..
วันนี้เนื้อหา จะตรงประเด็นกับชื่อบล็อกและน่าจะเป็นประโยชน์อย่างมากมายเกี่ยวกับเรื่องผังเมืองไทย ถ้านำมาวิเคราะห์ประยุกต์ดีๆ...เข้าเนื้อหาของ อ.ฐาปนา กันเลยครับ..
การวางผังและออกแบบเมืองสู่ความยั่งยืนตามเกณฑ์หลักการเติบโตอย่างชาญฉลาด
โดย ฐาปนา บุณยประวิตร asiamuseums@hotmail.com/
//www.asiamuseum.co.th/
//www.facebook.com/smartgrowththailand/
บทนำ
การเติบโตอย่างชาญฉลาด (Smart Growth) มีแนวทางอย่างเด่นชัดในการวางผังและออกแบบเมืองเพื่อสร้างกายภาพเป็นเครื่องกระตุ้นและจูงใจให้เกิดกิจกรรมการใช้ประโยชน์ที่ดินอย่างประหยัด มีประสิทธิภาพ เหมาะสมกับทรัพยากรที่มีอยู่ก่อให้เกิดความยั่งยืนทั้งในระดับภาค เมือง และชุมชน ทั้งนี้ ด้วยการดำเนินการตามเกณฑ์หลัก (CorePrinciples) ที่ยกร่างโดยสมาคมการวางแผนอเมริกัน (TheAmerican Planning Association-APA) ซึ่งทุกเมืองในโลกสามารถนำไปประยุกต์ใช้เป็นแผนยุทธศาสตร์การพัฒนาเมืองแผนการปรับปรุงฟื้นฟูเมือง และแผนปฏิบัติการระดับต่างๆ ได้
ภาพย่านพาณิชยกรรมเมืองดีทรอยท์ที่รอการฟื้นฟูสภาพ
ที่มา : The Atlantic Cities
เป้าหมายของเกณฑ์หลักการเติบโตอย่างชาญฉลาดมุ่งไปยังการปรับปรุงฟื้นฟูโครงสร้างทางกายภาพให้สนับสนุนการใช้ประโยชน์ที่ดินที่ผสมผสานการส่งเสริมให้ประชาชนทุกระดับรายได้มีโอกาสในการมีที่อยู่อาศัยสามารถเข้าถึงแหล่งงานที่เหมาะสมกับศักยภาพตามความสามารถ และเข้าถึงแหล่งนันทนาการที่มีคุณภาพ ทั้งนี้ ด้วยการใช้ผลประโยชน์ทางเศรษฐกิจเป็นเครื่องจูงใจให้เกิดปรับปรุงฟื้นฟูมากกว่าการบังคับใช้ด้วยระเบียบข้อกำหนด การเติบโตอย่างชาญฉลาดได้สนับสนุนให้เกิดทางเลือกและโอกาสในการส่งเสริมประสิทธิภาพและความยั่งยืนของการพัฒนาที่ดินการส่งเสริมความร่วมมือในการพัฒนาพื้นที่ซึ่งรัฐได้ลงทุนโครงสร้างพื้นฐานไว้แล้ว ซึ่งการพัฒนาดังกล่าวจะต้องไม่รุกล้ำพื้นที่การเกษตร ที่โล่งระบบทางธรรมชาติ และวิถีชีวิตชนบท นอกจากนี้การเติบโตอย่างชาญฉลาดยังสนับสนุนให้ประชาชนใช้แนวทางการอยู่อาศัย การทำงาน และการนันทนาการตามศักยภาพของเศรษฐกิจที่แท้จริงมีความอิสระ และมีความพร้อมสำหรับการพัฒนาคุณภาพชีวิตที่จะมีขึ้นในอนาคต
ภาพการใช้สถานที่สาธารณะใจกลางเมืองซีแอตเติล
ที่มา: The Atlantic Cities
เกณฑ์หลักการเติบโตอย่างชาญฉลาด
สมาคมการวางแผนอเมริกันได้จัดทำเกณฑ์หลักการเติบโตอย่างชาญฉลาดจำนวน16 ข้อ แบ่งเป็น 4 กลุ่มประกอบด้วย นโยบายการปรับปรุงฟื้นฟูทางกายภาพ จำนวน 5ข้อ นโยบายการฟื้นฟูและกระตุ้นทางเศรษฐกิจจำนวน 4 ข้อ นโยบายการอนุรักษ์และพัฒนาทรัพยากร จำนวน 3 ข้อ และนโยบายการมีส่วนร่วมและการบริหารจัดการจำนวน 4 ข้อ สาระสำคัญสรุปได้ ดังนี้
นโยบายการฟื้นฟูทางกายภาพ
กายภาพเมืองที่ต้องวางผังและออกแบบฟื้นฟูได้แก่การใช้ประโยชน์ที่ดิน การส่งเสริมความหนาแน่น การฟื้นฟูที่อยู่อาศัยการฟื้นฟูระบบการสัญจรและการคมนาคมขนส่ง รายละเอียดประกอบด้วย
ประสิทธิภาพการใช้ประโยชน์ที่ดินและโครงสร้างพื้นฐาน
ส่งเสริมการใช้ที่ดินแบบผสมผสานในระดับอาคาร บล็อกที่ดินและย่าน สามารถประเมินประสิทธิภาพการใช้พื้นที่ด้วยดัชนีหรือตัวชี้วัดทางเศรษฐกิจส่งเสริมการพัฒนาให้เกิดความหนาแน่นด้วยอาคารแนวตั้งในพื้นที่ที่มีการลงทุนสาธารณูปโภคและโครงสร้างพื้นฐานไว้แล้วเพื่อประหยัดและความคุ้มค่าในการใช้ที่ดิน
สภาพการผสมผสานอาคารแนวตั้งระดับต่างๆเมืองซีแอตเติล
ที่มา : The Atlantic Cities
ผสมผสานการใช้ประโยชน์ที่ดินและทางเลือกที่อยู่อาศัย
กระตุ้นกิจกรรมการใช้ประโยชน์ที่ดินให้ผสมผสานสนับสนุนและส่งเสริมให้แต่ละกิจกรรมมีความสัมพันธ์ในเชิงเศรษฐกิจซึ่งกันและกันเช่น การผสมผสานกิจกรรมพาณิชยกรรมการพักอาศัย สังคม วัฒนธรรม และนันทนาการ รวมทั้งสร้างทางเลือกที่อยู่อาศัยและอาคารพักอาศัยเช่น อาคารชุดเซอร์วิสอพาร์ตเม้นท์ หรือ อาคารพักอาศัยหลายระดับราคา เป็นต้น
สร้างศูนย์กลางชุมชนและย่านที่ผสมผสาน มุ่งเน้นการออกแบบตาม Human scale
วางผังและออกแบบกายภาพศูนย์ชุมชนและย่านให้ผสมผสานทุกกิจกรรมทางเศรษฐกิจมีความกระชับ กำหนดมาตรการลดการกระจัดกระจายของที่พักอาศัยและกิจกรรมทางเศรษฐกิจไปยังพื้นที่การเกษตรและพื้นที่ธรรมชาติกายภาพที่ออกแบบต้องมีขนาดเหมาะสมตามลักษณะการใช้งานจริง นอกจากนั้นชุมชนยังต้องมีแนวขอบหรือมีขอบเขตพื้นที่อนุญาตให้พัฒนาอย่างชัดเจน
สร้างทางเลือกการคมนาคมขนส่งที่มีความหลากหลาย
วางผังและออกแบบโครงข่ายคมนาคมขนส่งและระบบการสัญจรให้มีความสัมพันธ์และเชื่อมต่อกันทางกายภาพระบบมีความหลากหลาย ประชาชนมีทางเลือกการเดินทางโดยใช้กิจกรรมทางกาย (Physical Activities) เช่น ทางเดิน ทางจักรยาน และระบบการขนส่งมวลชน รวมทั้งการขนส่งสีเขียวเป็นทางเลือกในการสัญจร ระบบโครงข่ายที่สร้างขึ้นต้องมีความสมดุลกับขนาดย่านหรือชุมชนหรือลักษณะการเดินทางหรือตามความจำเป็นในการเดินทางหรือความจำเป็นทางเศรษฐกิจจริง
ภาพสถานีขนส่งรถไฟฟ้ารางเบาและการพัฒนาพื้นที่รอบสถานีขนส่งมวลชน
ที่มา : Reconnecting America
ชุมชนและเมืองที่พึงปรารถนา
ในการวางผังและออกแบบเมืองให้น่าอยู่และยั่งยืนการเติบโตอย่างชาญฉลาดได้กำหนดให้สงวนรักษาพื้นที่การเกษตร (Agriculture Land) สร้างแนวขอบสีเขียวรอบเขตชุมชน สร้างพื้นที่อยู่อาศัยของสัตว์ป่า ปรับปรุงฟื้นฟูและออกแบบเส้นทางสีเขียว(Greenway) ที่โล่ง (Open Space) ให้เป็นพื้นที่ถาวรและสงวนรักษาให้มีความอุดมความสมบูรณ์อยู่ตลอดเวลา
นโยบายการฟื้นฟูและกระตุ้นทางเศรษฐกิจ
การเติบโตอย่างชาญฉลาดใช้ผลประโยชน์ทางเศรษฐกิจเป็นเครื่องกระตุ้นให้เกิดความเห็นร่วมจากประชาชนในการปรับปรุงฟื้นฟูเมืองและใช้ดัชนีทางเศรษฐกิจเป็นตัวชี้วัดความสำเร็จจากการพัฒนา ดังนั้นทุกโครงการที่ดำเนินการจะต้องคำนึงผลตอบแทนทางเศรษฐกิจทางใดทางหนึ่งที่ประชาชนสามารถมองเห็นและรับรู้ได้นโยบายการฟื้นฟูและกระตุ้นทางเศรษฐกิจ ประกอบด้วย
ภาพการรณรงค์ให้ปรับปรุงกายภาพสถานที่สาธารณะของPPS
ที่มา: Project for Public Space
สร้างและส่งเสริมมูลค่าทางเศรษฐกิจ
สร้างนวัตกรรมทางผังเมืองให้เกิดความสดใสทางเศรษฐกิจการสร้างงาน การจ้างงาน และการสร้างมูลค่าทรัพย์สินนวัตกรรมผังเมืองที่มักนำมาใช้ได้แก่ การส่งเสริมความหนาแน่นในย่านเศรษฐกิจใจกลางเมืองและการผสมผสานที่พักอาศัยหลายระดับราคาในย่านพาณิชยกรรมการสร้างและพัฒนาพื้นที่รอบสถานีขนส่งมวลชน (Transit Oriented Development) การปรับปรุงฟื้นฟูกายภาพถนนให้เป็นแบบสมบูรณ์ (Complete Streets) เป็นต้น
ส่งเสริมความมีชีวิตชีวาใจกลางชุมชน
การวางผังและออกแบบกายภาพใจกลางย่านพาณิชกรรมผสมผสานที่พักอาศัยให้เกิดความคึกคักทางเศรษฐกิจด้วยการสร้างกายภาพทางเดินขนาดใหญ่(Pedestrian Mall) และพลาซ่าด้านหน้าอาคารสำคัญ เช่น อาคารสำคัญทางประวัติศาสตร์ ศูนย์การค้าร้านค้าปลีก ฯลฯ พร้อมด้วยการส่งเสริมกิจกรรมเศรษฐกิจและวัฒนธรรม เช่นกิจกรรมการจำหน่ายอาหารท้องถิ่น (Local Food) เทศกาลสินค้าเกษตรหรือเทศกาลประเภทต่างๆ ที่จัดขึ้นต่อเนื่องตลอดทั้งปี
สร้างความสดใสให้เกิดกับเมืองเล็กและพื้นที่ชนบท
สร้างเอกลักษณ์เฉพาะทางเศรษฐกิจ วัฒนธรรมที่โดดเด่นให้แก่เมืองขนาดเล็กและชนบทด้วยการวางผังและออกแบบกายภาพสนับสนุนกิจกรรมทางเศรษฐกิจให้มีความโดดเด่นสร้างกายภาพให้มีความแตกต่างจากพื้นที่อื่นๆโดยการเสริมศักยภาพฐานทรัพยากรที่ท้องถิ่นมีอยู่ให้เป็นอัตลักษณ์ที่มีความเด่นชัด
ภาพกิจกรรมทางเศรษฐกิจที่เกิดจากการรณรงค์ตามโครงการPro Walk Pro Bike Pro Place
ที่มา: Project for Public Space
สนับสนุนการลงทุนในเขตเมืองการพัฒนาที่กระชับและการอนุรักษ์ที่ดิน
ท้องถิ่น หน่วยงานส่วนภูมิภาคและหน่วยงานจากส่วนกลางควรกำหนดแผนงาน โครงการให้สนับสนุนการลงทุนในเขตเมืองหรือภายในพื้นที่เมืองหยุดหรือลดการลงทุนในพื้นที่พัฒนาใหม่ซึ่งไม่มีความต่อเนื่องกับเนื้อเมืองเดิมสนับสนุนการพัฒนาที่กระชับทั้งกายภาพและกิจกรรมทางเศรษฐกิจซึ่งสอดคล้องกับการอนุรักษ์ที่ดินซึ่งมีความอุดมสมบูรณ์
นโยบายการอนุรักษ์และพัฒนาทรัพยากร
ทรัพยากรที่เมืองต้องวางผังและออกแบบฟื้นฟูได้แก่ทรัพยากรธรรมชาติและทรัพยากรทางวัฒนธรรม ทั้งนี้ ทรัพยากรทั้งสองอาจจะอยู่ในสภาพที่ต้องสงวนรักษา ปรับปรุงหรือฟื้นฟูสภาพ ซึ่งเมืองต้องคัดสรรเครื่องมือและกลยุทธ์ที่เหมาะสมกับสภาพปัญหานโยบายการอนุรักษ์และพัฒนาทรัพยากร มีดังนี้
อนุรักษ์และพัฒนาสภาพแวดล้อมทางธรรมชาติและทรัพยากรทางวัฒนธรรม
การเติบโตอย่างชาญฉลาดได้กำหนดความสำคัญในการวางผังปกป้องพื้นที่ธรรมชาติเช่น พื้นที่ป่าเขาต้นน้ำลำธาร ทางน้ำ พรุ ป่าชายเลน และแหล่งน้ำตามธรรมชาติพื้นที่ควรค่าแก่การอนุรักษ์ พื้นที่งดงามตามธรรมชาติและพื้นที่ทางวัฒนธรรมหรือประวัติศาสตร์ที่อาจได้รับผลกระทบจากการแผ่ขยายของชุมชนและกิจกรรมทางเศรษฐกิจ
สงวนรักษาและส่งเสริมความสำนึกรักพื้นที่
การวางผังปรับปรุงฟื้นฟูใจกลางชุมชนที่ตั้งของอาคารสำคัญทางประวัติศาสตร์สถาปัตยกรรม หรือที่ตั้งของสถานที่มีความสำคัญกับประวัติความเป็นมาของชุมชนวงเวียน ทางแยก ลานหน้าอาคารขนาดใหญ่หรืออาคารพื้นถิ่น พื้นที่สาธารณะ พื้นที่สีเขียวและพื้นที่แสดงเอกลักษณ์ชุมชนถือเป็นความสำคัญอันดับแรกที่เมืองต้องวางแผนสงวนรักษาเพื่อมอบให้เป็นทรัพยากรของชุนชน
มุมมองระดับภาคในการยกระดับทางเศรษฐกิจและนิเวศ
ใช้มุมมองระดับภาคที่คำนึงถึงความสัมพันธ์ของโครงสร้างพื้นฐานทางธรรมชาติและสภาพแวดล้อมเป็นปัจจัยในการวางแผนยกระดับกายภาพและเศรษฐกิจเมืองความมั่นคงด้านอาหาร และความยั่งยืนของระบบนิเวศ
นโยบายการมีส่วนร่วมและการบริหารจัดการ
ทุกแผนการพัฒนาจะสำเร็จได้หรือไม่ขึ้นอยู่กับความเห็นร่วมและการสนับสนุนจากประชาชนและผู้มีส่วนได้ส่วนเสียดังนั้น ในการวางผังปรับปรุงฟื้นฟูเมืองสู่ความยั่งยืน การเติบโตอย่างชาญฉลาดจึงได้กำหนดให้นักผังเมืองและผู้บริหารเมืองใช้ทุกกลยุทธ์ในการถ่ายทอดความรู้ และสื่อสารกับประชาชน รวมทั้งนำข้อสรุปเข้าผสมผสานกับเกณฑ์หลัก นโยบายการมีส่วนร่วมและการบริหารจัดการประกอบด้วย
ภาพโปสเตอร์ประชาสัมพันธ์งานInternational Public MarketsConference ครั้งที่ 8 ของ PPS แสดงกิจกรรมการมีส่วนร่วมของประชาชนในการสงวนรักษาแหล่งอาหารและระบบการกระจายอาหารท้องถิ่น
ที่มา : Project for Public Space
เพิ่มการมีส่วนร่วมของประชาชน
การเติบโตอย่างชาญฉลาดเสนอให้ใช้ Placemaking ส่งเสริมการมีส่วนร่วมของประชาชนทุกกลุ่มและให้นำทุกความเห็นที่ได้รับบรรจุเป็นข้อมูลพื้นฐานสำหรับการวางผังและออกแบบปรับปรุงฟื้นฟูเมือง ตลอดจนนำมาใช้ในการวางแผนทุกขั้นตอนของการดำเนินการ
ผสมผสานองค์ความรู้ต่างสาขาให้เกิดความสมบูรณ์
การเติบโตอย่างชาญฉลาดกำหนดให้นำองค์ความรู้จากแต่ละสาขาประยุกต์ใช้ และให้บูรณาการองค์ความรู้ดังกล่าวเพื่อนำมาเป็นกรอบการปฏิบัติ ซึ่งหากแนวทางใดเมื่อประยุกต์ใช้แล้วบังเกิดผลในเชิงบวกและได้รับการยอมรับจากประชาชน หรือเมื่อได้เทียบเคียงการปฏิบัติกับสถาบันอื่นๆแล้ว มีความโดดเด่น ก็ให้ถือว่าองค์ความรู้และวิธีการดังกล่าวเป็น วิธีปฏิบัติที่ดีในการวางแผนพัฒนาเมืองซึ่งควรได้รับการเผยแพร่ต่อสาธารณะต่อไป
ส่งเสริมความหลากหลายในกระบวนการวางแผนและข้อกำหนด
สร้างแผนงาน ผังการฟื้นฟูทางกายภาพ แผนปฏิบัติการ และข้อกำหนดให้มีความยืดหยุ่นสามารถรองรับการปรับปรุงแก้ไขตามโอกาสการพัฒนาใหม่ๆ ที่อาจจะเกิดขึ้น นอกจากนี้ การระดมองค์ความรู้และประสบการณ์จากทุกกลุ่มผู้มีส่วนได้ส่วนเสียจะก่อให้เกิดการสนับสนุนการปฏิบัติจากผู้ที่เกี่ยวข้องในโอกาสต่อไป
บูรณการทุกความเห็นในการพัฒนาตามการเติบโตอย่างชาญฉลาด
รับเอาข้อคิดเห็นและประสบการณ์จากทุกสถาบันทางสังคมสถาบันการศึกษา รัฐบาล หน่วยงานรัฐ ภาคเอกชน และปัจเจกชน นำมาบูรณาการให้เกิดแนวทางที่เป็นความเห็นร่วมของทุกคนซึ่งสอดคล้องกับแนวทางของการเติบโตอย่างชาญฉลาดหรือSmart Growth
สรุป
จะเห็นได้ว่า เกณฑ์หลักทั้ง 4 กลุ่มหรือ 16นโยบายการวางผังและการออกแบบเมืองของการเติบโตอย่างชาญฉลาดได้รวบรวมทุกปัจจัยที่เกี่ยวข้องกับการปรับปรุงฟื้นฟูเมืองโดยเฉพาะอย่างยิ่งปัจจัยทางเศรษฐกิจซึ่งเป็นเครื่องขับเคลื่อนการพัฒนาไว้ในนโยบายแม้ทุกกลุ่มเกณฑ์หลักจะมีความสำคัญเท่าเทียมกัน แต่ในทางปฏิบัติผู้ประยุกต์ใช้จำเป็นจะต้องศึกษาสถานะของชุมชนให้ถ่องแท้และจัดลำดับการใช้แต่ละกลุ่มเกณฑ์หลักให้มีความเหมาะสมกับบริบทของพื้นที่ทั้งนี้ ต้องคำนึงถึงอยู่เสมอว่าการเติบโตอย่างชาญฉลาดใช้นโยบายทางกายภาพเป็นปัจจัยกระตุ้นให้เกิดการขับเคลื่อนกระบวนการฟื้นฟูทางกายภาพและให้ลักษณะทางกายภาพเป็นเครื่องกระตุ้นปัจจัยทางเศรษฐกิจซึ่งผลจากกระบวนการดังกล่าวจะนำไปสู่การยกระดับคุณภาพชีวิตและสร้างความยั่งยืนให้กับประชาชนชุมชน และเมือง ดังนั้น ในการนำแต่ละเกณฑ์หลักไปใช้ ควรจะต้องเริ่มต้นที่การปรับปรุงกายภาพชุมชนเป็นเบื้องแรกและการส่งเสริมกิจกรรมทางเศรษฐกิจเป็นอันดับต่อไป
ชมวีดีโอครับ...ตามลิ้งก์
เอกสารอ้างอิง
The American Planning Association, Policy Guide on Smart Growth, Available
from: //www.planning.org/policy/guides/adopted/smartgrowth.htm.July, 23, 2012
ท่านใดสนใจแนวความคิด Smarth Growth (การวางผังเมืองพัฒนาเมืองอย่างยั่งยืนตามแนวทางการเติบโตอย่างชาญฉลาด)เข้าไป กด like fanpage กับอาจารย์ได้ตามลิ้งก์ Facebookนี้ครับ https://www.facebook.com/SmartGrowthThailand
อ่านเนื้อเรื่อง ย้อนหลังลิ้งก์ตามที่อยู่ด้านล่างนี้ (เพื่อจะได้รับทราบข้อมูล ผังเมือง ในระดับโลก เค้าไปถึงไหนกันแล้ว //www.oknation.net/blog/smartgrowth
replica bags //www.itbag-china.com