แต่เป็นที่น่าเสียดาย เมื่อสองหลักฐานสำคัญของความรุ่งเรืองในศาสนาพุทธของเมืองบามิยัน นั่นคือพระพุทธรูปขนาดยักษ์ที่เกิดจากการแกะสลักเข้าไปหน้าผาสององค์ ได้ถูกทำลายลงด้วยฝีมือของกลุ่มตาลีบันเมื่อปี 2001 จนไม่เหลือซากองค์พระพุทธรูปให้เห็นอยู่เลย

ความยิ่งใหญ่ของพระพุทธรูปทั้งสององค์ จึงคงเหลือให้เห็นเพียงภาพถ่าย หรือภาพเขียนซึ่งจะเห็นได้ว่าองค์พระทั้งสองที่หลงเหลือก่อนถูกทำลายก็อยู่ในสภาพที่ชำรุดทรุดโทรมจนไม่เหลือพระพักตร์ให้เห็น จนคาดเดาได้ยากว่า เมื่อครั้งที่พระพุทธรูปทั้งสองอยู่ในสภาพสมบูรณ์จะมีความงดงามเพียงใด

เคราะห์ดีที่ “พระถังซำจั๋ง” (บ้างสะกดว่า เหี้ยนจึง หรือเสวียนจั้ง ตามสำเนียงที่ต่างไป) หลวงจีนที่มีชื่อเสียงไปทั่วโลกซึ่งเดินทางไปศึกษาพระพุทธศาสนาในดินแดนชมพูทวีปเมื่อราวหนึ่งพันสี่ร้อยปีก่อน ได้เดินทางผ่านแคว้นบามิยันพร้อมกับได้บันทึกสิ่งที่ท่านได้พบเห็นในดินแดนแห่งนี้เอาไว้ด้วย

ตามบันทึกของท่านระบุว่า ในแคว้นบามิยัน มีอารามหลายสิบแห่งมีพระภิกษุนับพัน ส่วนใหญ่ศึกษานิกาย “หินยานฝ่ายโลกุตรวาท” พร้อมกล่าวถึงพระพุทธรูปใหญ่แห่งบามิยันเอาไว้ว่า

“เนินเขาด้านตะวันตกเฉียงเหนือของเมืองหลวง [ของพามิยาน] มีพระพุทธรูปจำหลักด้วยศิลา สูง ๑๔๐-๑๕๐ เฉียะ สีทองอร่ามประดับด้วยอัญมณีมีค่า ด้านตะวันออกขององค์พระพุทธรูปมีอารามแห่งหนึ่งซึ่งอดีตพระราชาของแคว้นทรงสร้างขึ้น”

นอกจากนี้ พระถังซำจั๋งยังกล่าวว่า แคว้นบามิยันยังมีพระพุทธไสยาสน์ขนาดยักษ์ที่มีความยาว “กว่าพันเฉียะ” หรือกว่า 300 เมตร อยู่ทางด้านตะวันออกของเมืองอีกด้วย

แต่ทั้งหมดล้วนเป็น “อนิจจัง” (ตามคำสอนของศาสนาพุทธเอง) เพราะพระพุทธรูปขนาดยักษ์ทั้งหลายในบามิยันไม่มีหลงเหลือให้คนในยุคปัจจุบันได้พบเห็นอีกต่อไป แม้ปัจจุบันจะมีความพยายามที่จะก่อสร้างพระพุทธรูปแห่งบามิยันขึ้นมาใหม่ แต่นั่นก็หาใช่พระพุทธรูปองค์เดิม

พระพุทธรูปแห่ง “บามิยัน” สมัย “พระถังซำจั๋ง” เป็นพระพุทธรูปสีทองประดับด้วยอัญมณี

 

#วันนี้วันพระ พระพุทธรูปสลักในหินผาตามบันทึกของพระถังซำจั๋งนั้นว่าสูงใหญ่และงดงามมาก แต่ก็ถูกตาลีบันระเบิดทำลายไปอย่างน่าเสียดาย