ขออภัยที่นำตัวอย่างคดีนี้ยกขึ้นมาอ้างให้เห็นเป็นบทนำ ขออภัยสำนักงานตำรวจแห่งชาติหรือกรมตำรวจในสมัยนั้น ซึ่งเป็นผู้รับผิดชอบและบังคับบัญชาตำรวจทั้งประเทศ รวมทั้งตำรวจ สภ.อ.เมืองสมุทรปราการ ท้องที่ที่เกิดเหตุคดีนี้ด้วย

ความเดิม ช่วงเย็นของวันที่ 22 กรกฎาคม 2529 น.ส.เชอร์รี่แอน ดันแคน อายุ 16 ปี เด็กสาวลูกครึ่งไทย-อเมริกัน หน้าตาดี เคยเป็นนางแบบให้นิตยสารบันเทิงบางฉบับ ขณะนั้นเชอร์รี่แอนเธอเป็นนักเรียนโรงเรียนพระกุมารเยซูวิทยา เธอขึ้นรถแท็กซี่หน้าโรงเรียนเพื่อกลับบ้านแล้วเธอก็หายตัวไปอย่างลึกลับ ต่อมาอีก 3 วัน มีผู้พบศพเธอเสียชีวิตลอยอยู่ในร่องน้ำในป่าแสมบางสำราญ ผู้พบเห็นจึงแจ้งตำรวจ สภ.อ.เมืองสมุทรปราการเจ้าของท้องที่ทราบ ตำรวจชุดสืบสวนใช้เวลาสืบหาฆาตกรประมาณ 1 เดือน ก็จับกุมคนร้ายหรือผู้ต้องหาเป็นชายได้ 5 คน พร้อมทั้งเปิดแถลงข่าวการจับกุมทันทีว่ามีประจักษ์พยานคือ นายประเมิน โภชพลัด อาชีพขับรถสามล้อรับจ้าง เป็นผู้เห็นเหตุการณ์

ยืนยันว่าผู้ต้องหาทั้ง 5 คนนั้นเป็นฆาตกร

ข่าวแพร่สะพัดออกไปอย่างกว้างขวางเป็นที่สะเทือนขวัญและหวาดกลัว ประชาชนต่างพากันประณามและเรียกร้องให้ประหารชีวิตฆาตกรกลุ่มนี้ ตำรวจผู้เป็นพนักงานสอบสวนผู้รับผิดชอบทำการสอบสวน แล้วส่งสำนวนให้อัยการ อัยการตรวจสำนวนแล้วมีความเห็นสั่งฟ้องและส่งฟ้องผู้ต้องหา 4 คน เป็นจำเลยที่ 1-4 ต่อศาลจังหวัดสมุทรปราการ (ศาลชั้นต้น) ส่วนอีกคนหนึ่งอัยการปล่อยตัวไปเพราะหลักฐานอ่อน โดยพนักงานอัยการจังหวัดสมุทรปราการเป็นโจทก์ ระหว่างพิจารณานางกลอยใจ ดันแคน (มารดาผู้ตาย) ขอเข้าเป็นโจทก์ร่วมศาลอนุญาต จำเลยทั้งสี่ให้การปฏิเสธ

ศาลชั้นต้นพิจารณาแล้วเห็นว่าจำเลยทั้งสี่กระทำความผิดจริงพิพากษาให้ประหารชีวิต จำเลยทั้งสี่อุทธรณ์

ระหว่างการสอบสวนของตำรวจและการตรวจสำนวนของอัยการก็ดี ระหว่างการพิจารณาคดีในศาลชั้นต้น ศาลอุทธรณ์ รวมทั้งศาลฎีกาด้วยก็ดี รวมเวลาหลายปี ผู้ต้องหาหรือจำเลยทั้ง 4 คนนี้มิได้ประกันตัวหรือปล่อยตัวชั่วคราว ต้องถูกคุมขังอยู่ในคุก (เรือนจำ) ต้องทนทุกข์ทรมานทุกเวลานาทีกับสภาพที่เลวร้ายภายในคุก สุขอนามัย โรคระบาด ฯลฯ ชีวิตเหมือนตกนรกทั้งเป็น เป็นผลทำให้จำเลยที่ 1 สุขภาพทรุดลงๆ และในที่สุดก็เสียชีวิตระหว่างถูกคุมขังที่เรือนจำบางขวาง ลูกสาวจำเลยที่ 3 ถูกข่มขืนแล้วฆ่า และภริยาจำเลยที่ 3 เครียดจัดก็มาเสียชีวิตไปอีก จำเลยอื่นก็มีสภาพไม่ต่างกัน ทรุดโทรมลงๆ ทั้งร่างกายและจิตใจ ภริยาและลูกที่อยู่ข้างหลังต่างก็ขาดที่พึ่ง ขาดเสาหลักของครอบครัว ไม่มีอนาคต ต้องระทมทุกข์รับเคราะห์กรรมตามไปด้วย

ต่อมาศาลอุทธรณ์พิพากษากลับให้ยกฟ้องจำเลยที่ 2, 3 และ 4 (จำเลยที่ 1 เสียชีวิตศาลจำหน่ายคดี) แต่ยังให้คงขังจำเลยที่ 2, 3 และ 4 ไว้ระหว่างฎีกา

โจทก์และโจทก์ร่วมฎีกา

จำเลยและครอบครัวทุกชีวิตต้องรอคอยต่อไป ในที่สุดเมื่อวันที่ 8 มีนาคม 2536 ศาลฎีกาตรวจสำนวนประชุมปรึกษาแล้วพิพากษาว่า "ศาลอุทธรณ์พิพากษายกฟ้องโจทก์และโจทก์ร่วมที่เกี่ยวกับจำเลยที่ 2, 3 และ 4 ชอบแล้ว ฎีกาโจทก์และโจทก์ร่วมฟังไม่ขึ้น พิพากษายืน" ปล่อยตัวจำเลยที่ 2, 3 และ 4 หลังจากถูกควบคุมหรือขังคุกมานาน 6 ปี 7 เดือนเศษ (คำพิพากษาศาลฎีกาที่ 768/2536)

สภาพของจำเลยหลังจากคดีถึงที่สุด กล่าวคือเมื่อปลายปี 2536 ปีที่ถูกปล่อยตัวออกมาจากคุก จำเลยที่ 2 ที่ติดโรคร้ายมาจากในคุกก็เสียชีวิต ส่วนจำเลยที่ 4 ก็มาเสียชีวิตด้วยโรคมะเร็งหลังจากถูกปล่อยตัวออกมาไม่นาน

สำหรับจำเลยที่ 3 คนเดียวที่ยังมีชีวิตอยู่แต่ก็ใช้ชีวิตอย่างยากลำบาก เพราะกระดูกสันหลังร้าวนอนหงายไม่ได้ เหมือนคนพิการ เนื่องจากถูกซ้อมเพื่อให้รับสารภาพ

ก่อนที่คดีนี้จะถึงที่สุดที่ศาลฎีกาผู้เสียหาย (ฝ่ายจำเลย) และญาติพี่น้องได้ร้องเรียนแสดงข้อเท็จจริงต่างๆ ต่ออธิบดีกรมตำรวจ (ขณะนั้น) เป็นผลให้กองปราบปรามทำการสอบสวนคดีใหม่หาตัวผู้กระทำความผิดที่แท้จริง คู่ขนานพร้อมๆ ไปกับการพิจารณาคดีของศาลฎีกา ผลปรากฏออกมาว่า จำเลยที่ 1-4 มิใช่คนร้าย เป็นผู้บริสุทธิ์และไม่มีส่วนเกี่ยวข้องใดๆ ในการฆาตกรรมตามที่อัยการโจทก์ฟ้องเป็นคดีนี้เลย ข้อเท็จจริงได้ความว่า นายประเมิน โภชพลัด คนขับรถสามล้อ พยานโจทก์ปากสำคัญ (ปากเดียว) ที่โจทก์อ้างและนำสืบต่อศาลนั้น เป็นพยานเท็จที่ตำรวจ สภ.อ.เมืองสมุทรปราการ ว่าจ้างมา (ปั้นพยานเท็จเพื่อจับแพะ)

ผู้รับผิดชอบสอบคดีใหม่จากกองปราบอธิบายว่า ผลการสอบออกมาชัดเจนว่าจำเลยทั้งสี่ในคดีเดิมมิใช่ฆาตกรตัวจริง และได้ตัวฆาตกรชุดใหม่ที่แท้จริงก่อนที่ศาลฎีกาจะมีคำพิพากษาเมื่อ 8 มีนาคม 2536 แล้ว แต่เกรงว่ารูปคดีจะเป็นการฟ้องซ้ำฟ้องซ้อน และต่อมาเมื่อคดีเดิมศาลฎีกาตัดสินถึงที่สุดแล้ว จึงเริ่มคดีใหม่โดยเอาตัวผู้ร่วมกระทำผิดตัวจริง เอาตัวตำรวจผู้ปั้นพยานเท็จ เอาตัวพยานเท็จมาดำเนินคดีให้ได้รับโทษทัณฑ์ตามโทษานุโทษ และฝ่ายจำเลย (ที่ยังมีชีวิตอยู่) ซึ่งเป็นผู้เสียหายและทายาทในคดีเดิม ได้เป็นโจทก์ฟ้องคดีต่อศาลแพ่งเป็นคดีแพ่ง เรียกค่าสินไหมทดแทนความเสียหายจากสำนักงานตำรวจแห่งชาติ กรณีข้าราชการตำรวจของสำนักงานตำรวจแห่งชาติเจตนาทำผิด "จับแพะ" ให้รับผิดชอบ

ผลจากการดำเนินคดีอาญาและคดีแพ่งดังกล่าวข้างต้น

1.ฆาตกรที่แท้จริง 2 คน ถูกศาลฎีกาพิพากษาจำคุกตลอดชีวิต อีกคนหนึ่งเสียชีวิตระหว่างพิจารณาของศาล

2.นายตำรวจผู้ปั้นพยานเท็จตัวการสำคัญ ถูกไล่ออกจากราชการและหลบหนียังจับเอาตัวมาลงโทษไม่ได้

3.นายประเมิน โภชพลัด คนขับรถสามล้อพยานเท็จ ถูกศาลพิพากษาจำคุก 8 ปี

4.ศาลแพ่งพิพากษาให้สำนักงานตำรวจแห่งชาติชดใช้ค่าสินไหมทดแทนให้ฝ่ายจำเลยซึ่งเป็นผู้เสียหาย และทายาทผู้เกี่ยวข้อง 7 คน จำนวนรวม 26,038,000 บาท พร้อมดอกเบี้ย 7.5% ต่อปี รวมแล้วประมาณ 38,000,000 บาท

ทั้งนี้ท่านนายกรัฐมนตรีผู้นำรัฐบาลขณะนั้นเห็นใจฝ่ายจำเลย จึงขอให้สำนักงานตำรวจแห่งชาติยุติเรื่องไม่อุทธรณ์ฎีกา คดีจึงถึงที่สุด

ถ้าหรือสมมุติว่าผู้ต้องหาหรือจำเลยทั้ง 4 คนนี้ได้รับการปล่อยตัวชั่วคราวหรือประกันตัวออกมาตั้งแต่ต้น (การได้รับการปล่อยตัวชั่วคราวเป็นสิทธิและเสรีภาพพื้นฐานของชนชาวไทยตามรัฐธรรมนูญ ในส่วนว่าด้วย "สิทธิในกระบวนการยุติธรรม") สภาพชีวิตของเขาและครอบครัวคงไม่เหมือนคนตกนรกทั้งเป็นเช่นนี้ และรัฐก็ไม่ต้องเสียเงินงบประมาณจากภาษีของประชาชนมาชดใช้ให้กับฝ่ายจำเลยและครอบครัวมากมายขนาดนี้ แต่กรณีนี้เป็นเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นและผ่านพ้นไปแล้ว ผู้เขียนขอภาวนาตั้งความปรารถนาว่า มลทินหรือรอยด่างของกระบวนการยุติธรรมเช่นนี้อย่าพึงให้มีเกิดขึ้นอีกเลย

"การจับแพะ" หรือ "แพะรับบาป" ถ้าเป็นประเภทปั้นพยานเท็จเพื่อจับแพะหรือเจตนาที่จะกลั่นแกล้งจับแพะ ทั้งๆ ที่ผู้นั้นมิได้กระทำผิดดังอุทาหรณ์คดีเชอร์รี่แอนข้างต้น หรือแม้แต่การตั้งข้อหาให้ผู้ต้องหาหรือจำเลยรับโทษหนักขึ้น เช่น มียาบ้า 2 เม็ดเก็บไว้เพื่อเสพ แต่ด้วยเหตุใดก็ตาม ทั้งๆ ที่ข้อเท็จจริงชัดเจน ผู้จับกุมหรือผู้สอบสวนกลับแกล้งตั้งข้อหาว่า "ครอบครองเพื่อจำหน่ายและจำหน่าย" อันเป็นการกระทำเพื่อจะแกล้งให้บุคคลหนึ่งบุคคลใดต้องรับโทษหนักขึ้น เป็นต้น ตัวการหรือผู้ร่วมกระทำมีความผิดตามประมวลกฎหมายอาญา (ป.อาญา) ดังนี้

1.ความผิดต่อตำแหน่งหน้าที่ราชการตาม ป.อาญา มาตรา 157 (จำคุก 1-10 ปี) และ

2.ความผิดต่อตำแหน่งหน้าที่ในการยุติธรรมตาม ป.อาญา มาตรา 200 วรรคสอง (จำคุก 1-20 ปี หรือจำคุกตลอดชีวิต)

ข้อสังเกต ลูกน้องหรือตำรวจชั้นประทวนที่เข้าร่วมดำเนินการ "จับแพะ" ตามนายสั่ง ก้มหน้าก้มตาปฏิบัติตามโดยไม่เหลียวซ้ายแลขวาว่าอะไรถูกอะไรผิด โปรดระวังอาจจะถูกรางวัลใหญ่ตามนายหรืออย่างน้อยก็ถูกหางเลขบ้างก็ได้ แล้วครอบครัวของท่านที่อยู่ข้างหลังอาจจะมีสภาพเหมือนเช่น "แพะรับบาป" ในคดีของเชอร์รี่แอนบ้างก็ได้ ที่กล่าวมานี้ต้องขออภัยเพียงขอฝากเป็นแนวคิด

ทั้งนี้ก็ด้วยความปรารถนาดีและหวังดี อีกทั้งขอสนับสนุนข้าราชการตำรวจ ซึ่งส่วนใหญ่เกือบทั้งหมดเป็นตำรวจที่ดีทำหน้าที่พิทักษ์สันติราษฎร์ด้วยความเสียสละ รักษากฎหมายอย่างถูกต้องและชอบธรรมเพื่อความสงบสุขของสังคม

ปัญหา "การจับแพะ" หรือ "แพะรับบาป" ปัจจุบันนี้ยังมีอยู่หรือจะมีเกิดขึ้นอีกหรือไม่ ผู้รับผิดชอบหรือหัวหน้าหน่วยงานหรือหัวหน้าองค์กรในกระบวนการยุติธรรมที่เกี่ยวข้อง ควรที่จะช่วยกันสอดส่องกวดขันดูแล ถ้าลูกน้องของท่านทำดีมีผลงาน ท่านผู้เป็นนายหรือหัวหน้าก็มีความชอบได้ยศศักดิ์ แต่ถ้าลูกน้องของท่านทำผิดคิดชั่วในการปฏิบัติหน้าที่ ก่อให้เกิดความเสียหายกระทบต่อความสงบสุขของประชาชนอย่างรุนแรงสืบเนื่องต่อเนื่องบ่อยครั้ง ถ้าท่านปล่อยปละละเลยไม่ดูแลแก้ไข เมื่อเรื่องแดงขึ้นท่านอาจจะเป็นผู้หมองมัว ไม่ต่างไปจากลูกน้องของท่านก็ได้

เรื่องของปัญหาและการแก้ปัญหา "การจับแพะ" นั้นยังจะมีเกิดขึ้นอีกหรือไม่ และสถาบันทนายความหรือสภาทนายความซึ่งรัฐธรรมนูญกำหนดให้เป็นองค์หนึ่งในกระบวนการยุติธรรม ควรจะเข้าไปมีบทบาทหรือไม่เพียงใด ขออนุญาตทิ้งท้ายและจบบทความไว้เพียงเท่านี้ เพื่อให้ท่านผู้อ่านและผู้เกี่ยวข้องช่วยพิจารณาเสนอแนะต่อไป

นคร พจนวรพงษ์

อดีตทนายความ/อดีตผู้พิพากษา/ปัจจุบันทนายความ