ความที่เป็นลูกชาวนา
จึงรู้จักกะเม็งตั้งแต่เด็กๆ
มันชอบขึ้นตามริมคันนา
แต่น่าเสียดายว่าชาวนาจังหวัดนครนายกในแถบอำเภอเมืองไม่มีใครรู้จักชื่อของ
กะเม็ง 
รู้แต่ว่ามันเป็นยาเพราะเขาเคยเห็นหมอยาสมัยก่อนเก็บไปใช้
แต่เมื่อได้ไปถามหมอยา
คุณตาส่วน สีมะพริก ท่านเรียกสมุนไพรชนิดนี้ว่า ฮ่อมเกี่ยว
และได้อ่านในตำรายา
พบว่า ฮ่อมเกี่ยว
ซึ่งบางครั้งก็เรียกเพี้ยนเป็นฮ่อมแก่วอยู่บ้างนั้น ใช้เข้ายาอยู่หลายตำรับ

เรียกว่าเป็นสมุนไพรยอดฮิตตัวหนึ่งทีเดียว เรื่องน่าสนใจก็คือ
หมอยาตระกูลไทย-ลาว
ทั้งหมอยาล้านนา หมอยาอีสาน หมอยาไทยใหญ่ หมอยาไทยเลย หมอยาไทยพวน
ต่างเรียกกะเม็งว่า
ฮ่อมเกี่ยว เหมือนกันทั้งนั้น

กะเม็ง…ยาแก้เกี่ยว อาการทางประสาท
อาการชัก
ไข

หมอยาอีสาน
หมอยาไทยใหญ่ หมอยาล้านนา
มักจะเรียกกะเม็งว่า “ฮ่อมเกี่ยว” ใช้รักษาอาการ “เกี่ยว”
อาการเกี่ยวนั้นน่าจะเป็นอาการทางประสาท
เป็นลมวิงเวียน ชักเกร็ง มือเกร็งและเกี่ยวกัน
ซึ่งอาการเช่นนี้คล้ายๆ กับโรค
Hyperventilation ในแผนปัจจุบัน
วิธีใช้นั้นจะใช้ฮ่อมเกี่ยวเป็นตัวหลักตำคั้นน้ำผสมกับสมุนไพรที่มีกลิ่นหอม
ตัวอื่นๆ
เช่น ขิง ว่านเปราะหอม เป็นต้น แล้วใช้น้ำคั้นที่ได้ให้ผู้ป่วยจิบ
และใช้ผ้าชุบน้ำผสมน้ำคั้นสมุนไพรเหล่านั้นเช็ดหน้า
คลุมหัวผู้ป่วยไว้การศึกษาวิจัยสมัยใหม่เกี่ยวกับกะเม็ง
พบว่ามีฤทธิ์คลายเครียด
ช่วยทำให้นอนหลับ โดยกะเม็งไปมีฤทธิ์เพิ่มระดับ Melatonin
ซึ่งเป็นฮอร์โมนชนิดหนึ่งที่หลั่งออกมาตอนกลางคืน
ซึ่งสารนี้จะช่วยปรับสภาพร่างกายให้เหมาะแก่การนอนหลับ

กะเม็ง...รักษาตับ

กะเม็งเป็นสมุนไพรที่มีการ
กล่าวขวัญถึงในหมู่หมอยาสมัยก่อนทั้ง
ไทย จีน พม่า อินเดีย โดยใช้เป็นยารักษาตับ
หมอยาไทยมักจะบอกว่ากะเม็งรักษาอาการดีซ่านตัวเหลืองตาเหลือง 
เคยมีหมอพม่าและหมออินเดียมาดูงานที่โรงพยาบาลต่างพูดตรงกันว่า
กะเม็งเป็นสมุนไพรที่บ้านเขาใช้รักษาตับ มีทั้งใช้กะเม็งเดี่ยวๆ
หรือบางครั้งก็ใช้เป็นตำรับร่วมกับต้นลูกใต้ใบ
ผักหวานบ้าน มะขามป้อม เป็นต้น สอดคล้องกับการค้นคว้าทางเอกสาร
พบว่าหมอยาพื้นบ้านในประเทศต่างๆ
ก็มีการใช้กะเม็งรักษาโรคตับเช่นกัน

นอกจากนี้ยังมีประสบการณ์จากทาง
บ้านคือ ใช้ต้นกะเม็งสดๆ
๓-๔ ต้น ล้างให้สะอาดนำไปต้มให้เดือดประมาณ ๑๐ นาที
แล้วดื่มน้ำโดยผสมน้ำตาลทรายลงไปผสมพอมีรสหวาน
ดื่มกินไม่เกิน ๒ วัน ช่วยแก้อักเสบ บวมช้ำ (พระจีรพันธ์ ธัมมกาโม
วัดพบพระใต้
จ.ตาก)

ปัจจุบันมีรายงานการศึกษาวิจัยเป็น
จำนวนมากถึงผลของกะเม็งต่อตับ

คือกะเม็งสามารถป้องกันไม่ให้ตับถูกทำลายจากสารพิษรวมทั้งจากแอลกอฮอล์
ป้องกันไม่ให้เซลล์ตับถูกทำลายจากไวรัส
แถมยังช่วยในการฟื้นตัวของตับที่ถูกทำลายได้อีกด้วย

กะเม็งยังเข้ายาอายุวัฒนะหลายตำรับ
มีทั้งใช้เดี่ยวๆ และใช้เข้ายาตำรับร่วมกับสมุนไพรชนิดอื่นๆ
โดยทำเป็นผง
ปั้นเป็นลูกกลอน เป็นยาชงกินแทนน้ำชาทุกวันก็ได้
และมีตำรับที่ใช้การตำคั้นกะเม็งผสมน้ำผึ้งกินทุกวันเดือนดับก็มี
จากการศึกษาสมัยใหม่พบว่ากะเม็งมีฤทธิ์เพิ่ม T-lymphocyte
และมีการศึกษาตำรับยาจีนชนิดหนึ่งเรียกว่า
AFE ซึ่งมีกะเม็งเป็นส่วนประกอบ
พบว่าสูตรยาดังกล่าวสามารถเพิ่มระดับ lymphocyte
และ IgG ซึ่งเป็นสารสำคัญต่อระบบภูมิคุ้มกัน
นอกจากนี้กะเม็งยังทำให้เยื่อหุ้มเซลล์ของเม็ดเลือดแดงแข็งแรงขึ้น
ซึ่งยืนยันการใช้เป็นยาอายุวัฒนะของคนสมัยก่อนได้เป็นอย่างดี
และอาจมีประโยชน์ต่อการใช้เป็นยาเสริมภูมิคุ้มกันในผู้ป่วยเอดส์
นอกจากนี้แล้วยังพบว่า

กะเม็งลดการกดภูมิคุ้มกันซึ่งน่าจะเป็นประโยชน์ต่อการใช้ใรักษาความเป็นปกติ
ของร่างกายขณะได้รับเคมีบำบัด

นอกจากเป็นยาอายุวัฒนะแล้ว
หมอยาพื้นบ้านยังบอกว่ากะเม็งเหมาะที่จะทำเป็นชาสมุนไพรสำหรับผู้ป่วยเบา
หวาน
โดยนำต้นกะเม็งตากแดดให้แห้ง แล้วนำไปคั่วให้พอหอม
ชงน้ำร้อนดื่มเป็นน้ำชารับประทานดียิ่งนัก

กะเม็งยังใช้ตำพอกแก้อักเสบเมื่อถูกแมลงสัตว์กัดต่อย
ใช้ต้มอมบ้วนปากรักษาอาการปากและเหงือกเป็นแผล

แก้ปวดฟันหรือจะใช้ต้นสดผิงไฟให้แห้งแล้วบดเป็นผงทาที่เหงือกแก้ปวดฟันก็ได้

และกะเม็งยังใช้รักษาอาการปากเปื่อย-ปากเจ็บเนื่องจากเชื้อราในเด็ก
โดยใช้น้ำคั้นจากใบ
๒ หยดผสมน้ำผึ้ง ๘ หยด ทาบ่อยๆ

กะเม็งยังสามารถรักษาแผลไฟไหม้ น้ำร้อนลวก อาการฟกช้ำ
อาการแพ้ได้อย่างดี
โดยบดตำเอามาพอกที่บาดแผล ลดอาการอักเสบ ปวดแสบปวดร้อน
อาการอักเสบจะดีขึ้น
ให้พอกไปเรื่อยๆ และคอยเปลี่ยนยาบ่อย ๆ

กะเม็งยังช่วยรักษาอาการน้ำกัดเท้า
ชาวนาสมัยก่อนจะนำใบกะเม็งขยี้ทาเท้าทิ้งไว้ให้แห้งก่อนลงนา

การศึกษาวิจัยสมัยใหม่พบว่ากะเม็งมีฤทธิ์ในการฆ่าเชื้อทั้งราและแบคทีเรีย
และเป็นสมุนไพรที่ขึ้นได้ดีในหน้าน้ำ
เป็นเรื่องน่าแปลกเพราะดูเหมือนว่า

ธรรมชาติจะได้ประทานสมุนไพรชนิดนี้มาให้กับชาวนาใช้รักษาโรคน้ำกัดเท้า
ในหน้าลงนาได้พอดิบพอดี