หลักสูตรนิเทศศาสตร์มหาบัณฑิต ม.ศรีปทุม คว้า 3 กูรู ระดับแนวหน้าด้านข่าว-กฎหมายคอมฯ-ทนายความ ไขข้อข้องใจ พร้อมเปิดทุกประเด็นคำถามเรื่องการแชร์ผ่านโลกไซเบอร์ ในเวทีสัมมนา "แชร์ภาพจนเป็นข่าว รู้หรือเปล่าว่ามันผิด"...

นายประสงค์ เลิศรัตนวิสุทธิ์ ผู้อำนวยการบริหารสถาบันอิศรา อดีตนายกสมาคมนักข่าวนักหนังสือพิมพ์แห่งประเทศไทย กล่าวว่า การลงภาพและข่าวในลักษณะละเมิดสิทธิเด็กและสิทธิของผู้อื่นของสื่อมวลชนไทย มีมาอย่างต่อเนื่องในอดีต และปัจจุบันโลกเปลี่ยนไป การสื่อสารทางสังคมออนไลน์เข้ามามีอิทธิพลและเปลี่ยนวิถีชีวิตการรับข้อมูลข่าวสารของผู้คนมากขึ้น และง่ายต่อการหยิบยกมานำเสนอ หากภาพหรือข้อความต่างๆ ที่เกี่ยวข้องกับตัวบุคคลดูมีความรุนแรง หรือผิดแผกไปจากพฤติกรรมปกติของสังคมทั่วไป

ขณะที่องค์กรที่ทำงานด้านเด็กและองค์กรวิชาชีพ เช่น ยูนิเซฟ สมาคมนักข่าวนักหนังสือพิมพ์แห่งประเทศไทย สถาบันอิศรา ร่วมกันรณรงค์ เผยแพร่ความรู้และกฎหมายในด้านการคุ้มครองและส่งเสริมสิทธิเด็กให้แก่ผู้ประกอบวิชาชีพสื่อมวลชนอย่างต่อเนื่องหลายปี การพัฒนากฎหมายด้านนี้ของไทยค่อนข้างก้าวหน้าในระดับสากล แต่บุคลากรในกระบวนการยุติธรรมโดยเฉพาะตำรวจและผู้ประกอบวิชาชีพสื่อมวลชน ทั้งในพิธีกร บรรณาธิการจนถึงระดับปฏิบัติการมิได้พัฒนาวิธีคิดและการทำงานให้สอดคล้องกับระบบกฎหมายที่ก้าวล้ำหน้า จึงเห็นภาพและข่าวที่ละเมิดสิทธิเด็กและเยาวชนอยู่เป็นประจำ รวมถึงภาพข่าวต่างๆ ที่เป็นสิทธิส่วนบุคคล หรือมีการเผยแพร่พฤติกรรมออกมาเพื่อดิสเครดิต

ผู้อำนวยการบริหารสถาบันอิศรา กล่าวต่อว่า การนำเสนอข่าวและภาพข่าวที่มีการปิดบังหน้าตา ชื่อสกุลของเหยื่อ ผู้ต้องหาหรือจำเลยพอเป็นพิธี โดยเชื่อว่าไม่เป็นการละเมิดกฎหมาย เพื่อหลีกเลี่ยงโทษทางอาญาเท่านั้น แต่มิได้มีความตระหนักอย่างแท้จริงว่า การนำเสนอภาพและข่าวต้องคำนึงถึงการคุ้มครองสิทธิเด็กเป็นสำคัญ เพราะเด็กและเยาวชนเหล่านี้ต้องดำรงชีวิตอยู่ในสังคมอีกยาวนาน การถูกประจานให้อับอายขายหน้าต่อสาธารณะผ่านสื่อ อาจกลายเป็น "ตราบาป" ไปตลอดชีวิต ไม่ว่าจะเผยแพร่ผ่านสื่อสิ่งพิมพ์ ออนไลน์ หรือโทรทัศน์ การขาดความตระหนักในเรื่องการคุ้มครองสิทธิเด็ก และคุ้นชินกับวิธีการนำเสนอภาพและข่าวแบบเดิมๆ โดยไม่ยอมรับการเปลี่ยนแปลงของสังคม ไม่คำนึงถึงกฎหมายและจรรยาบรรณ แข่งกันนำเสนอภาพและข่าวละเมิดสิทธิต่างๆ กันอย่างน่าละอาย โดยเฉพาะสิทธิเด็ก

"ข้อบังคับว่าด้วยจริยธรรมแห่งวิชาชีพหนังสือพิมพ์ สภาการหนังสือพิมพ์แห่งชาติ พ.ศ.2541 ข้อ 15 ความเบางตอนที่เกี่ยวข้องการละเมิดสิทธิเด็ก ตราไว้ว่า ในการเสนอข่าวหรือภาพใดๆ หนังสือพิมพ์ต้องคำนึง มิให้ล่วงละเมิดศักดิ์ศรีความเป็นมนุษย์ของบุคคลที่ตกเป็นข่าว โดยเฉพาะอย่างยิ่ง ต้องให้ความคุ้มครองอย่างเคร่งครัดต่อสิทธิมนุษยชนของเด็กในการเสนอข่าว ต้องไม่เป็นการซ้ำเติมความทุกข์ หรือโศกนาฏกรรมอันเกิดแก่เด็ก ไม่ว่าทางใดทางหนึ่ง" นายประสงค์ กล่าว

อย่างไรก็ตาม การที่ภาพและข้อความที่ละเมิดสิทธิต่างๆ ต่อมามีการแพร่กระจายไปในสังคมออนไลน์ และหนังสือพิมพ์ได้นำไปขยายความต่อ มีแหล่งที่มาจากเฟซบุ๊ก ไม่ได้เป็นเหตุยกเว้นความรับผิดตามกฎหมาย รวมทั้งมิใช่เป็นคำอนุญาตที่สื่อสามารถที่จะนำไปตีพิมพ์ได้ หากพิเคราะห์เจตนาของผู้ที่โพสต์ภาพและข้อความนี้แต่แรก อาจเป็นด้วยความรู้เท่าไม่ถึงการณ์ ความไม่เข้าใจในภาพและข้อความ ซึ่งอาจถูกหยิบฉวยไปเป็นผลร้ายกับบุคคลนั้นๆ ในอนาคต

นายไพบูลย์ อมรภิญโญเกียรติ ผู้เชี่ยวชาญกฎหมายคอมพิวเตอร์ กล่าวว่า เบื้องต้นต้องทำความเข้าใจก่อนว่า การใช้สื่อออนไลน์ในการกดไลค์ หรือกดแชร์ เป็นสิทธิเสรีภาพของประชาชน ภายใต้กฎหมายรัฐธรรมนูญที่สามารถทำได้ โดยเฉพาะในส่วนการกดไลค์ เพื่อแสดงความเห็นว่าชอบหรือไม่ชอบกับข้อความที่มีคนโพสต์ เป็นส่วนที่สามารถกระทำได้ โดยไม่ผิดกฎหมายใดเลย เนื่องจากเป็นเสรีภาพขั้นพื้นฐานในการแสดงความคิดเห็น แต่ในส่วนของการกดแชร์อาจต้องระมัดระวังเรื่องการแชร์ข้อมูลบางอย่างที่ผิดกฎหมาย ซึ่งเมื่อผู้ใช้อินเทอร์เน็ตกดแชร์จะทำให้เกิดการเผยแพร่ ซึ่งคลิปวิดีโอ หรือข้อความ ซึ่งถ้าข้อความหรือวิดีโอคลิปที่แชร์นั้นเป็นข้อมูลที่ผิดกฎหมาย ก็อาจเข้าข่ายเป็นผู้สนับสนุนในการกระทำความผิดนั้นได้

ทั้งนี้ มีกฎหมายที่เกี่ยวข้องที่ควรระวังเกี่ยวกับการกดแชร์ ดังนี้

1.กฎหมายลิขสิทธิ์ ในส่วนการกดแชร์โดยผู้ใช้บริการอินเทอร์เน็ตสามารถทำได้โดยไม่มีข้อจำกัด เว้นแต่การกดแชร์ถูกนำไปใช้ เพื่อประโยชน์ทางธุรกิจ โดยผู้ใช้บริการ หรือ user ของเฟซบุ๊กเป็นบริษัท หรือองค์กรที่แสวงหากำไรก็อาจมีความผิดฐานละเมิดลิขสิทธิ์ได้

2.กฎหมายอาญา อาจมีความผิดในเรื่องการแชร์ข้อมูลที่หมิ่นประมาท หากผู้ที่กดแชร์ทราบอยู่แล้วว่า ข้อความดังกล่าวไม่เป็นความจริง และมีเจตนาเผยแพร่ต่อบุคคลที่สามเพื่อให้เกิดความเสียหาย

3.พระราชบัญญัติว่าด้วยการกระทำความผิดเกี่ยวกับคอมพิวเตอร์ (พ.ร.บ.คอมฯ) การกดแชร์ ควรระมัดระวังในเรื่องฐานความผิด 3 เรื่อง คือ แชร์ข้อความที่เกี่ยวข้องกับความผิดฐานหมิ่นพระบรมเดชานุภาพ ก่อการร้าย และการก่อรัฐประหาร ซึ่งจะเป็นความผิดก็ต่อเมื่อ ผู้แชร์ทราบอยู่แล้วว่าข้อมูลดังกล่าวเป็นข้อมูลที่ผิดกฎหมาย หรือเป็นเท็จแต่มีเจตนาต้องการเผยแพร่ หรือปลุกระดมให้บุคคลภายนอกกระทำความผิดดังกล่าว

นอกจากนี้ มีข้อสังเกตเพิ่มเติมว่า ผู้ใช้สื่อโซเชียลมีเดียควรระลึกเสมอว่าการใช้สื่อโซเชียลมีเดีย ไม่ใช่พื้นที่ส่วนตัว แต่เป็นพื้นที่สาธารณะ ซึ่งบุคคลทั่วไปสามารถเข้าถึงข้อมูล และตรวจสอบข้อมูลที่มีการโพสต์ หรือวิพากษ์วิจารณ์ย้อนหลังได้

ผู้เชี่ยวชาญกฎหมายคอมฯ กล่าวต่อว่า ผู้ที่จะแชร์ข้อมูล หรือข้อความ หรือวิดีโอคลิปต่างๆ ควรต้องระมัดระวังการกระทำความผิดตามมาตรา 14 (5) ของกฎหมายฉบับนี้ ซึ่งจะเป็นความผิดก็ต่อเมื่อมีการเผยแพร่ หรือส่งต่อ หรือแชร์ข้อมูลคอมพิวเตอร์ โดยผู้กดแชร์รู้อยู่แล้วว่าเป็นข้อมูลที่ปลอม หรือข้อมูลเท็จ หรือข้อมูลที่ก่อให้เกิดความเสียหายต่อความมั่นคงของประเทศ หรือการก่อการร้ายตามกฎหมายอาญา รวมถึงการแชร์ข้อมูลที่มีลักษณะลามกอนาจาร ซึ่งจะมาโทษจำคุกไม่เกิน 5 ปี ปรับไม่เกิน 1 แสนบาท หรือทั้งจำทั้งปรับ

นายนรินท์พงศ์ จินาภักดิ์ นายกสมาคมทนายความแห่งประเทศไทย กล่าวว่า พฤติกรรมของประชาชนที่นิยมแชร์ภาพ หรือข้อความของบุคคลอื่นในโลกสังคมออนไลน์ ส่วนใหญ่ไม่ทราบว่าก่อให้บุคคลอื่นเสื่อมเสียชื่อเสียง เมื่อมีผู้เสียหายมาแจ้งความว่า ต้องนำกรณีเหล่านั้นมาพิจารณาถึงเจตนา ความสุจริตของผู้แชร์ภาพ หรือข้อความประกอบการตัดสินของศาลด้วย เช่น อาจแชร์โดยมองว่าตลกดี หรือต้องการแลกเปลี่ยนความคิดเห็น โดยไม่คิดว่าจะเกิดความเสียหาย ซึ่งต่างจากการกด like ที่ผู้กดแค่แสดงออกว่าชอบข้อความ หรือภาพเหล่านั้น แต่ไม่เกิดการส่งต่อ ถือว่ายังไม่มีความผิด

“การที่เทคโนโลยีเข้ามามีบทบาทในการส่งสาร ผู้ใช้จึงควรวิจารณญาณในการใช้ ควรพิจารณาภาพ หรือข้อความก่อนตัดสินใจแชร์ หรือส่งต่อ เพราะสุดท้ายคุณอาจกลายเป็นผู้สนับสนุนโดยไม่รู้ตัว” นายกสมาคมทนายความแห่งประเทศไทย กล่าว.