นักเรียนจีนไม่เหมือนนักเรียนไทยที่ว่า ชื่ออยู่บ้านเลขที่ไหน เขตไหน เรียนโรงเรียนเขตนั้น ถ้าเป็นเด็กนักเรียนไทยภูมิลำเนาอยู่ต่างจังหวัด มาเรียนอีกที่ก็ได้ อยู่ประจำก็ได้ แต่ที่จีนไม่เป็นเช่นนั้น 

เพราะอะไร ?

1. อยากให้เด็กในพื้นตนเองได้เรียนและนำที่เรียนนั้นมาพัฒนาพื้นที่ ที่ของตนเองอยู่  (ประมาณว่าให้สำนึกรักบ้านเกิด)

2. ข้อสอบแต่ละมณฑลออกไม่เหมือนกัน จากการจับฉลากของของผู้ปกครองเขต และดูจากพื้นที่มณฑลนั้นมีอะไรเด่น เพราะเด็กนั้นพื้นที่จะรู้ประวัติ รู้เศรษฐกิจ และสิ่งแวดล้อมที่ตัวเองอาศัยอยู่

3. ร้อยละ 90% ที่สอบเข้าได้แต่ละมหาวิทยาลัย ส่วนใหญ่ให้โควต้ากับเด็กในพื้นที่ภูมิลำเนาก่อน ถ้าสอบแล้วคะแนนไม่ถึงก็ดูจากคะแนนของเด็กต่างพื้นที่ร้อยละ 10% ซึ่งน้อยมาก

ขั้นตอนสมัครสอบเข้ามหาวิทยาลัย

นักเรียนทุกคนจะต้องลงทะเบียนเองทางระบบคอมพิวเตอร์ กรอกประวัติส่วนตัว การศึกษา ชื่อโรงเรียนที่เรียนจบ เกรดเฉลี่ยรวมของมัธยมปลายทั้งหมด และเลือกมหาวิทยาลัยที่อยากเข้าได้ 3 มหาวิทยาลัย ที่คะแนนการสอบนั้นถึงเกณฑ์ที่มหาวิทยาลัยรับ 

เกณฑ์การรับเข้ามหาวิทยาลัย ดูจากอะไรบ้าง?

แต่ละมหาวิทยาลัยจะมีการรับนักศึกษาแตกต่างกัน คือ ดูจากคะแนนการสอบโดยรวมทั้งหมดของนักศึกษา ว่าถึงเกณฑ์ที่มหาวิทยาลัยนั้นรับไหม โดยทางมหาวิทยาลัยแต่ละแห่งจะมีเกณฑ์คะแนนบอกอยู่ว่ารับเด็กในพื้นที่ตนเท่าไหร่ รับนอกพื้นที่เท่าไหร่

สมมติว่า มหาวิทยาลัยกวางสี ตั้งอยู่ในมณฑลการปกครองของกว่างซีจ้วง ตั้งอยู่ในเมืองหนานหนิง มหาวิทยาลัยกจะรับเด็กในพื้นที่หนานหนิงก่อน โดยมหาวิทยาลัยจะระบุคะแนนแต่ละคณะ เด็กสอบเข้า ถ้าคนไหนคะแนนไม่ถึงเกณฑ์ก็ถือว่าเข้าไม่ได้ และเกณฑ์การวัดคะแนนนอกพื้นที่ที่ต่างกัน จะระบุเลยว่ารับเด็กในมณฑลกวางตุ้ง...คน , มณฑลเสฉวน...คน , มณฑลกุ้ยโจว...คน อย่างนี้เป็นต้น 

ถ้าอยากเข้ามหาวิทยาลัยดังๆ แล้วเราอยู่ต่างมณฑล ควรต้องทำอย่างไร ?

สมมติอยู่เหอหนาน อยากเรียนมหาวิทยาลัยที่ปักกิ่ง ทำไงดี ? กลัวว่าสอบจากต่างพื้นที่คงไม่ได้ เพราะมหาวิทยาลัยแต่ละพื้นที่ย่อมรับเด็กในโควต้าพื้นที่ตัวเองก่อน แน่นอนการแข่งขันสูงมาก นอกเสียจากย้ายที่อยู่แล้วย้ายที่เรียนไปมัธยมปลายไปปักกิ่ง คือวางแผนตั้งแต่ขึ้น ม.4   คือ ย้ายบ้าน ย้ายที่อยู่เลยทีเดียว อ๊ากกกกกกกก  สอบได้ไม่ได้อีกเรื่องหนึ่ง 

เด็กที่เรียนเก่งๆ มหาวิทยาลัยบางแห่ง ขอจองตัวไว้ก็มี  ไม่ต้องไปสอบเหมือนเด็กทั่วไป หรืออยากลองความสามารถก็ไปสอบแบบปกติก็ได้ ส่วนเรื่องให้ทุนหรือไม่ให้ทุนก็แล้วแต่มหาวิทยาลัย

แล้วคนที่สอบไม่ผ่านหล่ะ ทำอย่างไร

เด็กที่สอบเข้ามหาวิทยาลัยไม่ได้ซึ่งเยอะมาก (เกือบครึ่งประเทศได้) ก็ต้องรอสอบอีกปีถัดไป นอกเสียจากทางบ้านมีฐานะ ส่งลูกเข้ามหาวิทยาลัยเอกชนก็ได้ แต่ค่าใช้จ่ายสูงมาก 

สถานที่ในการสอบ

เมื่อก่อนสอบที่โรงเรียนตัวเอง แต่มีการทุจริต คือ ข้อสอบรั่ว เนื่องจากเวลาเด็กทำข้อสอบ เอกสารการสอบมักจะมีสำรองเผื่อชุดไหนขาดหรือถ่ายเอกสารไม่ครบ อาจารย์คุมสอบด้านหน้าก็จะเอามาทำ เขียนคำตอบไว้ แล้วแอบให้เด็กนักเรียนโรงเรียนตนเองลอก

แต่ตอนนี้เปลี่ยนใหม้หมด คือ ย้ายอาจารย์ที่อยู่โรงเรียน A ไปคุมสอบที่โรงเรียน  C คือ ให้ไปคุมคนละเขตเลย กันอาจารย์ช่วยเด็กตนเอง

และห้องสอบถูกเปลี่ยนไม่สอบที่โรงเรียนตัวเอง เด็กๆจะได้รับเอกสารว่า ไปสอบที่โรงเรียนไหนในพื้นที่ไหนในเขตมณฑลที่อยู่ หลายคนที่รายชื่อสอบในโรงเรียนที่ไกลจากบ้านมาก พ่อแม่ผู้กครองก็จะหาสถานที่ เช่าโรงแรมที่พักใกล้ๆโรงเรียนที่ลูกสอบ เพราะต้องสอบ 2 วันติดกัน  หลายคนไปรอลูกหน้าโรงเรียน ทำข้าวหรือซื้อข้าวให้ลูก พอพักเที่ยงลูกก็ออกมาทานข้าว บ่ายเข้าไปสอบต่อ 

เข้ามหาวิทยาลัยนั้นไม่ใช่เรื่องง่ายของเด็กนักเรียนจีนเลย ความแข่งขันสูงจากจำนวนประชากรที่เยอะมาก และเกณฑ์การรับที่จำกัดจำนวนคน 

กว่าจะเรียนจบ พ่อแม่บางคนที่อยู่ชนบท บ้านนอกต้องอดทน ขยันทำงานเพื่อให้ลูกได้เรียน เด็กบางคนบ้านอยู่ชนบท ได้เรียนในเมือง ไกลบ้านก็ต้องเช่าหอพัก ค่าใช้จ่ายการเรียน ค่าเช่า ค่ากิน เยอะมาก  ประเทศจีนมันกว้างมาก การเดินทางในแต่ละเมืองนั่งรถกันให้อ้วกเลยที่เดียว ส่วนใหญ่จึงอยู่ประจำ 

ปล.หอในมหาวิทยาลัย ถ้าเป็นหอคนจีนสภาพห้องต่างจากตึกนักศึกษาต่างชาติเยอะเลย 

ซึ่งในปี 2017 จะมีผู้เข้าร่วมสอบทั้งหมด 9.4 ล้านคน ซึ่งจะมีเพียงประมาณ 3.72 ล้านคน ที่จะได้เข้าเรียนระดับปริญญาตรีในมหาวิทยาลัยจีนจากการสอบคัดเลือกครั้งนี้

สำหรับการสอบ
วันแรก >> 9.00-11.30 ภาษาจีน 15.00 - 17.00 คณิตศาสตร์

วันที่สอง >> 9.00-11.30 จะเป็นวิชาเลือก ถ้าเป็นคนที่เลือกสอบสายวิทย์ จะต้องสอบ ฟิสิกส์ เคมี ชีวะ ส่วนคนที่เลือกสายศิลป์ (มนุษยศาสตร์) จะต้องสอบ ภูมิศาสตร์ ประวัติศาสตร์ การเมือง
>> 15.00 -17.00 ภาษาอังกฤษ

รายละเอียดเนื้อหาวิชาสอบ อาจแตกต่างกันไปในแต่ละมณฑล อย่างที่เล่ามาข้างต้น