การแก้ไขบรรเทาอาการข้างเคียงที่พบบ่อย ตอนที่2

โลหิตจาง  ยาเคมีบำบัดมักจะไปกดไขกระดูก ทำให้เซลล์เม็ดเลือดแดงมีจำนวนลดลง โดยปกติเม็ดเลือดแดงจะเป็นตัวพาออกซิเจนไปยังส่วนต่างๆ ของร่างกาย  เมื่อจำนวนเม็ดเลือดแดงมีน้อยก็ส่งผลให้ร่างกายแต่ละส่วนได้รับออกซิเจนไม่พียงพอ จึงทำให้ผู้ป่วยมีความรู้สึกอ่อนเพลีย หายใจถี่ วิงเวียนศรีษะ หน้ามืด เป็นลม  ถ้ามีอาการเหล่านี้ควรปรึกษาแพทย์และตรวจปริมาณเซลล์เม็ดเลือดแดง สำหรับผู้ป่วยที่มีภาวะโลหิตจาง ควรนอนหลับในช่วงกลางคืนให้นานขึ้นกว่าเดิม 1-2 ชั่วโมง  ถ้าต้องการออกไปข้างนอก ควรมีเพื่อนไปเป็นเพื่อน หรือทำกิจกรรมควรมีเพื่อนช่วยทำ เวลาจะลุกนั่ง ควรจะค่อยๆ ลุก เวลานอนเมื่อต้องการจะลุกขึ้น ควรนั่งสักพักก่อนที่จะลุก ไม่ควรลุกพรวดพราด ทั้งนี้เพื่อป้องกันอาการหน้ามืด มึนงง
อาการ  ซีด เหนื่อยง่าย หัวใจเต้นเร็ว เจ็บหน้าอก มึนศรีษะ อาจมีเลือดออกในทางเดินอาหาร ทำให้อุจจาระมีสีดำ แต่อาการที่พบบ่อยที่สุด คือ อ่อนเพลีย มีจุดหรือจ้ำเลือดขึ้นตามตัว เลือดกำเดาไหล เลือดออกตามไรฟัน มีจุดแดงเล็กๆ ที่ตาขาว ลำตัว แขน และขา ประจำเดือนมามาก หากเป็นแผลเลือดออก เลือดจะหยุดไหลได้ช้า แม้ว่าจะเป็นแผลขนาดเล็กก็ตาม
สาเหตุ  เกิดจากเม็ดเลือดแดงมีจำนวนลดลง ซึ่งอาจเป็นผลข้างเคียงของยาเคมีบำบัด มีเลือดออกในทางเดินอาหาร หรือมีการสูญเสียเลือด รวมทั้งภาวะโรคมะเร็งเองก็อาจทำให้จำนวนเม็ดเลือดแดงต่ำลงได้เช่นเดียวกัน
วิธีบรรเทาอาการ
- รับประทานอาหารที่มีธาตุเหล็กมาก เช่น ตับ ผักใบเขียว อาหารที่มีโปรตีน และวิตามินสูง
- พักผ่อนให้เพียงพอ และออกกำลังกายสม่ำเสมอแต่ไม่หักโหม เช่น เปลี่ยนจากวิ่งมาเป็นเดินช้าๆ และทำจิตใจให้สดชื่นแจ่มใส
- ทำกิจกรรมต่างๆ ตามปกติ แต่ปรับให้เหมาะสมกับสภาพร่างกาย
วิธีป้องกันการเกิดแผลเลือดออกหรือบรรเทาอาการ
- หลีกเลี่ยงกิจกรรมที่อาจทำให้เกิดบาดแผล หรือเกิดการบาดเจ็บ เช่น ปั่นจักรยาน ขี่มอเตอร์ไซค์ ตัดไม้ ผ่าฟืน ตัดเย็บเสื้อผ้า หรือทำฟัน
- เลือกการออกกำลังกายเบาๆ ไม่หักโหม เช่น เดิน ว่ายน้ำ เป็นต้น
- ใช้ที่โกนหนวดไฟฟ้าแทนใบมีดโกน เพราะทำให้เกิดแผลน้อยกว่า
- ใช้แปรงสีฟันขนนุ่มๆ
- ไม่ควรซื้อยากินเอง เช่น แอสไพริน ยาแก้ปวดคลายกล้ามเนื้อบางชนิดที่ระคายเคืองกระเพาะอาหาร เพราะจะไปรบกวนการทำงานของเกล็ดเลือด และทำให้เลือดออกในทางเดินอาหารได้
- งดดื่มเครื่องดื่มที่มีแอลกอฮอล์
วิธีการรักษา แพทย์อาจพิจารณาให้เกล็ดเลือดในรายที่มีจำนวนเกล็ดเลือดต่ำ และ/หรือ มีอาการเลือดออก หรือยาฉีดกระตุ้นการสร้างเม็ดเลือดแดง ซึ่งทั้งหมดนี้ จะขึ้นกับดุลยพินิจของแพทย์โดยประเมินจากสภาวะของผู้ป่วย

คลื่นไส้ อาเจียน  ผู้ป่วยที่ได้รับยาเคมีบำบัดมักจะกลัวอาการคลื่นไส้ อาเจียน  แต่ในปัจจุบันนี้ได้มียาเคมีบำบัดตัวใหม่ออกมาที่ไม่ค่อยมีอาการคลื่นไส้ อาเจียน โดยปกติแพทย์จะให้ยาแก้คลื่นไส้อาเจียน เพื่อป้องกันอาการอยู่แล้ว
อาการ  อาจเกิดขึ้นหลังจากได้รับยา 2-3 ชั่วโมง หรือหลังจากรับยาแล้วนานเป็นวัน  ท่านอาจรู้สึกว่ามีกลิ่นเหม็นเปรี้ยวในปาก เวลาเรอ อาจมีน้ำดีที่มีลักษณะสีเขียวๆ และเปรี้ยวออกมาด้วย
สาเหตุ  อาจเกิดจากยา โรค หรือความเครียด
วิธีป้องกัน  แพทย์มักจะให้ยาป้องกันการอาเจียน ก่อนที่จะให้ยาเคมีบำบัด
วิธีบรรเทาอาการ
- รับประทานอาหารอ่อนๆ ย่อยง่าย เช่น โจ๊ก ข้าวต้ม ขนมปัง  แต่ควรหลีกเลี่ยงอาหารร้อนเพราะมีกลิ่น และทำให้ท่านรู้สึกอยากอาเจียนมากขึ้น
- รับประทานอาหารเหลว ใส หรือเครื่องดื่มเย็น เช่น น้ำผลไม้ น้ำขิง โดยใช้หลอดดูดช่วย
- รับประทานอาหารทีละน้อย แต่บ่อยมื้อ พยายามเคี้ยวให้ละเอียดเพื่อจะได้ย่อยง่ายมากขึ้น และพยายามดื่มน้ำหลังทานอาหารประมาณ ครึ่งชั่วโมงถึง 1 ชั่วโมง
- ดื่มน้ำช้าๆ
- หลีกเลี่ยงอาหารกลิ่นฉุน รสจัด อาหารมัน อาหารทอด อาหารหวาน เพราะจะทำให้ท่านรู้สึกอยากอาเจียนมากขึ้น
- หลีกเลี่ยงกลิ่นที่ทำให้รู้สึกคลื่นไส้ เช่น กลิ่นบุหรี่ กลิ่นอาหาร กลิ่นน้ำหอม เป็นต้น
- อย่าใส่เสื้อผ้าที่คับแน่นร่างกาย
- ไม่ควรนอนหลังจากทานอาหารเสร็จ ถ้าต้องการนอนพักผ่อนก็ควรให้ผ่านไปประมาณ 2 ชั่วโมงก่อน
- ทำความสะอาดปากและฟันหลังทานอาหารทุกมื้อ
- พักผ่อนมากๆ หากิจกรรมที่ช่วยผ่อนคลายจิตใจ เช่น ฟังเพลง อ่านหนังสือ หรรือดูรายการโทรทัศน์ที่ชอบ
- รับประทานยาแก้คลื่นไส้อาเจียนตามแพทย์สั่ง 
- ถ้าเคยมีอาการคลื่นไส้อาเจียนขณะกำลังรับยาเคมีบำบัด ผู้ป่วยควรงดทานอาหารอย่างน้อย 2-3 ชั่วโมงก่อนทำเคมีบำบัด
- หากมีอาการอาเจียนมากกว่า 3 ครั้ง ต่อ 1 ชั่วโมง อาเจียนเป็นเลือดหรือมีน้ำดีปนออกมา อาเจียนมาก จนไม่สามารถรับประทานอาหารได้นานกว่า 1 วัน อาเจียนมากจนไม่สามารถรับประทานยาได้  หากมีอาการเหล่านี้อย่างใดอย่างหนึ่ง ควรรีบปรึกษาแพทย์ทันที