องค์ประกอบของละครโทรทัศน์

องค์ประกอบสำคัญของการสร้างละครโทรทัศน์เพื่อความรู้

   1. วัตถุประสงค์ของเรื่องต้องเป็นวัตถุประสงค์ที่แน่ชัด เช่น เป็นเรื่องรัก เรื่องชีวิต เรื่องลึกลับ สืบสวนสอบสวนหรือตลก เป็นต้น และเนื้อเรื่อง ชื่อเรื่องหรือแก่นของเรื่องจะต้องมีความสัมพันธ์กัน เป็นเหตุเป็นผลต่อกัน

   2. การลำดับเรื่อง การสร้างเรื่องราวหรือผูกเรื่องด้วยการสร้างเหตุการณ์ต่างๆให้เกี่ยวเนื่องเชื่อมโยงไปสู่ทิศทางเดียวกัน ใช้วิธีลำดับจากอดีตสู่ปัจจุบันหรือจากปัจจุบันแล้วย้อนสู่อดีตก็ได้ หรือจะใช้ปัจจุบันเป็นหลักและแทรกสลับด้วยการเล่าย้อนหลังก็ได้

     3.    ฉาก เป็นการแสดงถึงสถานที่ของเรื่องหรือเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นได้แก่ ฉากที่เป็นประเทศชาติ บ้านเมือง หมู่บ้าน ป่า ท้องนา ถนน ทะเล ห้องนอน เป็นต้น เพื่อให้ผู้ชมเข้าใจได้ทันทีว่า เหตุการณ์นั้นๆ เกิดขึ้น ณ สถานที่ใด

       4.     เวลา หมายถึง ยุคสมัย เป็นสมัยโบราณหรือสมัยใหม่ หรือในอนาคตที่เป็นความคิดฝันก็ได้ แต่ในการดำเนินเรื่องนั้น เวลา ฉาก และการลำดับเรื่องต้องให้สอดคล้องกัน

    5. ภาษา หมายถึง การใช้ภาษา รวมไปถึงลีลา สำนวนโวหาร การสร้างภาพพจน์ การสร้างความหมายให้เกิดขึ้นแก่ผู้ชม โดยภาษาจะต้องสอดคล้องกับฉาก เวลา เรื่องราวและวัตถุประสงค์ของเรื่อง จึงจะสามารถสร้างความบันเทิงและความรู้ให้เกิดขึ้นได้ตรงตามเจตนารมณ์

อริสโตเติล (Aristotle) นักปราชญ์ผู้ยิ่งใหญ่ชาวกรีกได้กล่าวถึงองประกอบของละครไว้ในหนังสือโพเอทติกส์ (Poetics) ซึ่งถือเป็นตำราเกี่ยวกับทฤษฎีการละครเล่มแรกของโลก โดยได้จำแนกองค์ประกอบของละครไว้  6  ส่วน ( อ้างอิงจาก Geraldine  Brain  Siks,  1983 : p.170 )   ดังนี้

1. โครงเรื่อง (Plot)

2. ตัวละคร (Character)

3. สาระของเรื่อง (Theme)

4. ภาษา (Diction)

5. เสียง (Sound)

6. ภาพ (Spectacle)     

1.  โครงเรื่อง (Plot)

หมายถึง โครงสร้างของการกระทำที่ปรากฎอยู่ในละคร   การลำดับ           เหตุการณ์ที่เกิดขึ้นในละครอย่างมีเหตุผล และจุดหมายปลายทาง โดยให้มีความสมบูรณ์อยู่ในตัวเอง  นั่นคือ มีจุดเริ่มต้น  ตอนกลาง  และจุดจบของเรื่อง   เหตุการณ์ทุกตอนที่ประกอบเข้าด้วยกันจะต้องมีความสมเหตุสมผล   ซึ่งเรื่องราวที่เกิดขึ้นในฉากหนึ่ง จะต้องมีความสัมพันธ์ หรือสืบเนื่องมาจากฉากอื่น     การวางโครงเรื่องเป็นการวางแผน หรือการกำหนดชะตาชีวิตของตัวละครแต่ละตัวให้มีเรื่องราว  การกระทำ  อุปสรรค ปัญหา และบทสรุปของชีวิต   หรืออาจเป็นการ  จัดลำดับสารให้อยู่ในรูปของการแสดงที่มีความขัดแย้งระหว่างตัวละครเอก (Protagonist)   และตัวละคร  ฝ่ายร้าย (Antagonist)   การจัดลำดับสารดังกล่าวจะทำให้เชื่อมโยงเห็นสาระสำคัญของเรื่อง (Theme) ในที่สุด

2. ตัวละคร (Character)

หมายถึง  ตัวบุคคลที่ถูกสมมุติให้มีความสำคัญในการดำเนินเรื่อง หรือ   ผู้กระทำ หรือผู้แสดงเรื่องราวต่าง ๆ และได้รับผลจากการกระทำเหล่านั้นในบทละคร  ซึ่งตัวละครโดยหลักใหญ่แบ่งเป็น  3  ประเภท  คือ

1.ตัวเอก(Protagonist)เป็นตัวละครที่มีความสำคัญของเรื่องซึ่งมีความคิดอุดมการณ์อย่างแน่วแน่ที่จะเอาชนะอุปสรรคและข้อขัดแย้งลักษณะเช่นนี้ทำให้ตัวเอกเป็นวีรบุรุษวีรสตรีและเป็นคนดีของเรื่องในสายตาของผู้ชม

2.ตัวร้าย (Antagonist)  เป็นตัวละครที่ขัดขวางการกระทำของตัวเอก และทำให้เกิดข้อขัดแย้งและพัฒนาข้อขัดแย้งนั้นให้ลุกลามออกไป  ลักษณะเช่นนี้ทำให้ผู้ชมมองเห็นตัวละครนี้เป็นตัวเลวร้าย และเห็นแก่ตัว

3.ตัวประกอบ ( Related  Characters) เป็นตัวละครที่ช่วยสนับสนุนให้โครงเรื่องพัฒนาไปสู่จุดสูงสุดของเรื่อง (Climax)  มีหน้าที่ช่วยพัฒนาตัวละครสำคัญในเรื่อง

บุคลิกตัวละครที่ดีจะต้องมีพัฒนาการ คือ ต้องมีการเปลี่ยนแปลงทางความคิด  อุปนิสัยใจคอ  ตลอดจนทัศนคติต่อเรื่องราวต่าง ๆ  แต่การเปลี่ยนแปลงนี้ต้องเป็นไปอย่างสมเหตุสมผล

3.   สาระของเรื่อง (Theme)หมายถึง ความคิดรวบยอด หรือแก่นของเรื่องเป็นข้อคิดสาระสำคัญหรือแนวปรัชญาที่ครอบคลุมเนื้อหาสาระทั้งหมดของละคร  ที่บทละครแต่ละเรื่องนำมาเสนอต่อผู้ชม  ความคิดสำคัญหรือสระสำคัญนี้ จะพัฒนาตามสถานการณ์ในละคร  ซึ่งจะแสดงออกมาทางการวางโครงเรื่อง และลักษณะตัวละคร ความคิดสำคัญหรือสาระของละครจะบอกให้ทราบถึงจุดมุ่งหมายของบทละครและเป็นข้อคิดที่ผู้ชมจะนำมาเก็บไว้ใช้ประโยชน์แก่ตนได้  เนื่องจากเกี่ยวข้องกับเงื่อนไข   ของความเป็นมนุษย์   สาระของละคร จึงเป็นความคิดที่เป็นสากล ที่สามารถปรับใช้กับสภาพทั่วไปได้

4. ภาษา (Diction)

     หมายถึง  ภาษาในละคร  ได้แก่  คำพูดที่ใช้ในละคร  ชื่อเรื่อง  ชื่อตัวละคร    และบทสนทนา  ตลอดจนการกำหนดทิศทางบนเวที ( Stage direction)    ภาษาในละครจะสื่อสารข้อมูล     ข่าสาร ความรู้ไปยังผู้ชม   บทสนทนาจะเป็นทางที่ตัวละครแสดงออกถึงความคิด และความรู้สึกออกมาเป็น วัจนสาร ซึ่งเป็นศิลปะของการถ่ายทอดเรื่องราวหรือความคิดของผู้ประพันธ์ออกมาทางคำพูดของตัวละคร หรือบทเจรจาโดยภาษาพูดเพื่อการแสดงให้ผู้ชมดูไม่ใช่สำหรับการอ่าน ซึ่งจะเป็นส่วนเสริมสร้างอาการแสดง และช่วยในการพัฒนาตัวละคร  โครงเรื่อง  ตลอดจนสาระของเรื่อง

ศิลปะการใช้ภาษาเป็นสิ่งสำคัญที่จะนำไปสู่การเขียนบทละครที่ดี  แม้ว่าจะมีโครงเรื่อง  ตัวละคร และความคิดที่ดี  หากไม่มีศิลปะในการใช้ภาษาก็ไม่สามารถถ่ายทอดเรื่องราวและความคิดสู่ผู้ชมได้อย่างชัดเจนและน่าฟัง    บทสนทนาที่ดีต้องให้เหมาะสมกับประเภทของเนื้อหาในแต่ละเรื่อง  บ่งบอกถึงลักษณะนิสัยของตัวละครที่จะพูด  ความคิดอ่าน และอารมณ์ของผู้พูด  ซึ่งทำให้ผู้ชมเข้าใจถึงตัวละครได้เป็นอย่างดี

5.   เสียง (Sound)                                                                                             

    หมายถึง  เสียงในละครทั้งหมด   ได้แก่  เสียงพูดสนทนา (Verbal)  เสียงเพลง หรือดนตรี (Song)  และเสียงประกอบ (Sound  Effect) หรือเสียงจากสิ่งแวดล้อมอื่น ๆ ที่เป็นอวัจนสาร (Verbal)  ซึ่งเป็นสิ่งที่จะช่วยพัฒนาโครงเรื่อง และสาระของเรื่อง   เสียงที่นำเสนอในละครจะต้องถูกเลือกสรรเพื่อก่อให้เกิดการกระตุ้นอารมณ์ และสร้างจินตนาการของคนดู