อาหาร ในที่นี้ แปลว่า นำมา

หมายถึง สิ่งที่เป็นปัจจัย หรือเครื่องอาศัยที่ นำมา


1. กวฬิงการาหาร อาหารคือคำข้าว ข้าวที่ใช้เลี้ยงร่างกาย

เป็นอาหารที่ใช้หล่อเลี้ยงบำรุงร่างกายให้กับสิ่งมีชีวิต

ร่างกายหากไม่มีอาหารมาหล่อเลี้ยงก็จะดำรงชีวิตอยู่ไม่ได้

2. ผัสสาหาร อาหาร คือ ผัสสะ

หมายถึง อายตนะภายใน กับ อายตนะภายนอก

และวิญญาณมาประชุมกัน เรียกว่า สัมผัส หรือ ผัสสะ

อันแปลว่า การกระทบ โดยเมื่อ ตากับรูป ประจวบกันก็ย่อมเกิดวิญญาณ คือความรู้ในรูป อันการเห็นรูป

ดังที่พูดกันก็มักจะพูดว่า เห็นรูปด้วยตา จะเรียกสั้นๆ ว่า ผัสสะ หรือเรียกว่า จักขุวิญญาณ เป็นการรับรู้ด้วยตา

เมื่อพูดตามธรรมดาก็พูดว่า เห็นรูปด้วยตา

เมื่อพูดตามทางอภิธรรม ก็จะต้องพูดว่า เห็นรูปด้วย จักขุวิญญาณ

โสตวิญญาณ คือ ได้ยินเสียงทางหู


3. มโนสัญเจตนาหาร อาหาร คือ ความจงใจ หรือ เจตนา

พระสารีบุตร ตรัสว่า เจตนา หรือความจงใจ เป็นอาหาร ของกรรม จะเป็นทางกาย ทางวาจา หรือทางใจ

เจตนาหํ ภิกฺขเว กมฺมํ วทามิ

ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย เรากล่าวเจตนาคือ ความจงใจว่าเป็น กรรม

คือเป็นเหตุให้กระทำกรรม เพราะว่าบุคคลมีเจตนาคือความจงใจแล้ว จึงกระทำทางกายบ้าง กระทำทางวาจาบ้าง และกระทำทางใจบ้าง .

ฉะนั้น กรรมที่บุคคลกระทำทุกๆอย่าง ทางกาย ทางวาจา ทางใจ ไม่ว่าจะเป็นกุศลกรรม หรือบุญกรรม ไม่ว่าจะเป็นอกุศลกรรมหรือบาปกรรม

ย่อมมีเจตนา คือความจงใจ เป็นเหตุ คือ อาหาร เป็นปัจจัยที่นำผลมา ให้บังเกิดกรรม



4. วิญญาณาหาร อาหารคือ วิญญาณ

วิญญาณในที่นี้ท่านเรียกเป็น วิถีวิญญาณ หมายความว่า เป็นวิญญาณที่เกิดขึ้นตามวิถีทาง คือเป็นทางแห่งของกายและจิต ที่อาศัยกันอยู่ ประกอบกันอยู่

อีกอย่างหนึ่ง เรียกว่า ปฏิสนธิวิญญาณ ก็ได้แก่ วิญญาณธาตุ คือธาตุรู้

หรือจิตที่อาศัยอยู่ในกายนี้ ซึ่งทุกๆคนมีธาตุรู้อาศัยอยู่ในกายนี้

หากไม่มีจิต กายนี้ก็ดำรงอยู่ไม่ได้ ต้องแตกสลายไป

มีการแสดงในบางพระสูตรว่า เมื่อมีชาติ คือความเกิด ตั้งต้นตั้งแต่ เกิดในครรภ์มารดา มีคำเรียกว่า คันธัพพะ

คนธรรพ์เข้ามาสู่ครรภ์มารดาอีกส่วนหนึ่ง มาประกอบเข้ากันกับส่วนที่เป็นรูป มีอายตนะที่บริบูรณ์ขึ้นโดยลำดับ

เมื่อเป็นดังนี้ สัตว์จึงเริ่มมีชาติ คือความเกิดขึ้นมา กายและจิตนี้จะประกอบกันไปตลอดเวลา

หากว่า การปฏิสนธิวิญญาณที่มีมาตั้งแต่เบื้องต้น หรือว่าจิต หรือที่เรียกว่า คนธรรมพ์ พรากออกไปเสียเมื่อใด รูปที่ก่อขึ้นมาตั้งแต่ต้น เป็นอันว่าแตกสลายไป ไม่ก่อเกิดขึ้นอีกต่อไป

กายและจิตนั้นจะต้องประกอบกันตลอดเวลา หรือที่เรียกว่า ขันธ์ 5 หรือรูปนาม

หากกายและรูป ปราศจากวิญญาณ ร่างกายนี้ก็ไม่มีความหมายอีกต่อไป ทำประโยชน์อะไรไม่ได้

ชีวิตจะดำรงอยู่ได้ ต้องมีวิญญาณประกอบอยู่ด้วยเสมอ

วิญญาณ จึงเป็นอาหารของ นามรูป

พระสารีบุตรเถระได้อธิบายว่าต่อว่า

เหตุเกิด แห่งอาหาร คือ ตัณหา

ความดิ้นรนทะยานอยาก

อันเป็นเหตุให้เกิดตัณหา

และการดับตัณหา ก็เป็นการ ดับอาหาร

และข้อปฏิบัติในการดับอาหาร คือ มรรคมีองค์ 8