เพลงปี่พระอภัยมณี

เป็นที่ทราบดีถึงความงาม ความไพเราะ และจินตนาการเหนือกาลเวลาของท่านสุนทรภู่ที่บรรจงถ่ายทอดฝีมือลงในวรรณคดีเรื่องดังเรื่องนี้ "พระอภัยมณี" เรื่องราวผจญภัยและความรักของกษัตริย์นักดนตรีที่ทั้งรูปงาม นามเพราะ และมีฝีมือในเชิงปี่อย่างหาใครเทียบไม่ได้ และด้วยอาวุธดนตรีนี้เอง ที่ทำให้ท่านแตกต่างจากพระเอกวรรณคดีโบราณทั้งหลาย ที่ล้วนแต่เป็นนักรบ ผู้เข้มแข็งในทางศาสตราอาคมทั้งสิ้น นอกเหนือจากความไพเราะเชิงศิลปินในฝีมือปี่ของพระอภัยมณีแล้ว ปี่เอกนี้ยังมีความสามารถไม่ต่างจากคมดาบ อาจสังหารปีศาจยักษ์ สยบทัพ หรือเล้าดลมนาง เพียงแค่ปลายนิ้วตวัด

ด้วยเหตุนี้ ตลอดทั้งเรื่องพระอภัยมณีจึงมีโอกาสแสดงเพลงปี่อยู่หลายคราว แต่ใครจะทราบบ้างว่าทั้งหมดมีกี่ครั้ง และเป็นเพลงอะไรใช้ในคราวใดบ้าง ตัวผู้เขียนเองทีแรกก็ไม่ทราบเหมือนกัน กระทั่งได้ฟังรายการ "ลำนำสยาม" ในวันที่ 4 ตุลาคมที่ผ่านมานี้ทาง FM 100.5 ช่วงเที่ยงคืน-ตีสอง (กะช่วยเขาโปรโมทหน่อย รายการเขาดีจริงๆ) ได้นำเสนอเรื่องราวของเพลงปี่พระอภัยได้น่าสนใจ จนผู้เขียนใคร่ขอนำมาเสนอต่ออีกทอด

• เพลงปี่พระอภัยมณี



ถูกรวบรวมโดย อ. เสรี หวังในธรรม ศิลปินแห่งชาติ สาขาศิลปะการแสดง (ศิลปะการละคร) ประจำปี พ.ศ. 2531 ผู้เชี่ยวชาญด้านการสังคีต กรมศิลปากร โดยท่านอาจารย์ได้รวบรวมเอาเฉพาะเพลงปี่ที่ถูกเป่าในช่วงสำคัญของเรื่อง กล่าวคือ มีจุดประสงค์ในการเป่าชัดเจน จึงทำให้ตลอดเรื่อง พระอภัยมณีเป่าปี่ทั้งสิ้น 9 ครั้งด้วยกัน คือ




1. พบสามพราหณ์


2. สังหารนางผีเสื้อ


3. คิดถึงนางสุวรรณมาลีและสินสมุทร


4. สะกดทัพเจ้าละมาน


5. สยบกองทัพทั้งเก้า


6. กล่อมนางละเวง


7. ปลุกทหาร


8. กล่อมทัพลังกา


9. รำพึงรักนางละเวง




โดยในแต่ะครั้งมีเนื้อเพลง และใช้จังหวะทำนองที่แตกต่างกัน ดังต่อไปนี้




ครั้งที่ 1 พบสามพราหมณ์




เรียกเพลงปี่ครั้งว่า "เพลงปี่พิศวาส" เป่าด้วยทำนองเพลง พัดชา 2 ชั้น ทำนองเก่า ใช้หน้าทับปรบไก่ โดยมีเนื้อว่า




   “ ในเพลงปี่ว่าสามพี่พราหมณ์เอ๋ย
ยังไม่เคยชมชิดพิสมัย
ถึงร้อยรสบุปผาสุมาลัย
จะชื่นใจเหมือนสตรีไม่มีเลย
พระจันทร์จรสว่างกลางโพยม
ไม่เทียมโฉมนางงามพี่พราหมณ์เอ๋ย
แม้นได้แก้วแล้วค่อยประคองเคย
ถนอมเชยชมโฉมประโลมลาน”




ครั้งที่ 2 สังหารนางผีเสื้อ




ครั้งนี้ใช้เพลง "พราหมณ์เก็บหัวแหวน" 2 ชั้น เป็นเพลงแรก ในเพลงชุดนางหงส์ เป็นเพลงที่มีท่วงทำนองช่า โหยหวน เพราะเพลงนางหงส์นิยมใช้ในงานอวมงคล และการละคร โดยมีเนื้อร้องว่า







" แล้วทรงเป่าปี่แก้วให้แจ้วเสียง

สอดสำเนียงนิ้วเอกวิเวกหวาน

พวกโยคีผีสางทั้งนางมาร

ให้เสียวซ่านซับซาบวาบหัวใจ

แต่เพลินฟังนั่งโยกจนโงกหงบ

ลงหมอบซุกซอนซบสลบไสล

พอเสียงปี่ที่แหบหายลงไป

ก็ขาดใจยักษ์ร้ายถึงวายวาง ”




ครั้งที่ 3 คิดถึงนางสุวรรณมาลีและสินสมุทร




เป่าด้วยทำนองเพลง การเวก 2 ชั้น ทำนองเก่าสมัยอยุธยา ประกอบด้วย การเวกเล็กและการเวกใหญ่ การเป่าครั้งนี้เกิดหลังสังหารนางผีเสื้อและพลัดพรากกับนางสุวรรณมาลีและสินสมุทรเมื่อครั้งเรือแตก จึงทำให้เกิดความคิดถึงนางและลูกรัก จึงรำพันเป็นเพลงปี่ออกมา ดังเพลงว่า

“ พระเป่าปี่เปิดเสียงสำเนียงเอก
เสนาะดังการเวกวิเวกหวาน
ละห้อยหวนครวญเพลงบรรเลงลาน
โอ้สงสารสุริย์ฉายจะบ่ายคล้อย

พี่คลาดแคล้วแก้วตามาว้าเหว่
ท้องทะเลแลเปล่าให้เศร้าสร้อย
ป่านนี้น้องสองคนกับลูกน้อย
จะล่องลอยไปอยู่หนตำบลใด




(เดี่ยวปี่รับ เพื่อฉายภาพนางสุวรรณมาลีกับสินสมุทร)




เรื่อยๆเฉื่อยวายุพัดแผ้ว
เหมือนเสียงแก้วกลอยจิตพิสมัย
หอมรวยรวยสวยชื่นรื่นฤทัย
เหมือนใกล้ใกล้เข้ามาแล้วแก้วพี่เอย

เขาบอกว่ามาในลำเรือกำปั่น
หรือสุวรรณมาลีเจ้าพี่เอ๋ย
สินสมุทรไม่มาหาบิดาเลย
พ่อจะเชยใครเล่าเจ้าพ่ออา"

ครั้งนี้ขอไว้สามเพลงก่อนแล้วจะต่อครั้งหน้านะคะ แต่ฟังเนื้อแต่ละเพลงพร้อมท่วงทำนองแล้ว ช่างน่าสงสารนางผีเสื้ออะไรเช่นนี้ แต่เพลงที่เราว่าเพราะที่สุด น่าเป็นตอนกล่อมนางละเวง กับ รำพึงถึงนางละเวง ซึ่งครั้งหน้าจะเอาเนื้อกับเพลงมาให้ฟังกันด้วย ติดตามกันด้วยนะคะ

Create Date : 10 ตุลาคม 2552
Last Update : 11 ตุลาคม 2552 15:00:24 น.		4 comments
Counter : 11692 Pageviews.
Share Tweet