกติดเมล็ดแล้วก็จะค่อยๆ เหี่ยวแห้งตาย เพราะเหตุนี้จึงเป็นพืชที่มีอายุปีเดียว


ลำต้นตั้งตรงแตกกิ่งมาก ความสูงประมาณ 1 เมตร ลำต้นเป็นเหลี่ยมหรือกลมมีร่องละเอียดตามความยาวของลำต้นผิวเรียบ การเกาะติดของใบบนกิ่งแบบสลับ


ใ บ

เป็นใบเดี่ยวรูปไข่ หรือรูปไข่แกมใบหอกกว้าง ขนาดประมาณ 7.00 x 4.00 ซม. ปลายใบแหลมโคนสอบแคบ ขอบใบเป็นคลื่นเล็กน้อย ก้านใบยาวประมาณ 7.00 ซม. และมีหนามแหลมยาว 2 อันที่โคนก้านใบ


ด อ ก

ออกเป็นช่อแบบช่อเชิงลด หรือเป็นช่อกระจุก ออกที่ปลายกิ่ง ชอกใบ ซอกกิ่ง ดอกย่อยมีขนาดเล็ก กลีบดอกเป็นเหมือนกาบปลายแหลมสีขาวและเขียวขนาดเล็ก ดอก มีสีเหลืองออกเป็นช่อตามซอกใบที่ปลายกิ่ง ลักษณะช่อห้อยลง แต่ละช่อมี 10-15 ดอก ลักษณะดอกคล้ายดอกถั่ว มีกลีบดอก 5 กลีบ รูปร่างไม่เหมือนกัน กลีบนอกสุดมีขนาดใหญ่ที่สุด เกสรตัวผู้มี 10 อัน ผล เป็นผักกลมยาวมีเมล็ดจำนวนมาก



ผ ล

เป็นฝักผอม กว้าง 4 มิลลิเมตร ยาวประมาณ 18-20 เซนติเมตร ฝักอ่อนมีสีเขียวเมื่อแก่กลายเป็นสีม่วงและสีน้ำตาล มีเมล็ดขนาดเล็กเรียงอยู่ภายใน ฝักแตกเองเมื่อแห้งโดยแตกตามขวางของฝักผล เมล็ดทรงกลมเป็นมันเงามีสีน้ำตาล มีขนาดประมาณ 0.05 เซนติเมร เมื่อออกดอกติดเมล็ดแล้ว ต้นโสนจะค่อยๆ เหี่ยวแห้งตายไปในที่สุด



ป ร ะโ ย ช น์ ท า ง ย า

โสนมีรสจืด เย็น สรรพคุณแก้พิษร้อน ถอนพิษแมลงสัตว์กัดต่อย
ปรุงเป็นยาพอกแผลได้



ส ร ร พ คุ ณ ท า ง โ ภ ช น า

การพบว่า ดอกโสนให้ธาตุแคลเซียม ฟอสฟอรัสบำรุงกระดูกบำรุงสมอง มีเหล็กบำรุงเลือด ให้วิตามินเอไว้ต่อต้านโรคภัยไข้เจ็บอีก และมีวิตามินบี 1 บี 2 ไนอะซิน และวิตามินซี อีกพอสมควร นับว่าเป็นดอกไม้พืชพื้นบ้านที่ให้ประโยชน์แก่ร่างกายอย่างมาก




ส่วนที่เป็นผัก / ฤดูกาล ยอดอ่อนดอกตูมและดอกบานของโสนใช้เป็นผักได้ ดอกโสนออกในช่วงปลายฤดูฝนประมาณเดือนกันยายน-เดือนตุลาคม
ในช่วงที่โสนออกดอก ในตลาดสดภาคกลางและภาคเหนือบางจังหวัด
จะมีดอกโสนจำหน่ายด้วย


ชาวบ้านมักเก็บดอกโสนในช่วงเย็น จะทำให้ได้ดอกตูม น่ารับประทาน

ดอกโสนทำอาหารหวานคาวได้หลายอย่าง


เมนูยอดฮิตได้แก่ ดอกโสนผัดหรือลวกจิ้มกับน้ำพริกกะปิ กินกับปลาทู และชุบแป้งทอดกรอบกินกับขนมจีนน้ำพริกก็ได้ ใช้วิธีเดียวกับการทำชะอมชุบไข่ทอด หรือจะทำแกงส้มดอกโสนกับปลาช่อนก็มีคนรอกิน ส่วนเมนูง่ายๆ ก็คือ ดอกโสนผัดไข่ หรือไข่เจียวใส่ดอกโสน ดอกโสนจิ้มน้ำพริกมะนาว แกงเผ็ดอะไรก็ได้ใส่ดอกโสน ดอกโสนผัดน้ำมันหอย ยำดอกโสน


ถ้าใช้ประกอบอาหารหวานก็มีข้าวเหนียวมูนดอกโสน ให้นึ่งดอกโสนพร้อมข้าวเหนียวราว 10 นาทีสุดท้าย มูนกะทิเข้าด้วยกันและกินกับน้ำตาลและมะพร้าวโรยงา


ดอกโสนยังปรุงเป็นขนมดอกโสนได้ โดยนำดอกโสนมานึ่ง นำมาคลุกรวมกับแป้งข้าวจ้าว โรยหน้าด้วยมะพร้าวทึนทึกขูด และน้ำตาลทราย


ด อ ก โ ส น ผั ด น้ำ มั น ห อ ย

เครื่องปรุง
ดอกโสน 2 ถ้วยตวง
น้ำมันหอย 1 ช้อนโต๊ะ
กระเทียม 3-4 กลีบ
น้ำมันพืช 2 ช้อนโต๊ะ
เกลือ ½ ช้อนชา
วิธีทำ
เด็ดดอกโสนแล้วล้างให้สะอาด เอาน้ำมันใส่กระทะพอร้อน
แล้วเจียวกระเทียมก่อน ใส่ดอกโสนลงผัด
โรยเกลือ ผัดจนสุก ใส่น้ำมันหอยแล้วยกลง

หรืออาจนำมาลวกและราดด้วยกะทิ
นำมา เป็นผักจิ้มรับประทานกับน้ำพริกปลาร้า น้ำพริกกะปิ หรือน้ำพริกมะขาม



ด อ ก โ ส น ม า ท อ ด ผ ส ม กั บ ไ ข่ (ทำคล้ายกับชะอมชุบไข่)
นำไปรับประทานกับข้าวหรือรับประทานร่วมกับน้ำพริกก็ได้




แ ก ง ส้ ม กั บ ป ล า ช่ อ น

ในช่วงปลายหน้าฝน ดอกโสนออกเป็นจำนวนมาก
บางบ้านจะนำดอกโสนมาดองเก็บไว้รับประทานนานๆ
การดองดอกโสนทำได้โดย นำดอกโสนล้างให้สะอาด
และใส่ไว้ในขวดโหลแก้ว หรือภาชนะกระเบื้อง
จากนั้นปรุงน้ำที่ใช้ดองโดยนำเกลือป่นผสมในน้ำซาวข้าว
ให้ออกรสเค็มเล็กน้อย เติมน้ำตาลทรายเล็กน้อย
และนำน้ำที่เตรียมไว้เทลงในภาชนะที่ใส่ดอกโสนพอท่วมพอดี
ปิดฝาทิ้งไว้ 1 วัน รับประทานได้
ถ้าทิ้งไว้นาน จะเปรี้ยวมากขึ้น



ดอกโสนยังให้สีเหลือง สามารถคั้นน้ำจากดอก
มาทำเป็นขนมบัวลอย และขนมตาลได้อีกด้วย





เจ๊หลีขอบคุณข้อมูลจาก

//www.doctor.or.th/node/10269
//gotoknow.org/blog/manywad/300632
//www.arunsawat.com/board/index.php?topic=1901.15;wap2