นักเรียนม.๘ ถ้าใครสอบได้คะแนนรวมเป็นที่ หนึ่ง-สอง-สาม ทั่วประเทศ ก็จะได้ไปเรียนต่อเมืองนอกโดยอัตโนมัติ

ข้อสอบสมัยนั้นเป็นข้อสอบของกระทรวง ทุกโรงเรียนใช้ข้อสอบเดียวกันหมดทุกวิชาแยกเป็นแผนกวิทยาศาสตร์ และแผนกภาษา

พวกที่ได้ไปนอกก็จะเป็นพวกแผนกวิทยาศาสตร์ เพราะเรียนยากกว่า และสวนกุหลาบ มักจะผูกขาดในเรื่องนี้ คือ นักเรียนที่สอบได้ หนึ่ง-สอง-สามจะเป็นนักเรียนสวนกุหลาบเสียเป็นส่วนมาก ทุกปี

ทางโรงเรียนมีการบันทึกเกียรติคุณของนักเรียนที่เรียนดีๆ เหล่านี้ และสอบได้ไปนอกไว้บนแผ่นทองคำ ซึ่งทำขึ้นเป็นพิเศษ ติดเอาไว้บนห้องประชุมใหญ่ของโรงเรียน ให้นักเรียนรุ่นหลังๆ ได้พบเห็น เอาไว้เป็นตัวอย่าง

ส่วนที่พวกที่ชอบทำความเลวเอาไว้ ก็มีบันทึกชื่อไว้เหมือนกัน แต่ต้องเป็นความเลวถึงขนาดที่นำความเสื่อมเสียมาให้โรงเรียน เขาจะบันทึกเอาไว้บนหนังหมา เรียกว่า หนังสุวาณ ติดเอาไว้ในห้องประชุมใหญ่นั้นเหมือนกัน

ตั้งแต่มีหนังสุวาณ ก็เห็นมีนักเรียนที่ได้รับเกียรติบันทึกลงไว้เพียงหนเดียวเป็นพวกที่แอบมุดรั้วโรงเรียนวัฒนาวิทยาลัยซึ่งเป็นโรงเรียนหญิง อยู่ถึงบางกะปิเข้าไปแอบดูนักเรียนหญิงอาบน้ำ แล้วทางโรงเรียนนั้นเขาจับได้ หรือว่าเอาตำรวจมาจับ ผมก็จำความไม่ได้ คงจะแอบไปดูบ่อยๆจนเขารู้ ไปบอกตำรวจมาซุ่มจับ แล้วแจ้งชื่อมา ทางโรงเรียนสวนกุหลาบก็เอาชื่อนั้นขึ้นหนังหมาไว้ให้ดูเล่น

นักเรียนกลุ่มนั้นเป็นนักเรียนโค่ง ที่เรียนไม่รู้จบ และพวกเขาได้รับการบันทึกชื่อบนแผ่นทองเหมือนกัน แต่เป็นการลงไว้ก่อนหน้าที่จะไปมุดรั้วโรงเรียนวัฒนาฯ พวกนั้นได้เคยออกไปช่วยรัฐบาลปราบขบถบวรเดช ปี ๒๔๗๖ ทั้งๆ ยังเป็นลูกเสือ และได้ออกรบแนวหน้าเหมือนทหาร

ความดีความชอบที่รัฐบาลสมัยนั้น ยกย่องมาเป็นลายลักษณ์อักษร ทำให้เขาได้รับการบันทึกชื่อไว้บนแผ่นทองคำของโรงเรียนก่อนหน้านั้น พวกนี้จึงมีชื่อ ทั้งบนแผ่นทองคำ และหนังสุวาณ อยู่ในห้องประชุม

หลายๆคน ก็ยังมีชีวตอยู่จนบัดนี้ และบางคนก็เป็นผู้หลักผู้ใหญ่มีชื่อเสียงในวงการต่างๆ กันอยู่ มันเป็นแต่เพียงความหลังที่ทำไปด้วยความคะนองของเด็กหนุ่มทั้งสองรายการ ผมจำชื่อได้ แต่จะไม่ออกชื่อเขาในที่นี้ 

ผมไม่ทราบว่า ขณะนี้ ทางโรงเรียนยังคงใช้มาตรการนี้อยู่หรือเปล่า เข้าใจว่าเลิกไปแล้ว

ม.๘ รุ่นผม ไม่มีโชค เพราะเป็นปีที่รัฐบาลเลิกการให้นักเรียนที่สอบได้ที่หนึ่ง-สอง-สาม ทั่วประเทศ ไปเรียนต่างประเทศ ยกเลิกเพราะอะไรก็ไม่ทราบ อาจจะไม่มีทุนส่งก็ได้

วิธีการคัดส่งนักเรียนไปนอกนั้น ในขั้นแรก เขาจะเอานักเรียนที่สอบได้คะแนนตั้งแต่แปดสิบเปอร์เซนต์ขึ้นไป เอามานั่งสอบแข่งขันกันอีกที ใครสอบได้คะแนนดีเป็นที่ หนึง-สอง-สามก็จะได้ไปเมืองนอกโดยทุนของรัฐบาล

ปีที่ผมสอบแปดเป็นปีที่รัฐบาลยกเลิก

เขาคัดเอานักเรียนที่สอบได้ที่หนึ่งถึง ที่หก ทั่วประเทศ ไปเข้าจุฬาฯ ในทันที โดยทุนของรัฐบาล ไม่มีการสอบไปต่างประเทศ

ในปีนั้นผมสอบได้คะแนนแปดสิบกว่า เปอร์เซนต์ หวังว่าจะได้ลองเข้าสนามสอบไปนอกกับเขาบ้าง ก็พอดีเขามายกเลิกเสีย ไม่มีวาสนา