อาการปวดตุ้บๆ ที่บริเวณขมับข้างเดียวหรือสองข้างอย่าเฉย
หน้าร้อนปี
นี้มาแล้ว มาเร็วและแรงกว่าทุกปีเสียด้วย หลายคนคงนึกถึงสายลม แสงแดด
และโปรแกรมท่องเที่ยวเพื่อคลายร้อนกัน
แต่คงมีอีกหลายคนเช่นเดียวกันที่เริ่มวิตกกังวลและกลัวว่าหน้าร้อนปีนี้คงจะ
ไม่สนุกเหมือนเช่นเคย เพราะต้องทนทุกข์ทรมานกับอาการปวดหัวไมเกรนอีกแล้ว
คงเศร้าน่าดู... ดังนั้นวันนี้เรามาทำความรู้จักกับอาการปวดหัว “ไมเกรน” ให้มากขึ้น เพื่อสู้ไมเกรนหน้าร้อนกันดีกว่า
ไมเกรน (migraine) เป็นอาการปวดศีรษะชนิดหนึ่ง
ซึ่งมีลักษณะอาการที่สำคัญคือ ปวดตุ้บๆ
ที่บริเวณขมับข้างเดียวหรือสองข้างก็ได้ บางคนอาจเริ่มจาก
ปวดแบบตื้อๆ จี๊ดๆ ก่อน แล้วค่อยรุนแรงขึ้นจนเป็นตุ้บๆ ในที่สุด
ความรุนแรงของอาการปวดมีตั้งแต่ปวดปานกลางจนถึงรุนแรงมาก
ระยะเวลาของอาการปวดมีความแตกต่างกันในแต่ละคนตั้งแต่ 4-72
ชม. อาการปวดจะกำเริบหรือรุนแรงมากขึ้นเมื่อมีการ
เคลื่อนไหว ขณะปวดไมเกรนอาจมีอาการอื่นร่วมด้วย เช่น คลื่นไส้
อาเจียน เบื่ออาหาร และอาจไวต่อแสงหรือเสียง
ดังนั้นผู้ที่เป็นไมเกรนส่วนใหญ่มักอยากอยู่ในห้องมืดและเงียบ
เพราะจะทำให้อาการปวดไมเกรนดีขึ้น
นอกจากนี้บางคนก่อน
จะมีอาการปวดไมเกรนอาจมี “อาการนำ” มาก่อนประมาณ 5-20 นาที เช่น
เห็นแสงวูบวาบคล้ายแสงแฟลช ตามองไม่เห็นชั่วขณะ
หรือชาข้างใดข้างหนึ่งของร่างกาย เป็นต้น
สาเหตุของไมเกรน
สำหรับสาเหตุและกลไกของอาการปวดไมเกรนในปัจจุบันยังไม่ทราบชัดเจน
อย่างไรก็ตาม
ผู้เชี่ยวชาญหลายท่านได้พยายามอธิบายถึงสาเหตุและกลไกของอาการปวดไมเกรนไว้
หลายทฤษฏี ดังนี้
-
เดิมเชื่อว่าเกิดจากการที่หลอดเลือดในสมองมีการหดตัวเกิดขึ้น
หลังจากนั้นร่างกายมีการตอบสนองโดยการทำให้หลอดเลือดดังกล่าวเกิดการขยายตัว
ซึ่งการขยายตัวของหลอดเลือดนี่เองเป็นสาเหตุของการปวดไมเกรน
- ต่อมาพบว่า
เส้นประสาทคู่ที่ 5 หรือที่เรียกว่า ไทรเจมินัล (trigerminal)
และสารเคมีในสมองที่ชื่อซีโรโตนิน (serotonin) ซึ่ง
เชื่อว่าการเสียสมดุลของสารเคมีนี้ในสมองเป็นสาเหตุของการปวดไมเกรน
เนื่องจากมีการศึกษาพบว่าเมื่อมีอาการปวดไมเกรน ระดับซีโรโตนินในสมองจะลดลง
ทำให้เกิดการกระตุ้นผ่านเส้นประสาทไทรเจมินัลไปยังหลอดเลือดที่เยื่อหุ้ม
สมองด้านนอก ส่งผลให้หลอดเลือดขยายตัวจนบวมและอักเสบในที่สุด
-
ระยะหลังมานี้ผู้เชี่ยวชาญเกี่ยวกับยีนส์หรือจีโนมิกส์พบว่า ion-transport
gene อาจเกี่ยวข้องกับการเกิดไมเกรน
-
นอกจากนี้มีการศึกษาทางระบาดวิทยาพบว่าไมเกรนสามารถถ่ายทอดทางพันธุกรรมได้
แต่จะเกิดอาการหรือไม่ขึ้นอยู่กับปัจจัยทั้งภายในและภายนอกร่างกายที่มา
กระตุ้นด้วย
ปัจจัยกระตุ้นให้เกิดไมเกรน
ปกติแล้วอาการปวดไมเกรนจะกำเริบขึ้นเมื่อมีปัจจัยบางอย่างมากระตุ้น
ซึ่งแต่ละคนจะมีปัจจัยกระตุ้นที่แตกต่างกันออกไป
ปัจจัยกระตุ้นที่เป็นสาเหตุที่พบบ่อย ได้แก่
- อาหารหรือสารบางชนิด
เช่น ผงชูรส สารถนอมอาหาร คาเฟอีน ช็อกโกแลต แอลกอฮอล์ หรือ
การแม้แต่กินอาหารไม่ตรงเวลา
ความหิวก็อาจเป็นปัจจัยกระตุ้นให้เกิดอาการปวดศีรษะได้ในบางคน
-
การพักผ่อนไม่เพียงพอ
การนอนมากหรือน้อยเกินไปอาจกระตุ้นให้เกิดอาการปวดไมเกรนได้
- ฮอร์โมน
ผู้หญิงบางคนจะมีอาการปวดไมเกรนในช่วงที่มีประจำเดือน หรือตั้งครรภ์ในช่วง 3
เดือนแรก
บางคนที่ใช้ยาฮอร์โมนคุมกำเนิดบางยี่ห้ออาจกระตุ้นให้มีอาการปวดไมเกรนที่
รุนแรงหรือระยะเวลาในการปวดนานมากขึ้นได้
- สิ่งแวดล้อม เช่น อุณหภูมิที่เปลี่ยนแปลง
ไม่ว่าจะเป็น “อากาศร้อน” หรือ “เย็นมาก
เกินไป” อยู่ท่ามกลางแสงแดดเป็นเวลานาน
หรือได้กลิ่นบางอย่างก็ทำให้ปวดหัว เช่น กลิ่นน้ำหอม ควันบุหรี่
- ความเครียด
ผู้ที่มีความเครียดจะมีอาการปวดไมเกรนได้บ่อยและรุนแรงกว่าผู้ที่ไม่เครียด
ทราบอย่างไรว่าเป็นไมเกรน
การวินิจฉัยไมเกรนนั้นจำเป็นต้องอาศัยประวัติและการตรวจร่างกาย
เป็นสำคัญ ไม่ว่าจะเป็นลักษณะอาการปวด ตำแหน่ง ความรุนแรง ความถี่
ระยะเวลาในการปวด และอาการอื่นที่ร่วมด้วย
ประวัติโรคประจำตัวและประวัติการใช้ยา การตรวจทางห้องปฏิบัติการ
หรือการตรวจเอกซเรย์เพื่อวินิจฉัยแยกจากโรคอื่น เช่น
อาการปวดศีรษะจากกล้ามเนื้อตึงตัว หรือจากภาวะเครียด
การติดเชื้อที่เยื่อหุ้มสมอง โรคของต่อมใต้สมอง หรือมีเนื้องอก เป็นต้น
“ยา” กับ “ไม
เกรน”
สำหรับยาที่ใช้ในการรักษาอาการปวดไมเกรนนั้น
สามารถแบ่งออกได้เป็น 2 กลุ่มใหญ่ คือ
กลุ่มที่ใช้เพื่อบรรเทาอาการปวดไมเกรน
-
ยากลุ่มแก้ปวด ไม่ว่าจะเป็นพาราเซตามอล แอสไพริน
หรือยากลุ่มต้านการอักเสบที่ไม่ใช่
เส
ตียรอยด์ (NSAIDs) เช่น ไอบรูโพรเฟน (Ibuprofen) เป็น
ต้น
กลุ่มยาเหล่านี้เป็นที่นิยมนำมาใช้ในการบรรเทาอาการปวดไมเกรนเป็นกลุ่มแรกๆ
เนื่องจากมีประสิทธิภาพดี อาการข้างเคียงของยาน้อย และราคาถูก
- ยากลุ่ม Ergot
alkaloids ได้แก่ ergotamine ในปัจจุบันนี้มีหลากหลาย
ยี่ห้อในท้องตลาด
จัดเป็นยาอีกกลุ่ม
หนึ่งที่นิยมใช้ในการบรรเทาอาการปวดไมเกรน ข้อดีของยากลุ่มนี้คือ
ยาออกฤทธิ์ได้นานและลดการกลับเป็นซ้ำของไมเกรนได้ในบางราย
ซึ่งแพทย์อาจพิจารณาให้ยา ergotamine เพียงตัวเดียวในการรักษาหรืออาจ
ให้ร่วมกับยากลุ่มแก้ปวด หากอาการปวดไมเกรนยังไม่ดีขึ้น
ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับความรุนแรงของอาการปวด และสภาพร่างกายของแต่ละคน
สำหรับผลข้างเคียงที่สำคัญของยา ergotamine ได้แก่ ปวดท้อง
คลื่นไส้ อาเจียน ท้องเสีย ปวดตามแขนขาหรือกล้ามเนื้อ มีอาการชา
รู้สึกหนาวตามปลายมือปลายเท้า ปวดศีรษะ เป็นต้น
หากมีอาการดังกล่าวให้หยุดยาและปรึกษาแพทย์ทันที และเนื่องจากยา ergotamine
ที่จำหน่ายในท้องตลาดอยู่ในรูปแบบที่มีส่วนประกอบของคาเฟอีนร่วมด้วย
เพื่อช่วยให้ร่างกายสามารถดูดซึมยา ergotamine ได้ดีขึ้น
ดังนั้นนอกจากผลข้างเคียงจากยา ergotamine แล้ว
บางคนยังอาจได้รับผลข้างเคียงจากคาเฟอีนด้วย ได้แก่ ใจสั่น ปวดศีรษะ
เป็นต้น
คำแนะนำสำหรับการใช้ยาที่มีส่วนประกอบของ ergotamine คือ
ไม่ควรกินเกินวันละ 6 เม็ด และไม่ควรเกินสัปดาห์ละ 10
เม็ด
นอกจากนี้ยังห้ามใช้ยากลุ่มนี้ในผู้ที่มีโรคประจำตัวเกี่ยวกับหลอดเลือดและ
หัวใจ เส้นเลือดสมองตีบ ผู้ที่มีภาวะไตวาย หรือในหญิงตั้งครรภ์
หรือให้นมบุตร
- ยากลุ่ม Triptans เช่น sumatriptan,
zolmitriptan เป็นต้น เป็นกลุ่มยาที่ถูกพัฒนามาใหม่เพื่อใช้ใน
การบรรเทาอาการปวดไมเกรนโดยเฉพาะ ข้อดีของยากลุ่มนี้ ได้แก่
ออกฤทธิ์เร็วและลดการกลับเป็นซ้ำของไมเกรนได้ดี นอกจากนี้ยังลดปัญหาการเกิด
headache recurrence (เป็นอาการปวดศีรษะที่แย่ลง
โดยเกิดขึ้นหลังจากอาการปวดไมเกรนดีขึ้นเมื่อกินยาแล้วภายใน 24
ชั่วโมง) ได้ดีกว่ายา ergotamine และมีผลข้างเคียงจากยาน้อย
อย่างไรก็ตามยาในกลุ่มนี้ยังมีราคาค่อนข้างสูงในปัจจุบัน
แพทย์จึงมักพิจารณาให้ในผู้ที่มีการกลับเป็นซ้ำของไมเกรนบ่อยๆ
คำแนะนำสำหรับการใช้ยากลุ่มนี้คือ ควรกินยากลุ่มนี้ทันที
เมื่อเริ่มมีอาการปวดไมเกรน
เพื่อให้ยามีประสิทธิภาพในการบรรเทาอาการปวดไมเกรนได้อย่างสูงสุด
และยากลุ่มนี้ก็มีข้อห้ามใช้เช่นเดียวกันกับยา Ergotamine คะ
กลุ่มที่ใช้เพื่อป้องกันอาการปวดไมเกรน
สำหรับยาที่ใช้เพื่อป้องกันอาการปวดไมเกรน
นั้น ไม่จำเป็นที่จะต้องใช้ในผู้ที่ปวดไมเกรนทุกราย
โดยแพทย์จะพิจารณาให้ในบางรายเท่านั้น
เพื่อช่วยให้ความรุนแรงและ/หรือความถี่ของอาการปวดไมเกรนลดน้อยลง
กลุ่มผู้ที่ควรได้รับยาป้องกันอาการปวดไมเกรน
-
ผู้ที่มีอาการปวดไมเกรนมากกว่า 2 ครั้ง ต่อเดือน
- ผู้ที่มี
อาการปวดรุนแรงจนมีผลต่อการดำเนินชีวิต ทำให้คุณภาพชีวิตแย่ลง
- ผู้ที่มี
แนวโน้มว่าอาการปวดไมเกรนจะรุนแรงมากขึ้น หรือปวดเป็นระยะเวลานานมากขึ้น
ยาที่ใช้เพื่อป้องกันอาการปวดไมเกรนในปัจจุบันนี้มีหลาก
หลายชนิด
โดยควรอยู่ภายใต้การดูแลของแพทย์เพื่อให้เกิดการเลือกชนิดของยาและการปรับ
ขนาดยาให้เหมาะสมกับแต่ละราย
ควรกินยาป้องกันอาการปวดไมเกรนอย่างต่อเนื่องจนอาการปวดสงบลงนาน 6-12
เดือน แพทย์จึงอาจพิจารณาหยุดยา
และถ้าอาการปวดไมเกรนกำเริบขึ้นอีกครั้งจึงค่อยเริ่มกินยาป้องกันใหม่
ตัวอย่างกลุ่มยาป้องกันอาการปวดไมเกรน เช่น
- กลุ่มยาต้านเบต้า (Beta-blockers) เช่น propanolol,
atenolol, metoprolol, nadolol เป็นต้น
- กลุ่มยาต้านแคลเซียม (Calcium channel blockers) เช่น
flunarizine, verapamil เป็นต้น
- ยารักษาโรคซึมเศร้า เช่น amitriptyline,
nortriptyline เป็นต้น
- ยากันชักบางชนิด เช่น sodium valproate, topiramate เป็นต้น
การรักษาอาการปวดไมเกรนนั้นไม่ยากอย่างที่คิดนะคะ
เพียงแค่ดูแลทั้งสุขภาพกายแลสุขภาพจิตให้ดี
หลีกเลี่ยงสิ่งแวดล้อมที่เป็นปัจจัยกระตุ้นอาการปวด
แค่นี้ก็สามารถลดความถี่และความรุนแรงของอาการปวดได้แล้วค่ะ
Tips
-
เมื่อคุณจำเป็นต้องเดินออกไปในที่ที่มีอากาศร้อน
อาจป้องกันการปวดศีรษะจากไมเกรน
ได้โดยการดื่มน้ำเย็นหรืออมน้ำแข็งไปด้วยขณะเดิน
ซึ่งจะช่วยคลายความร้อนระหว่างเดินทำให้ไม่ปวดศีรษะ
-
เมื่อเริ่มมีอาการไม่ควรชะล่าใจ ให้รีบรับประทานยาบรรเทาปวดเลย
เพราะหากปล่อยให้อาการปวดมากขึ้นอาจอาการจะบรรเทาได้ยากขึ้นหรือต้องใช้ยา
ที่แรงขึ้น
- ช่วงหน้าร้อนแบบนี้
อาจทำให้ไมเกรนกำเริบขึ้นได้ง่ายและมีอาการรุนแรง
เมื่อปวดศีรษะแล้วนอกจากใช้ยาบรรเทาปวด
ให้ใช้ก้อนนำแข็งหรือกระเป๋านำแข็งประคบที่ศีรษะ
เพื่อช่วยให้เส้นเลือดหดตัวลง ก็จะสามารถช่วยบรรเทาอาการลงได้
แต่บางคนการนอนหลับก็สามารถบรรเทาอาการปวดไมเกรนได้
-
บางคนเมื่อมีอาการปวดขึ้นมาอาจไม่จำเป็นต้องใช้ยาบรรเทาอาการปวดไมเกรน
เพียงแค่ใช้การนวด การกดจุด บริเวณเส้นเลือดใหญ่หลังใบหู
-
หากอาการปวดไมเกรนไม่ดีขึ้น ควรปรึกษาแพทย์เพื่อตรวจหาสาเหตุอื่นต่อไป
เพื่อให้เกิดการรักษาได้อย่างทันท่วงทีคะ
นพ.รังสรรค์ อยู่บาง อายุรแพทย์
ภญ.อัมพร อยู่บาง
| 
ฝากข้อความหลังไมค์
Rss Feed
ผู้ติดตามบล็อก : 1 คน [
