|
คำว่า สังขาร มีกี่ความหมาย?
คำว่า สังขาร โดยทั่วไปก็แปลว่า การปรุงแต่งหรือสิ่งที่ถูกปรุงแต่ง
แต่เมื่อว่าโดยละเอียด ความหมายของ คำว่าสังขารก็มีได้หลายความหมาย ต้องพิจารณาดูก่อนว่ากำลังกล่าวถึงเรื่องไหน
จะขออธิบายความหมายของคำว่า สังขาร ในแต่ละข้อธรรม ซึ่งมีความหมายต่างๆกันไป ดังต่อไปนี้นะครับ
---------------------------------------------
๑. ในเรื่องขันธ์ ๕
สังขารขันธ์ ก็หมายถึง สิ่งปรุงแต่งจิตต่างๆ
องค์ธรรม ได้แก่ เจตสิก ๕๐ (เจตสิกมี ๕๒ อย่าง เมื่อเว้นเวทนา และสัญญา จึงเหลือ ๕๐)
---------------------------------------------
๒. ในเรื่อง ไตรลักษณ์ ("สังขารทั้งหลายไม่เที่ยงหนอ")
สังขาร ในที่นี้ หมายถึง สิ่งทั้งหมดที่เกิดขึ้นจากเหตุปัจจัยปรุงแต่ง
องค์ธรรม ได้แก่ รูปธรรม และนามธรรมที่เป็น จิตและเจตสิกทั้งหมด (สิ่งที่ไม่ใช่ สังขารในเรื่องไตรลักษณ์ ได้แก่ นามธรรมที่เหลือ คือ นิพพาน และบัญญติ)
---------------------------------------------
๓. ในเรื่อง ปฏิจจสมุปบาท ("สังขารเป็นปัจจัยให้เกิดวิญญาณ")
สังขาร ในที่นี้ หมายถึง ตัวเจตนาที่ทำกรรม เป็นบุญ, เป็นบาป - ทางกาย, วาจา หรือทางใจ
องค์ธรรม ได้แก่ เจตนาเจตสิก (ที่เกิดใน โลภจิต ๑๒ กุศลจิต ๘ ฌานจิต ๙)
---------------------------------------------
๔. ในเรื่อง อานาปานสติ ("จักระงับกายสังขารหายใจออก")
กายสังขารในที่นี้ หมายถึง ลมหายใจอัสสาสะ ปัสสาสะ
---------------------------------------------
๕. ในเรื่อง นิโรธสมาบัติ
กายสังขารหมายถึง ลมหายใจ วจีสังขาร สภาพปรุงแต่งวาจา ในที่นี้องค์ธรรมได้แก่ วิตก วิจาร จิตตสังขาร สภาพปรุงแต่งใจ ในที่นี้องค์ธรรมได้แก่ สัญญา และเวทนา
---------------------------------------------
๖. ส่วนการใช้สังขาร ที่หมายถึง ร่างกาย นั้น
สังขารในที่นี้ก็น่าจะมาจากเรื่อง "อุปาทินนกสังขาร" หมายถึงสังขารที่กรรมยึดครองหรือเกาะกุม ได้แก่ร่างกายของมนุษย์และสัตว์เดรัจฉานทั้งหลายที่ยังดำรงชีวิตอยู่ เป็นต้น
---------------------------------------------
๗. ในเรื่อง จิต ๘๙ บางดวง เช่นโลภมูลจิต ๘ ที่เป็น อสังขาริกจิต ๔ สสังขาริกจิต ๔
สังขารในที่นี้ หมายถึง สิ่งชักชวน ชักนำ ชักจูง ทั้งที่เป็น กายปโยค วจีปโยค และ มโนปโยค
Create Date : 10 เมษายน 2554 |
Last Update : 27 กุมภาพันธ์ 2555 19:15:08 น. |
|
0 comments
|
Counter : 3772 Pageviews. |
|
|
|
| |
|
|