เรื่องเล่าจากบ้านนา - วันเวลากับนาข้าว ด้วยความที่เป็นเพียงหลานชาวนา ยังไม่มีโอกาสทำนากับเขาเลยในชีวิต พอโตพอจะมีแรงทำได้ ตายายก็ทำไม่ไหว เลิกทำนาไปแล้ว พ่อแม่ก็ไม่ได้ทำนาข้าว แต่ทำนาความรู้ หว่านเมล็ดพันธุ์ความรู้ลงบนหัวเด็ก ๆ ในโรงเรียนแถวบ้าน ดังนั้นสำหรับผมความรู้เรื่องการทำนา การหาเลี้ยงชีพอาชีพของบรรพบุรุษนั้น แทบไม่มีติดหัวเลย มีแต่ความรู้สึกกับความประทับใจ ซึ่งขออนุญาตบรรยายให้ฟังต่อไปนี้   Create Date : 28 พฤศจิกายน 2549 16 comments Last Update : 28 พฤศจิกายน 2549 8:54:38 น. Counter : 669 Pageviews. Share Tweet

///ลงแขกนวดข้าว ๑/// ปาร์ตี้อาบเหงื่อ การลงแขกไม่ได้มีเฉพาะการเกี่ยวเท่านั้น การนวดข้าวก็มีการระดมแรงแบบที่เรียกกันว่าลงแขกมาใช้ด้วย กระบวนการที่เรียกว่านวดข้าวนั้นคือการแยกเมล็ดข้าวออกจากต้น วัตถุดิบก็คือข้าวที่ได้จากการเกี่ยว ผลลัพธ์ที่ได้มีอยู่สองอย่างคือ ข้าวเปลือก และฟางข้าว บ้านคนมีเงินสมัยนี้อาจจะมีสระว่ายน้ำหรือสวนเพื่อสร้างความบันเทิงให้สมฐานะ แต่บ้านชาวนาจะต้องมีลานบ้านไว้ประดับบารมี(น้อย) ก่อนการนวดข้าว ตาผม จะทำการยาลาน โดยการนำอุจาระโค(ขี้วัว) มาละเลงลงให้ทั่วลาน (ลองนึกถึงการทำขนมเบื้องที่มีลานบ้านเป็นกระทะและใช้ขี้วัวแทนแป้งก็แล้วกัน) แล้วก็ปล่อยตากแดดตากลมให้แห้ง เหตุผลของการยาลานก็คือป้องกันไม่ให้เมล็ดข้าวตกลงไปในร่องของดินที่แตกระแหงระหว่างการนวด -- หลายปีก่อนลงแขกเกี่ยวข้าวนวดข้าวเป็นกิจกรรมที่ได้ผลผลิตข้าวเป็นหลัก และความสามัคคีของคนในชุมชนเป็นของแถม หลายวันก่อนวัยรุ่นกลุ่มหนึ่งโดนตำรวจรวบข้อหาพากันไปลงแขก!!!   โดย: บ้านนอกไฮโซ 28 พฤศจิกายน 2549 9:11:41 น.

///ลงแขกนวดข้าว ๒/// หลังจากเตรียมลานเรียบร้อยแล้ว ก็จะนำต้นข้าวซึ่งได้จากการเกี่ยวมาวางกระจายบนลานข้าว กองทับกันความสูงจะประมาณศอกนึงถ้าจำไม่ผิด กระจายทั่วลานขนาดพื้นที่ประมาณสนามบาส(แต่เป็นวงกลมหรือจตุรัส ไม่ได้เป็นผืนผ้าแบบสนามบาส) แล้วก็จะใช้วัวเทียมเกวียนบ้าง ควายเหล็กบ้างขึ้นไปเหยียบ วนเป็นวงรอบ เพื่อให้เมล็ดข้าวหลุดจากต้น เด็กแถวบ้านจะชอบช่วงนี้เพราะจะได้รับอนุญาตให้ไปเล่นบนกองข้าวได้ระหว่างที่ผู้ใหญ่พัก ซึ่งก็ถือเป็นการช่วยนวดด้วยเหมือนกัน และจากลักษณะของกองข้าวที่ว่ามา มันก็คือเวทีขนาดใหญ่ที่จะหกล้มหัวทิ่มยังไงก็ไม่อันตราย ทีนี้เราจะเล่นอะไรดีล่ะ สมัยผมก็ตามกระแสนาโอโตะ เล่นมวยปล้ำกันบ้าง แปลงร่างเป็นไอ้มดแดงถีบกันบ้าง บางทีก็ใช้วิชาไหมฟ้า ของฮุ้นปอเอี๊ยงซัดกันบ้าง สนุกสนานไปตามเรื่อง พอเลิกเล่น คันชิบ...... ไม่รู้ทนเล่นกันอยู่ได้ไง แต่ก็ไม่ใช่ปัญหาใหญ่ ตอนสายๆ เล่นบนลาน ตอนบ่ายๆ ก็โดดน้ำเล่น หาเรื่องสนุกไปได้เรื่อย ยิ่งเรื่องเล่นน้ำนี่ชอบนัก ถ้าไม่เห็นไม้เรียว ไม่ขึ้นกันเลยเชียว   โดย: บ้านนอกไฮโซ 28 พฤศจิกายน 2549 9:33:11 น.

///ลงแขกนวดข้าว ๓/// เมื่อกระบวนการนวดบนลานสิ้นสุดแล้ว ก็จะนำเมล็ดข้าวเปลือกที่อาจจะยังมีฟางติดอยู่บ้าง ไปใส่เครื่องมือชาวนาชนิดหนึ่งที่เรียกว่าสีฝัดหรือสีกวัด แล้วแต่สำเนียงถิ่น จะทำงานเหมือนพัดลมขนาดใหญ่พัดให้ฟางข้าวปลิวไปทางหนึ่งให้เมล็ดตกลงมาทางหนึ่ง บางทีก็ใช้กำลังคนผลัดกันหมุน บางทีก็กำลังเครื่องยนต์สูบเดียว ซึ่งใช้หลายงานมาก ทั้งต่อหางใส่เรือวิ่งไปโน่นไปนี่ ใส่สีฝัดฝัดข้าว สูบน้ำเข้าออกนา นึกถึงสีฝัดแล้วก็เสียดาย ตอนเลิกทำนาก็ไม่เห็นคุณค่า ปล่อยตากแดดตากลมจนผุ ตอนนี้พาหลานไปดูก็เห็นเป็นแค่กองเศษไม้ ผ่านขั้นตอนทั้งหมดนั้นก็เป็นอันว่าเสร็จ แต่ยังไม่สิ้น เพราะข้าวที่เกี่ยวมาจากนา มีเยอะ ต้องนวดกันอยู่หลายรอบหลายวัน กว่าจะเสร็จ พอนวดข้าวเสร็จเป็นข้าวเปลือก ก็ไปเรียกให้โรงสีเอารถมาซื้อข้าวเปลือกไป จำไม่ได้ว่าราคาเท่าไหร่ตอนนั้น ซึ่งโรงสีก็จะส่งรถบรรทุกหน้าหมา(นึกออกไหมครับ ไอ้รุ่นที่ไม่มีประตู แล้วห้องเครื่องอยู่หน้าคนขับ ไม่ได้อยู่ใต้ตูดคนขับเหมือนทุกวันนี้) มารับซื้อถึงลาน --เดี๋ยวนี้น่ะรึ.. ส่งรถเกี่ยวนวดลงไปลุย ในนา ไม่ถึงครึ่งวันเรียบร้อยออกมาเป็นข้าวเปลือกเลย   โดย: บ้านนอกไฮโซ 28 พฤศจิกายน 2549 9:50:11 น.

นึกถึงเวลาหน้าหนาวชาวนาช่วงนี้จะทำการนวดข้าวแล้วค่ะ ที่บ้านไม่ได้ทำนาแต่เคยเห็นและจำได้ค่ะ   โดย: เสลาสีม่วง (เสลาสีม่วง ) 28 พฤศจิกายน 2549 10:17:52 น.

///ถนนข้าวสาร/// ไม่ใช่ชื่อถนนที่โด่งดังในกรุงเทพฯ แต่เป็นถนนที่ข้าวเปลือกทั้งหลายเดินทางไป เพื่อเปลี่ยนสถานะเป็นข้าวสาร หลังจากการนวดข้าวได้ข้าวเปลือกมาเก็บไว้ในยุ้งฉาง ถ้าจะขายก็ขาย แต่ถ้าจะนำมากินเอง ก็ต้องมาทำเป็นข้าวสารก่อน ซึ่งก็นิยมกันอยู่หลายวิธี เช่นเอามาซ้อมเอง การซ้อมข้าวก็คือการเอาเปลือกข้าวออก ทำได้ด้วยการใช้เครื่องมือที่มีลักษณะคล้ายหินโม่แป้ง แต่ใหญ่กว่ามาก เอาข้าวเปลือกใส่ลงไปแล้วก็หมุน พอได้ที่ข้าวกับเปลือกแยกกันดีแล้วก็นำมาร่อน เพื่อให้เปลือกข้าวปลิวออกไปเหลือแต่ข้าว ได้รวมกันเยอะ ๆ แล้วก็เอาไปใส่ครกตำข้าวอีกที เพื่อแยกเอาส่วนรำบางส่วน และเปลือกส่วนที่ติดกับเมล็ดข้าวออก ก็จะได้เป็นข้าวสารไว้หุงกินได้ ซึ่งก็ไม่ได้ขาวจั๊วเหมือนข้าวผ่านโรงสี แต่ดีกับสุขภาพมาก ๆ ดีตั้งแต่ยังไม่ได้กินแล้ว เพราะการออกแรงซ้อมออกแรงตำออกแรงร่อน ก็เป็นการออกกำลังชั้นดี -- ข้อดีอีกอย่างของข้าวซ้อมมือคือ เป็นการอนุรักษ์พันธุ์ กระหังไทย ถ้าไม่มีกระด้งร่อนข้าว กับสากตำข้าว เพราะข้าวส่งเข้าโรงสีหมด ทีนี้กระหังก็ลำบากกันหน่อยล่ะ   โดย: บ้านนอกไฮโซ 28 พฤศจิกายน 2549 10:26:08 น.

///ถนนข้าวสาร ๒/// อีกวิธีที่จะได้ข้าวสารมากินคือส่งลงเรือ สมัยก่อนรถรายังไม่มากถนนยังไม่ค่อยดี โรงสีที่ตั้งมาเกินห้าสิบปี ผมว่าร้อยละเก้าสิบเก้า ตั้งอยู่ติดแหล่งน้ำเพราะใช้เป็นเส้นทางคมนาคมขนส่งได้ แถวบ้านผมก็เหมือนกัน ถึงเวลาจะมีเรือมารับข้าวเปลือกจากชาวบ้านไปส่งเข้าโรงสี เป็นข้าวสารแล้วก็เอากลับมาส่งให้ ซึ่งแน่นอนว่าเขาคิดค่าส่งค่าสี ข้าวเปลือกส่งลงเรือไป ๑๐ ถัง แล้วก็รอรับขึ้นจากเรือได้เลย ซึ่งจะได้ข้าวสารกลับมา ๔ ถังเท่านั้นครับ -- ใครกินข้าวเหลือ ทำข้าวเสียของเปล่าประโยชน์ จำไว้เลยว่า หลานชาวนาคนนี้เคืองคุณอยู่   โดย: บ้านนอกไฮโซ 28 พฤศจิกายน 2549 10:36:43 น.

///บ้านนาพาเพลิน/// ระหว่างกระบวนการผลิตข้าวไม่ว่าจะเป็นการเกี่ยว การนวด การซ้อม ถ้าทำโดยวิธีการลงแขกแล้ว ก็จะเหมือนกับการชุมนุมสมาชิกชุมชนดีดีนี่เอง ยังคิดว่าถ้าเขาห้ามชุมนุมเกินห้าคนในสมัยนั้น แถวบ้านผมอดข้าวตายกันบ้างแหละ ระหว่างทำงานบางคนก็นึกครึ้ม นำเสนอเพลงเกี่ยวข้าว เพลงพื้นบ้านต่างๆ เข้ามาในกลุ่ม ให้ช่วยกันร้อง เพลินดีเหมือนกัน บางทีหมดมุขก็เอาบทลิเกที่ไปได้ยินตามงานวัดมาร้องเล่นกันก็มี หรือเพลงลูกทุ่งทั่วไปก็นิยมกันอยู่ ไม่มีหรอกไอ้คอมพิวเตอร์มาตั้งร้องเพลงกันเหมือนรุ่นผม สมัยนั้นคอมพิวเตอร์มีอยู่แค่ในหนังฝรั่งเท่านั้น พอเสร็จงานตอนเย็นๆ ค่ำๆ บ้านที่เป็นเจ้าภาพก็จะนำอาหาร สุรา ยาสูบ มาบริการตามทำเนียมบางทีก็ติดลม งานเสร็จตั้งนานแล้วบ้านช่องยังไม่กลับ โทรทัศน์นี่ลากสายมาดูกันข้างลานข้าวนั่นเลย ก็แปลกดีที่ รายการเดิม ๆ เวลาเดิมๆ พอดูหลายคนนี่สนุกขึ้นเยอะเลย -สองทุ่ม ก็พวกผู้ใหญ่เขาดูข่าวกัน ดูกันไปก็วิจารณ์สถานการกันไป ออกรสออกชาด เพราะอยู่กันเยอะ -สามทุ่มหลังข่าว เด็กทั้งหลายคงคิดในใจเหมือนกันว่า ตากรูแล้วทีนี้ ก็จะพากันเลิกเล่นมานั่งดูการ์ตูนหลังข่าว ยิ่งถ้าเป็นวันจันทร์วันอังคารด้วยแล้ว ลากยาวดูละครจักรๆวงษ์ๆ ต่อยันสี่ทุ่มเลย ดูด้วยกันกับเพื่อนวัยเดียวกันหลายคนนี่ก็ช่วยให้สนุกขึ้นเยอะ -สามทุ่มสิบห้า ถึงเวลาของพวกแม่บ้านทั้งหลาย ดูละครหลังข่าว พอพระเอกออกมานี่นั่งจ้องกันเงียบพอนางอิจฉาออกบ้างล่ะก็ ช่วยกันด่าชนิดที่ว่า ถ้านักแสดงได้ยินคงไม่กล้ารับบทนี้อีกเลย -- ตอนนี้จะไปชวนไอ้คนขับรถเกี่ยวนวดมันมาคุยมากินก็คงไม่ได้ เพราะวันนี้มันต้องไปลงให้อีกหลายเจ้า   โดย: บ้านนอกไฮโซ 28 พฤศจิกายน 2549 10:59:34 น.

///เมื่อท้องนาไม่มีข้าว/// ไม่ใช่ว่าอดอยากแห้งแล้งอะไรหรอกครับ หมายถึงว่าเมื่อเขาเกี่ยวข้าวกันแล้ว และยังไม่ถึงเวลา ไถเวลาหว่าน ท้องนาก็ยังมีประโยชน์อย่างอื่นๆ อีก - เป็นที่เล่นว่าว ลานบ้านก็ล้อมด้วยกอไผ่ เล่นไปก็ติด ถนนก็บางทีมีรถมาถึงจะนานๆ ทีก็เถอะ ไม่ปลอดภัย ใกล้สุดก็ในนานี่แหละ ฝ่าเท้าเด็กบ้านนาหนาอยู่แล้ว ไม่ค่อยเป็นอันตรายอะไรเท่าไหร่ เวลาวิ่งในท้องนา (เดี๋ยวนี้ชวนเพื่อนไปรำลึกความหลังบอก "เฮ่ย. ไปเล่นว่าวกัน" เอ๊ะ ทำไมมันมองกลับมาด้วยสายตาแปลกๆ) - โรงหนังบ้านนอก บางทีก็จะมีทั้งหนังขายยา หนังปิดวิกมาฉายหนังให้ชาวบ้านดู เป็นโรงหนังปรับอากาศชั้นดี ที่เรียกว่าปรับอากาศเพราะมันเย็นยะเยือกเลย ช่วงปลายปีต้นปีเนี่ย แถมเก้าอี้เป็นแบบปรับนอน ไม่ใช่แค่นอนเอียงๆ นะ นอนเหยียดยาวกางแข้งกางขาได้เลย ขึ้นอยู่กับเสื่อและหนังสือพิมพ์ที่เตรียมไปจะกว้างหรือเยอะแค่ไหน - โรงละครบ้านนา ส่วนใหญ่มหรสพยอดฮิตตลอดกาลก็ลิเกนี่ล่ะ บ้านไหนจัดงานหาลิเกมาแล้ว ที่ในบ้านไม่พอ ก็ส่งลิเกออกมาตั้งโรงเล่นกันในท้องนา เอ๊ะน่าจะมีใครทำทวิภพเดอะมิวสิคคอลฉบับลิเกมั่งเนอะ เป็น "ทวิภพเดอะลิเก" ผมคนนึงล่ะที่จะไปดู (ต่อให้ปิดวิกเก็บตังค์ยี่สิบเลย)   โดย: บ้านนอกไฮโซ 28 พฤศจิกายน 2549 11:18:09 น.

///เพื่อนสนิท/// ไม่ใช่ "เพื่อนสนิท" ที่กำกับโดยหนึ่งในผู้กำกับ "แฟนฉัน" แต่เพื่อนสนิทนี้ต้องกำกับให้ทำงานโดยเพื่อนร่วมงาน เพื่อนสนิทของชาวนา นอกจากคนแล้ว ก็มีวัวกับควายนี่แหละ บ้านตายายผม(ปราจีนฯ) นิยมใช้วัว บ้านปู่ย่า(โคราช) นิยมใช้ควาย ทำไมงั้นล่ะ ขอตอบว่าไม่รู้เหมือนกันครับ ใครรู้บอกทีก็แล้วกัน ชาวนาใช้ประโยชน์จากวัวควายได้อย่างเต็มคุณค่าไม่ว่าจะมีชีวิตหรือตายไปแล้ว ใช่ว่าจะใช้ทำงาน ทรมานสาหัส อะไรนะครับ ชาวนาดั้งเดิมที่ผมเคยเห็น จะไม่ทำนาวันพระครับ ถือเป็นวันหยุดให้เจ้าของไปวัด หยุดเบียดเบียนเพื่อนสนิทชั่วคราว ให้โอกาสพักผ่อน เวลาตาย เนื้อก็เอามาขายหรือแบ่งกันกิน เขาหนัง ก็ขายได้ มีคนนิยมซื้อกันตั้งแต่สมัยนั้นแล้ว ก็ยังสงสัยอยู่ว่าทำไมคนชอบเปรียบเทียบว่าโง่เป็นวัวเป็นควาย ผมว่ามันฉลาดกว่าสัตว์อีกตั้งหลายอย่าง ไม่ใช่เล่นๆ นะครับความสามารถของเจ้าพวกนี้น่ะ สมัยเด็ก ๆ แม่ผมลงน้ำข้ามคลองได้ทั้งๆ ที่ว่ายน้ำไม่เป็น ถามว่าทำอย่างไร แม่บอกว่าอาศัยเกาะควายชาวบ้านข้าม ข้าวจากนาถ้าจะขนมาไว้ที่ลานหลังเกี่ยวแล้ว ถึงไม่มีรถบรรทุก รถคุณแต๋น ก็ไม่ลำบากเท่าไหร่เพราะเรายังมีเกวียนกับ "เพื่อนสนิทอยู่" "ชะ ชะ ชะ ใครวะขโมยควายไป" ปู่ผมยังไม่เคยร้องเพลงนี้ครับ เคยมีพวกมาขโมยควายเหมือนกัน แต่เป็นพวกขโมยกระจอก เจอควายรู้มาก ก็เลยโดนไล่ขวิดหนีไป" -- เมื่อจตุจักรมีสัตว์เลี้ยงเกือบจะทั่วโลกขาย น่าจะเพิ่มสัตว์เลี้ยงไทย ๆ เข้าไปอีกซักอย่างเนอะ   โดย: บ้านนอกไฮโซ 28 พฤศจิกายน 2549 11:40:33 น.

อ่านได้บรรยากาศดีจังเลย สนุกดีค่ะ เล่าเห็นภาพเลย กิยยาสูบ ลอยมาเลยเชียวค่ะ   โดย: yenta mi 28 พฤศจิกายน 2549 18:39:31 น.

อ่านได้บรรยากาศดีจังเลย สนุกดีค่ะ เล่าเห็นภาพเลย กลิ่น ยาสูบ ลอยมาเลยเชียวค่ะ   โดย: yenta mi 28 พฤศจิกายน 2549 18:39:42 น.

คุณบ้านนอกไฮโซเป็นแค่หลาน แต่ฝนรินเป็นลูกชาวนาเลยค่ะ ทำนามาตั้งแต่เด็กๆ รู้วิธีการทำนาทุกขั้นตอนค่ะ ตั้งแต่ถอนกล้า ดำนา และเกี่ยวข้าว ขนาดเรียนอยู่ระดับมหาลัยก็ยังต้องกลับไปช่วยพ่อกับแม่ทำนาเลย จนปัจจุบันทำงานก็ยังต้องกลับไปช่วย แต่ส่วนใหญ่จะใช้เงินช่วยมากกว่า อ่านไปก็เห็นภาพตัวเองครั้นยังเป็นเด็กเลยค่ะ เพราะทุกขั้นตอนที่คุณบรรยายมานั้น ฝนรินอยู่ในเหตุการณ์หมดเลยละค่ะ   โดย: ฝนริน (fonrin ) 28 พฤศจิกายน 2549 19:57:15 น.

ไม่เคยเห็นขั้นตอนการทำนาสักครั้งเลย เห็นแต่นาข้าว และเห็นเครื่องเกี่ยวข้าว อยากเห็นเหมือนกันเนอะ แต่คงหาดูยากแล้วล่ะ ชาวนากำลังจะเลิกทำนา และขายที่นาให้นายทุนหมดแล้ว แถวปทุมธานี นนทบุรี อยุธยา ไม่ดีเลย อีกหน่อยคงได้ซื้อข้าวประเทศลาว เวียดนาม และกัมพูชากิน   โดย: s (sunny-low ) 8 ธันวาคม 2549 16:08:56 น.

โดย: เรื่องย่อกระหัง IP: 61.7.137.126 18 มิถุนายน 2550 16:17:31 น.

ค.ควายไช่โง่เขลา ในเช้าวันหนึ่งกลางเดือนเมษายน หน้าร้อน และแห้งแล้งจัด แต่ที่แนวตะเข็บชายแดนไทยพม่า อากาศดี้ดี ผมตีนเช้ามาท่ามกลางสายหมอกและขุนเขา นั่งจิมกาแฟบนแครไม้ไฝ่เล็ก ควายผูกใหม่ ไม่ไช่ควายป่า แต่อาศัยเชิงเขาชายป่า กลิ่มหญ้าแห้งและสาปควายมีความหมายเหลือเกินกับกาแฟถ้วยโปรด ร้อนๆ หอมๆ หายที่ไหนไม่ได้อีกแล้ว(มีเวลาค่อยมาเล่าต่อ ว่าควายไม่ใช่ควายที่โง่เขลา) อะกิโตะ   โดย: ค.ควาย ค.คน ใครแน่กว่ากัน IP: 124.121.118.153 3 กุมภาพันธ์ 2552 11:46:33 น.

ค.ควายไช่โง่เขลา ในเช้าวันหนึ่งกลางเดือนเมษายน หน้าร้อน และแห้งแล้งจัด แต่ที่แนวตะเข็บชายแดนไทยพม่า อากาศดี้ดี ผมตีนเช้ามาท่ามกลางสายหมอกและขุนเขา นั่งจิมกาแฟบนแครไม้ไฝ่เล็ก ควายผูกใหม่ ไม่ไช่ควายป่า แต่อาศัยเชิงเขาชายป่า กลิ่มหญ้าแห้งและสาปควายมีความหมายเหลือเกินกับกาแฟถ้วยโปรด ร้อนๆ หอมๆ หายที่ไหนไม่ได้อีกแล้ว(มีเวลาค่อยมาเล่าต่อ ว่าควายไม่ใช่ควายที่โง่เขลา) อะกิโตะ   โดย: ค.ควาย ค.คน ใครแน่กว่ากัน IP: 124.121.118.153 3 กุมภาพันธ์ 2552 11:48:34 น.