ชื่อวิทยาศาสตร์ :
Vitex trifolia Linn.

ชื่อสามัญ :
Tree Leaved Chaste Tree, Indian Privet, Indian Wild Pepper

ชื่อวงศ์ :
VERBENACEAE

ชื่อสมุนไพรอื่น ๆ :
คนทีสอขาว (ตามตำราไทย) , คนทีสอขาว (ภาคเหนือ)
ผีเสื้อน้อย,ดอกสมุทร(เชียงใหม่) , คุนตีสอ ( สตูล ) , ดินสอ (กลาง) ,
ผีเสี้อ (เลย) , มูดเพิ่ง (ตาก) ,สีสอ (ประจวบคีรีขันธ์)

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ :

ต้น : คนทีสอเป็นพรรณไม้พุ่มขนาด
กลาง ไม่ผลัดใบ ลำต้นมีความสูงประมาณ 3-6 เมตร เปลือกนอกสีเทาดำ
เปลือกในสีเหลืองอ่อน แตกเป็นร่องตื้นๆ ตามยาว เรือนยอดเป็นพุ่ม กว้าง 2-3
เมตร

ใบ : ใบคนทีสอเป็น
ใบประกอบแบบนิ้วมือปลายคี่ ใบย่อย 3 ใบ ออกตรงข้าม รูปรีแกมรูปไข่กลับ
กว้าง 2-3 เซนติเมตร ยาว 4-6 เซนติเมตร ไม่มีก้านใบ ท้องใบมีขนสีเทา
หลังใบเกลี้ยง หลังใบสีเขียวเข้ม ท้องใบสีขาวนวล เส้นแขนงใบ 7-9 คู่
แยกเยื้องกันไป ปลายเส้นใบจรดเส้นถัดไปก่อนถึงขอบใบ

ดอก : คนทีสอมี
ขนาดเล็กออกเป็นช่อที่ปลายกิ่ง ยาว 10-15 เซนติเมตร
มีลักษณะคล้ายดอกอังกาบหนู ช่อตั้งตรง กลีบรองกลีบดอก
เป็นหลอดขนาดเล็กปลายจักเป็น 5 แฉก กลีบดอกเป็นหลอด ยาว 0.5-0.8 เซนติเมตร
ปลายแยกเป็น 5 กลีบ ขนาดไม่เท่ากัน มีกลีบหนึ่งรูปกลีบเหมือนช้อน กว้าง 0.5
เซนติเมตร ยาว 1-1.5 เซนติเมตร เกสรตัวผู้ มี 4 อัน ยาวพ้นกลีบดอก
กลีบดอกมีขน ดอกบานจากโคนไปปลายช่อ ดอกสีฟ้าอมม่วง

ผล : ผลคนทีสอจะ
เป็นลักษณะรูปร่างกลม เท่าผลพริกไทยเป็นพวงช่อ สีดำเป็นมัน มีเมล็ด 1 เมล็ด

การขยายพันธุ์ : คนทีสอขยาย
พันธุ์โดยการเพาะเมล็ด ตอนกิ่ง หรือ ปักชำ ก็ได้

ส่วนที่ใช้ : ใบ
ดอก ผล ราก เปลือก เมล็ด ใช้เป็นยา

ฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา:

ยับยั้งการหดเกร็งของกล้ามเนื้อ ขับปัสสาวะ แก้แพ้ ต้านเชื้อแบคทีเรีย
ยับยั้งเนื้องอก ฆ่ายุง ฆ่าแมลง ต้านเชื้อ ?-streptococcus gr. A และ
Pseudomonas aerugionosa

การทดสอบความเป็นพิษ:

เมื่อฉีดสารสกัดของส่วนที่อยู่เหนือดินด้วยเอธานอลและน้ำ (1:1)
เข้าสู่ช่องท้องของหนูถีบจักร พบว่า ขนาดที่ทำให้หนูตายครึ่งหนึ่งคือ 1ก/กก
แต่การให้กินหรือฉีดเข้าใต้ผิวหนังในขนาด 10 ก/กก ไม่พบพิษ

สรรพคุณของสมุนไพร :

ใบ ในใบคนทีสอสด
จะมีน้ำมันหอมระเหยประมาณ 0.11-0.28% จะประกอบด้วย I-d-pinene,
camphene,Terpinylacetate, diterpene
alcoholและพวกชันนอกจากนี้ยังใช้ตั้งตรีสมุฎฐานให้เป็นปกติ รสร้อนสุขุมหอม
บำรุงน้ำดี ขับลม แก้หือไอ ฆ่าพยาธิ แก้สาบสางในร่างกาย แก้ริดสีดวงจมูก
แก้เสมหะ จุกคอ แก้ลำไส้พิการ แก้ปวดตามกล้ามเนื้อตามข้อ ขับเหงื่อ

ดอก รสหอมฝาด
แก้ไข้ในหญิงมีครรภ์ แก้หืดไอ
ใช้รักษาอาการไข้ซึ่งบังเกิดแต่ในทรวงและรักษาพยาธิ

ผล รสร้อนสุขุม
แก้คลื่นเหียนอาเจียน แก้ไอ แก้ริดสีดวง
ใช้รักษาพยาธิและรักษาอาการไข้ในครรภ์

กระพี้ รักษาอาการคลื่น
เหียนอาเจียน ไส้ รักษา ระดูสตรีและรู้ตั้งโลหิต

ราก รสร้อนสุขุม
(ร้อนติดเมาอ่อนๆ)  แก้โรคตับ โรคตา ถ่ายน้ำเหลือง ขับเหงื่อ ขับปัสสาวะ
ใช้รักษาอาการไข้ซึ่งมีอาการอันกระทำให้ร้อน

เปลือก ใช้รักษาอาการไข้
ซึ่งมีอาการกระทำให้เย็น รักษาอาการคลื่นเหียน รักษาหญิงระดูพิการและตั้ง
โลหิต

เมล็ด รสร้อนสุขุม
เจริญอาหาร ใช้ระงับอาการปวดทำให้สงบได้ นอกจากนี้ในเมล็ดยังมีสารจำพวก
acetic acid ,malic acia , acid resin และน้ำมันระเหย จะประกอบด้วย 55%
camphene 20% ,limonene และ pinene

ด้านการเป็นไม้ประดับ:

ความน่าสนใจของไม้ต้นนี้คือ เป็นไม้พุ่มขนาดเล็กที่มีดอกดก
มีรสหวานและตัดแต่งทรงพุ่มได้ง่าย ปลูกได้ทั่วไป ใช้พื้นที่ไม่มาก
ใช้เป็นองค์ประกอบในการจัดสวนได้ดี
และใช้ด้านสมุนไพรไทยได้มากมายเกือบทุกส่วน

Create Date : 03 กรกฎาคม 2553
Last Update : 3 กรกฎาคม 2553 14:53:40 น.		0 comments
Counter : 393 Pageviews.
Share Tweet