---------10 หลักการง่าย ๆ เพื่อตรวจสอบ "วิทยุชุมชน" ว่า "จริง" หรือ "ปลอม"--------
ก่อนอื่นใครยังไม่ได้อ่านผมบ่น ๆ เพ้อ ๆ เรื่องเชียงใหม่ รบกวนอ่าน เมื่อข้าพเจ้ายืนอยู่ท่ามกลางลมหนาวใน ม.เชียงใหม่ : เวลาเพียงสองปี ทุกสิ่งเปลี่ยนไปไวเกินตามทัน หากอ่านแล้วก็อ่านข้างล่างได้เลยครับ
เมื่อวานนี้ผมไปสัมมนาที่เชียงใหม่ครับ เรื่องเกี่ยวกับพระสงฆ์กับวิทยุชุมชน ในตอนแรกก่อนไปสัมมนากะเขียนเรื่องประเด็นนี้ แต่คิดไปคิดมา เขียนเรื่องหลักการวิทยุชุมชนดีกว่า เพราะประเด็นนี้ในสังคมบ้านเราก็ยังไม่เคลียร์ชัดเจน
เป็นประเด็นถกเถียงกันนะครับว่าวิทยุชุมชนที่แท้จริงพึงเป็นเช่นไร แล้วที่มันผุดขึ้นมายิ่งกว่าดอกเห็นแถวสันกำแพงนี้ใช่วิทยุชุมชนไหม
ที่มาของวิทยุชุมชนเกิดขึ้นที่อเมริกาเมื่อสักประมาณ 50 ปีที่ผ่านมา (อายุยังไม่พอทำแซยิดเลย) เหตุที่เกิดขึ้นมาเพราะอเมริกาเป็นประเทศที่ปกครองด้วยระบบประชาธิปไตย การที่จะทำให้ระบอบการปกครองคงอยู่ได้ จะต้องมีการ exercise ความหมายของมันอยู่เสมอ วิทยุชุมชนก็เป็นหนึ่งในเครื่องมือของประชาธิปไตย ที่ให้ประชาชนมีสิทธิเป็นเจ้าของคลื่น เจ้าของสถานี เจ้าของรายการเอง โดยไม่มีภาครัฐเข้ามาเกี่ยวข้อง
ก่อนจะมีวิทยุชุมชน วงการวิทยุก็มีองค์ชายอยู่ 2 องค์ก่อนแล้ว นั้นก็คือ วิทยุรัฐบาล (อาทิ กรมประชาสัมพันธ์) และ วิทยุเพื่อธุรกิจ (EFM, Fat Radio ฯลฯ)
พี่คนแรกจุดหมายก็คือโปรโมตและบอกกล่าวผลงานของรัฐบาล ส่วนพี่คนที่สองก็เพื่อโฆษณาเป็นหลัก (ง่าย ๆ คือหาเงิน)
แต่วิทยุชุมชนที่เป็นน้องคนสุดท้อง ไม่ได้อยู่กับฝ่ายใดฝ่ายหนึ่ง เพราะวิทยุชุมชนไม่ได้รับใช้รัฐบาล แต่รับใช้ชุมชนตนเอง และวิทยุชุมชนก็ไม่ต้องการเงินกำไรมากมาย ขอเพียงแค่เลี้ยงตัวได้ก็พอ
----------------------------
นี้คือหลัก 10 ประการง่าย ๆ ที่ใช่ตรวจสอบว่า วิทยุที่คุณหมุนฟังใช่วิทยุชุมชนหรือไม่
1. การเป็นเจ้าของ คนที่เป็นเจ้าของวิทยุชุมชนต้องเป็นกลุ่มประชาชน ย้ำนะครับว่าเป็นกลุ่ม ถ้าเป็นของคุณลุงแดง สร้างโดยลุงแดง มันก็ต้องเพื่อลุงแดง ไม่ใช่เพื่อประชาชน ดังนั้นประชาชนทุกคนคือเจ้าของวิทยุชุมชนนั้น ๆ ในสังคม
2. พื้นที่ครอบคลุม ชื่อก็บอกแล้วว่าวิทยุชุมชน ดังนั้นขอบเขตการออกอากาศก็ควรฟังกันในชุมชน รัศมีก็สักประมาณ 10 กิโลเมตร ด้วยกำลังส่ง 1กิโลวัตต์ (จะได้ไม่ตีกันเอง และตีกับวิทยุหลัก รวมถึงวิทยุการบิน)
ตอนนี้เรามองกันเรื่องวิทยุชุมชนเพียงแค่เรื่องเทคนิค เช่นว่า ถ้ามีเสาส่งสูงแค่นี้ ออกอากาศแค่นี้ ก็เป็นวิทยุชุมชนแล้ว ซึ่งความจริงมันไม่ใช่ เพราะเรื่องเทคนิคเป็นแค่องค์ประกอบปลีกย่อยเท่านั้น แท้ที่จริงแล้วต้องดูเรื่องของเนื้อหามากกว่า
3. เป้าหมาย เป็นสื่อกลางระหว่างประชาชน พูดง่าย ๆ เป็นกระบอกเสียงให้เรา ๆ ท่าน ๆ นั้นแหละ โดยปกติวิทยุทั่วไปมักจะสื่อสารแบบบนลงล่าง คือรัฐบอกกล่าวไม่ฟังคำพูดชาวบ้านเลย แต่วิทยุชุมชนคือเครื่องมือแบบล่างขึ้นบน บอกกล่างเรื่องราวของตนให้รัฐรับรู้
อีกเป้าหมายที่สำคัญคือ ไม่แสวงหากำไร หารายได้แค่พอใช้เพียงพอ
4. ธรรมชาติของสื่อ สื่อวิทยุชุมชนเป็นสื่อของท้องถิ่น ดังนั้นจึงเป็นเรื่องของอาสาสมัคร เข้ามาทำหน้าที่ อาสาสมัครเหล่านี้มิใช่เป็นได้แต่ DJ เพราะหน้าที่อื่นก็สำคัญกว่ามาก ๆ เช่น โปรดิวเซอร์ และฝ่ายข้อมูล ที่ต้องคิดว่าวัน ๆ หนึ่งจะหาอะไรมาออกอากาศดี ดังนั้นวิทยุชุมชนที่ไม่ได้เล็งเห็นตรงนี้ ส่วนใหญ่มักเกิดอาการตันเร็ว แล้วก็จะเปิดเพลงไปเรื่อยไม่ต่างอะไรกับคลื่นหลัก
5. การไหลของข่าวสาร เป็นไปแบบหลายทาง หลายทางในที่นี้หมายความว่า ข้อมูลเรื่องราวต่าง ๆ ที่ได้รับมาจากหลายช่องท่อง เช่น ได้มาจากชาวบ้านคนนู้นคนนี้ ลุงขายก๋วยเตี๋ยว พระสงฆ์ที่กำลังบิณฑบาต ฯลฯ ดังนั้นข้อมูลข่าวสารที่ออกมาก็คือเรื่องของคนในสังคมจากมุมมองความคิดเห็นต่าง ๆ ที่หลากหลาย
6. บทบาทหน้าที่ เป็นสื่อโดยประชาชน เพื่อประชาชน และของประชาน ไม่ใช่ของใครคนใดคนหนึ่ง
7. การบริหารจัดการ เน้นการมีส่วนร่วมของคนในชุมชนให้เข้ามาร่วมกันจัดการ เช่น จัดตั้งคณะกรรมการจัดการจากคนในหมู่บ้าน ทั้งนี้ต้องเน้นเรื่องของ self management หรือ การจัดการด้วยตนเอง พึ่งพาด้วยตนเอง
8.สถานะผู้ฟัง ผู้ฟังมีลักษณะแบบ active (ทุกวันนี้ส่วนใหญ่เราฟังวิทยุกันแบบ passive คือฟังไปเรื่อย ๆ ไม่มีส่วนเกี่ยวข้อง) ผู้ฟังของวิทยุชุมชนต้องเป็นส่วนหนึ่งในการดำเนินรายการ เข้ามาแสดงความคิดเห็น (ลักษณะเหมือนกับ จส.100 ซึ่งคือคอนเซปท์วิทยุชุมชนที่แท้จริงในเรื่องการมีส่วนร่วมของผู้ฟัง)
9. แหล่งรายได้ มาจากหลาย ๆ แหล่ง เช่น ได้รับเงินบริจาค จากหลาย ๆ คน มิใช่ใครคนใดคนหนึ่งเพราะจะเกิดการควบคุมจากแหล่งทุนขึ้นได้ ที่สำคัญเน้นการไม่แสวงหากำไร
10.รูปแบบวิทยุ มีความหลากหลาย ตามความต้องการของชุมชน ดังนั้นวิทยุชุมชนแต่ละแห่งไม่มีความจำเป็นต้องเหมือนกัน ขึ้นอยู่กับสภาพของสังคมนั้น ๆ ว่าเป็นเช่นไร อาทิเช่น ชุมชนที่อยู่ติดทะเลก็เน้นเรื่องสภาพอากาศ ในขณะที่ชุมชนที่อยู่บนดอย ก็ไม่จำเป็นต้องพูดเรื่องนี้
นี้เป็น 10 หลักการง่าย ๆ นะครับ ที่ช่วยให้พิจารณาและตรวจสอบวิทยุชุมชนได้ ลองตรวจสอบดูนะครับว่าที่ท่านได้ยินกันนั้น มัน "จริง" หรือ "ปลอม" กันขนาดไหน
มีคำถามอะไรฝากทิ้งไว้ แล้วจะมาไขความกระจ่างให้ครับ
ป.ล. 10 ข้อนี้ จาก BBC แล้วสรุปเป็นไทยโดย รศ.ดร.กาญจนา แก้วเทพ ซึ่งผมนำมาย่อสรุปอีกทีหนึ่ง
Create Date : 19 ธันวาคม 2548 |
|
17 comments |
Last Update : 19 ธันวาคม 2548 20:04:53 น. |
Counter : 1057 Pageviews. |
|
|
|
ส่วนเรื่องวิทยุชุมชน ถ้ามีเกิดขึ้นมากๆ
ก็น่าจะดี ประชาชนจะได้เป็นเจ้าของสื่อบ้าง