จังหัน วันอาทิตย์ เป็นวันที่ผมมักจะไปถวายจังหันพระที่วัดป่า บางคนไม่คุ้นจะสงสัยว่าเอาอะไรไปถวายหรือจึงเรียกว่าจังหัน บางคนอาจจะพาลคิดไปว่าเป็นกังหันลมอะไรโน่นเลย จังหัน ก็คือคำรวมๆ ที่ใช้เรียกอาหาร ของขบเคี้ยว หรือเครื่องดื่ม ที่เรานำไปถวายพระนั่นเอง ใครที่เรียนวิชาภาษาไทยมาแล้วไม่คืนครูไปเสียหมดคงจะพอจำได้ว่าคำว่า จังหัน เป็นคำเขมรที่เรายืมมาใช้ในภาษาไทย คำว่าจังหันจึงลัดเลาะจากเขมรไปสู่ภาคอีสานและเข้าไปในวัดป่า แต่ถ้าเป็นคำแท้ดั้งเดิมในพระไตรปิฎกจะเรียกอาหารที่ถวายพระว่า ภัต ภัตต์ ภัตตาหาร หรือโภชนะ เดิมผมก็เหมือนชาวพุทธในเมืองทั่วไปที่มักจะใส่บาตรพระในตลาด แต่เพราะเห็นพระท่านยืนรับบาตรจุ้มปุ๊กไม่คิดจะเคลื่อนที่ไปไหน บาตรเต็มแล้วเต็มอีกก็ยังไม่ยอมกลับวัดศรัทธาจึงหดหาย พอไปเปิดพระวินัยดูก็เข้าข่ายผิดพระวินัย เพราะพระวินัยท่านห้ามไม่ให้ยืนรับบาตรประจำที่แบบนี้ และไม่ให้รับบาตรเกินสองบาตรอีกแล้ว ก็เลยเลิกใส่บาตรในตลาด แต่ทำอาหารไปถวายถึงวัดโดยตรง อาหารที่นำไปถวายจังหันที่วัดป่ามีเรื่องควรต้องระวังมากมายหลายอย่างจนดูว่าทำไมวัดป่านี่ยุ่งจริงๆ แต่เมื่อเปิดดูในพระวินัยปิฎกก็จะพบว่าท่านปฏิบัติตามพระวินัยที่พระพุทธองค์ทรงบัญญัติไว้เป๊ะๆ ไม่ใช่ว่าทำเป็นเคร่งให้ดูดี เริ่มจากเนื้อที่จะนำมาปรุงอาหาร ต้องไม่นำเนื้อ ๑๐ อย่างนี้มาทำอาหารถวายพระ คือ เนื้อมนุษย์ เนื้อราชสีห์ เนื้อช้าง เนื้อหมี เนื้อม้า เนื้อเสือโคร่ง เนื้อสุนัข เนื้อเสือดาว เนื้องู เนื้อเสือเหลือง ข้อนี้ไม่น่าเป็นห่วง เพราะคงไม่มีใครเอาเนื้อที่ว่านี้มาทำอาหารถวายพระเป็นแน่ เพราะแม้แต่ในป่าทุ่งใหญ่นเรศวรที่พระป่าเข้าไปธุดงค์กัน ถามท่านว่าคนกะเหรี่ยงเขาใส่บาตรด้วยอะไรบ้าง ปรากฏว่าใส่แต่ข้าวเหนียวไม่มีกับข้าว เป็นอันว่าไม่ต้องกลัวเรื่องเนื้อพิสดารอะไรแบบนี้ พ้นจากเนื้อ ๑๐ อย่างนี้แล้วก็สามารถนำมาทำอาหารถวายพระได้ แต่ต้องทำให้สุกก่อน เพราะพระวินัยกำหนดไว้ให้ภิกษุฉันเนื้อที่ทำให้สุกแล้วด้วยไฟ (สมัยนี้ก็รวมสุกด้วยไฟฟ้ากับไมโครเวฟไปด้วย) หลายปีก่อนผมมีเวลาเข้าวัดแต่เช้า ก็เลยมีโอกาสได้ช่วยแกะอาหารในถุงพลาสติกที่ญาติโยมใส่บาตรมาเตรียมใส่จานชามเพื่อถวายพระอีกทีหนึ่ง ก็ต้องคอยระวังคัดอาหารดองจำพวกหอยแครงหรือหอยแมลงภู่ดองออก คัดออกไม่ใช่ว่าเพราะเป็นของดอง แต่เพราะเป็นเนื้อดิบ แม้จะยำมาแล้วแต่มันยังดิบอยู่ก็ต้องคัดออก ส่วนผักดองไม่เป็นไร บางครั้งเจอคนศรัทธาแรงกล้าแต่ตื่นสาย หุงข้าวไม่ทันใส่บาตรหรือทำกับข้าวไม่เป็น (มั้ง) เขาใส่บาตรมาด้วยปลากระป๋อง บะหมี่สำเร็จรูป หรือข้าวสารใส่ถุงเล็กๆ งานนี้เดือดร้อนแล้วครับ อาหารนี่เป็นหนึ่งในกาลิก ๔ มีข้อกำหนดว่าพระท่านรับแล้วจะฉันได้ภายในเที่ยงวันนั้น ถ้าเลยเที่ยงแล้วฉันไม่ได้ อาหารพวกนี้เมื่อใส่บาตรมาแล้วก็เท่ากับพระท่านรับแล้ว ดังนั้นต้องฉันกันวันที่ถวายนั่นแหละ ที่ว่าเดือดร้อนแล้วก็คือเดือดร้อนคนจัดอาหารครับ เพราะต้องทำให้อาหารนี้ฉันได้ ปลากระป๋องนี่ง่ายหน่อยแค่แกะฝาเทลงถ้วยลงชามก็ได้แล้วเพราะสุกมาแล้ว บะหมี่สำเร็จรูปต้องต้มครับ ข้าวสารก็ต้องหุงเป็นข้าวสวย เคยมีคนถามพระท่านว่าอาหารเยอะแยะไม่ต้องทำได้ไหม คัดออกไปเลย ท่านตอบว่าไม่ได้ โยมเขาถวายมาแล้ว พระจะฉันหรือไม่ฉันไม่รู้ แต่ช่วยทำให้เป็นอาหารพร้อมฉันให้หน่อย ใครคิดจะใส่บาตรด้วยอาหารแห้งก็ระวังหน่อยแล้วกัน เวลาวัดมีงานทีหนึ่งผมเห็นแล้วเสียดายมากที่บางคนเอาอาหารสำเร็จรูปใส่บาตร อาหารพวกนี้ต้องคัดออกหมดเลย จะไปทำให้พร้อมฉันก็ไม่ไหวเพราะมันเยอะ รู้แล้วก็พยายามเลี่ยงของแห้งและของดองกันหน่อยแล้วกัน รวมทั้งบางคนที่ชอบตำน้ำพริกไปถวายพระนี่ก็ต้องระวังเหมือนกัน เพราะกระปิที่ใช้นี่ก็เป็นของไม่สุก ต้องเอาไปปิ้งก่อนครับ เวลาเราใส่บาตรพระที่เดินบิณฑบาต เราก็ใส่ข้าวถุงแกงถุงประมาณนั้น ไปถวายจังหันวัดป่าครั้งแรกผมก็นำอาหารไปถวายท่านประมาณนั้น แต่ไปเห็นคนอื่นเขาถวายกันก็งงๆ ว่าแต่ละคนนำอาหารมาเยอะมาก น้ำพริกก็กันมาเป็นชามมีผักเป็นถาดๆ ข้าวสวยหุงมากันเป็นหม้อบางทีก็ถวายทั้งหม้อเลย แกงก็เป็นถาด ผลไม้ก็เป็นถาด เยอะๆ ทั้งนั้น รู้ภายหลังว่าเขาไม่ได้ทำมาเพียงเพื่อถวายพระ แต่หวังว่าของที่เหลือจากถวายพระแล้วจะได้เป็นทานให้ญาติโยมคนอื่นได้กินกันก่อนจะแยกย้ายกันกลับบ้าน ตอนนี้ผมเลยติดทำอาหารไปถวายจังหันก็ทำเยอะๆ แบบนั้นด้วย เตรียมอาหารไปถวายจังหันกันแล้วแต่ยังถวายไม่ได้ครับ อาหารบางอย่างต้องมีกรรมวิธีการถวายอีกจนมีคำที่แซวกันสนุกๆ ว่า กะปิหรือยัง คราวหน้าค่อยว่ากันครับ   Create Date : 18 มกราคม 2553 8 comments Last Update : 18 มกราคม 2553 7:18:16 น. Counter : 2925 Pageviews. Share Tweet

คุณ oddy freebird เม้าท์มาบ้างจิค่ะ ไปทำวีรกรรมกะสัตว์ยังไงบ้างอะค่ะ   โดย: อร (Aorn_N ) 18 มกราคม 2553 8:18:05 น.

อนุโมทนา ค่ะ คุณอังคาร ได้ความรู้เรื่องจังหัน แล้วยังได้ความรู้เรื่องตักบาตร ถวายอาหารพระอีก อ่านไปก็นึกถึงตักบาตรอาหารแห้ง ก่อนหน้านี้เข้าใจว่าพระท่านคงจะเก็บไว้ฉันในวันอื่นๆ แต่พอมาอ่านแล้วจึงเข้าใจมากขึ้น ว่าควรถวายอะไร ไม่ควรถวายอะไร ต่อไปจะได้ระมัดระวังให้มากกว่านี้ค่ะ รอติดตามตอนต่อไปนะคะ ถ้าไม่เป็นการรบกวน อัพตอนต่อไปเมื่อไหร่แจ้งให้ทราบได้มั้ยคะ ขอบคุณล่วงหน้าค่ะ   โดย: พ่อระนาด 18 มกราคม 2553 9:25:47 น.

ถูกต้อง เป็นพระอยู่ให้เขาเลี้ยงง่าย เสียงเค้าว่ากันพรรณนั้น จ๊ะ   โดย: บ้าได้ถ้วย 18 มกราคม 2553 9:52:42 น.

โดย: นนนี่มาแล้ว 18 มกราคม 2553 10:39:43 น.

ได้ความรู้เยอะดีจังครับ   โดย: อัสติสะ 18 มกราคม 2553 11:49:20 น.

กับปิยัง กะโรหิ? กับปิยัง ภันเต..   โดย: kaoim (kaoim ) 18 มกราคม 2553 19:58:59 น.

ขอบคุณสำหรับ ความรู้ใหม่ค่ะ แหะๆจังหัน ก็ไม่เคยรู้มาก่อนค่ะ ฝันดีนะค่ะ คุณอังคาร   โดย: ย่าชอบเล่า 19 มกราคม 2553 2:25:25 น.

ไปเป็นลูกศิษย์พระ ทานข้าววัดเนี่ย อร่อยที่สุดเลยค่ะ เรื่องประตูท่าแพ เท่าที่จำความได้เนี่ย ตอนนั้นรถวิ่งผ่านจากท่าแพตรงผ่านประตูไปได้เลย ตอนหลังมาทำลานกั้นไว้จัดงานต่าง ๆ ความจำได้เนี่ยก็สี่สิบกว่าปีนะคะ ถ้าไปเชียงใหม่จะไปถามคนเฒ่าดูอีกทีค่ะ   โดย: tuk-tuk@korat 19 มกราคม 2553 15:42:13 น.