ยศเป็นที่ปรารถนาของคนทั่วไป เป็นเหตุให้สำเร็จประโยชน์ในหน้าที่การงานของตน เป็นที่ยกย่องนับถือของบุคคลในสังคม ช่วยส่งเสริมให้ชีวิตสูงขึ้นกว่าพื้นฐานเดิมตามลำดับ ท่านจำแนกไว้ 3 ประการ ได้แก่

         1.อิสริยยศ ยศ คือ ความเป็นใหญ่ ได้รับการยกย่องให้มียศศักดิ์ มีตำแหน่ง

         2.ปริวารยศ ยศ คือ ความเป็นผู้มีบริวาร มีบริวารสำหรับช่วยเหลือ

         3.เกียรติยศ ยศ คือ ความเป็นผู้มีชื่อเสียง มีคุณความดีแผ่ไปทั่วทุกทิศ

ยศทั้ง 3 ประการที่กล่าวมานี้จะเกิดขึ้นได้ต้องประกอบด้วยคุณธรรม 7 ประการ คือ

         ประการ ที่ 1 ความขยันหมั่นเพียร หมายความว่าจะต้องมีความขยันหมั่นเพียรในกิจการงานต่างๆ เพราะจะทำให้เกิดความรู้ ความสามารถ ทำให้มีงาน มีทรัพย์สมบัติ

         ประการที่ 2 มีสติ หมายความว่าต้องมีสติ รู้ตัวระวังอยู่เสมอในเรื่องที่คิด ในกิจที่ทำและในคำที่พูด

          ประการ ที่ 3 มีการงานสะอาด หมาย ความว่าการงานทุกชนิดจะต้องวางอยู่บนรากฐานของศีลธรรม มีความซื่อสัตย์สุจริต มีความบริสุทธิ์ยุติธรรมเป็นตัวนำหน้า เพื่อความเจริญรุ่งเรืองก้าวหน้าทั้งแก่ตนและสังคมส่วนรวม

         ประการที่ 4 ใคร่ครวญก่อนแล้วจึงทำ หมายความว่าการทำงานอย่างใดอย่างหนึ่ง จะต้องรู้ก่อนที่จะลงมือทำ ไม่ใช่ทำก่อนแล้วค่อยรู้ทีหลัง ซึ่งมักจะสร้างปัญหาอยู่เสมอๆ งานทุกอย่างจึงต้องใคร่ครวญ วางแผนก่อนทำ

         ประการที่ 5 สำรวมระวังดี หมายความว่า จะต้องระวังกาย วาจา และใจ ให้ตั้งมั่นอยู่ในศีลและคุณธรรม

         ประการที่ 6 มีความเป็นอยู่โดยธรรม หมายความว่า มีชีวิต ความเป็นอยู่อย่างถูกต้อง ด้วยการทำความดี ละเว้นความชั่วทุกชนิด และทำจิตใจให้ผ่องใส

         ประการที่ 7 มีความไม่ประมาท หมายความว่า ต้องไม่เลินเล่อ ไม่เผอเรอ ปล่อยสติ รู้เท่าทันเหตุการณ์อยู่ตลอดเวลา โดยเฉพาะเมื่อได้ลาภ ได้ยศ ได้ความสรรเสริญ ได้ความสุขแล้วไม่ควรมัวเมา ไม่ควรหลงใหล เพราะสิ่งที่ได้รับนั้น สามารถที่จะเกิดได้ ดับได้ เจริญได้และเสื่อมได้เหมือนกัน

         คุณธรรมทั้ง 7 ประการนี้มีอยู่ในบุคคลใดย่อมเป็นเหตุให้เกิดยศ คือ ความยกย่องนับถือแก่บุคคลนั้น ส่วนผู้ที่ไม่ประพฤติตามคุณธรรมดังกล่าวมา ยศที่ยังไม่มีก็เกิดขึ้นไม่ได้ แม้ที่มีอยู่แล้วย่อมเสื่อมหายไป เพราะยศเป็นโลกธรรมประการหนึ่ง มีความเกิดขึ้น ตั้งอยู่และเสื่อมไป ไม่เที่ยงแท้แน่นอน เป็นทุกข์เสียใจเมื่อเสื่อมสูญ มีความยินดีเมื่อได้มาสมปรารถนา แต่เมื่อถึงกาลสิ้นบุญวาสนายศที่ได้มาก็เสื่อมสูญ

          หรือถ้าเมื่อใดเกียจคร้านไม่ทำการงาน ตกเป็นทาสอบายมุข ไม่ประพฤติตนตามหลักคุณธรรม เมื่อนั้นยศก็เสื่อมหายไป ดังนั้น ยศจึงนับว่าเป็นเครื่องประดับชีวิตที่สำคัญ และไม่ได้เกิดขึ้นเองแก่ใครๆ ตามใจปรารถนา ไม่ได้เกิดจากการซื้อขาย ไม่ได้เกิดจากการแสวงหาที่ทุจริตผิดศีลธรรม แต่จะเกิดมีได้เพราะความขยันหมั่นเพียรในการศึกษาและประกอบธุรกิจการงานที่ ดี มีความไม่ประมาทในการดำรงชีวิต

คอลัมน์ ธรรมะวันหยุด

โดย พระเทพคุณาภรณ์ (โสภณ โสภณจิตฺโต ป.ธ. ๙) เจ้าอาวาสวัดเทวราชกุญชรวรวิหาร