รู้ธรรมจากความประหยัด

เขียนเล่าเรื่อง พระไพศาล วิสาโล

มีศิษย์เพียงไม่กี่คนที่รู้ว่าท่านอาจารย์พุทธทาสมี

 “สมบัติชิ้นเอก” อยู่ชิ้นหนึ่ง

สมบัติชิ้นนี้หาในกุฏิก็ไม่พบ

เพราะอยู่ข้างกายท่านตลอดเวลา

สมบัติชิ้นที่ว่าก็คือ แหนบถอนหนวด


แหนบดังกล่าวไม่ได้ทำด้วยวัสดุพิเศษอะไรเลย

 ออกจะด้อยคุณภาพด้วยซ้ำ เพราะทำจากขาปิ่นโต

ที่ลูกศิษย์เอามาถวาย ท่านเพียงแต่เอามาพับก็เป็นแหนบได้แล้ว

 หากจะมีความพิเศษก็ตรงที่เป็นของที่ท่านใช้มานาน

ร่วม ๗๐ ปี คือตั้งแต่บวชมาได้ ๒ พรรษา

 แม้จบบั้นปลายชีวิตท่านก็ยังใช้แหนบดังกล่าวอยู่

ท่านอาจารย์พุทธทาสเป็นพระที่ขึ้นชื่อในเรื่องความประหยัด

และใช้สิ่งต่าง ๆ อย่างระมัดระวัง

ท่านเคยเล่าว่าหากไม่ประหยัด

สวนโมกข์คงจะ “พินาศ” ไปนานแล้ว

เนื่องจากตั้งอยู่ในป่า ไกลจากแหล่งชุมชนมาก

 สิ่งของเครื่องใช้ต่าง ๆ จึงหาได้ยากไม่เหมือนปัจจุบัน

 แม้กระทั่งกระดาษชำระก็เป็นของมีค่าสำหรับสวนโมกข์

ท่านเคยเล่าว่าหากมีคนเอาวิมานมาให้ท่านหลังหนึ่ง

กับกระดาษชำระม้วนหนึ่ง

ท่านขอเอากระดาษชำระม้วนเดียวเพราะกระดาษมีประโยชน์

ตรงกันข้ามกับวิมานซึ่งใช้ทำอะไรไม่ได้เลย

เวลาฉันอยู่ หากมีแกงหก ท่านจะดึงกระดาษชำระ (แบบม้วน)

 มาใช้เพียงแผ่นเดียว เมื่อเช็ดเสร็จท่านจะไม่ทิ้ง

แต่วางไว้บนโต๊ะ หากมีใครจะเก็บไปทิ้งท่านจะห้ามไว้

 โดยให้เหตุผลว่าปล่อยไว้สักครู่กระดาษก็จะแห้ง

 สามารถเอามาเช็ดใหม่ได้อีก

กระดาษคาร์บอนที่ใช้พิมพ์สำเนาต้นฉบับ

สมัยนี้ใช้ ๒ – ๓ ครั้งก็ทิ้งแล้ว

แต่ท่านจะใช้พิมพ์ซ้ำแล้วซ้ำเล่า แม้คาร์บอนจะจางแล้ว

 หากยังพิมพ์ได้อยู่ท่านก็ยังใช้ต่อ

จนกว่าคาร์บอนจะจางกระทั่งอ่านไม่ออก

 ที่ยิ่งแย่กว่านั้นก็คือต้นฉบับพิมพ์ดีดหลายพันหน้า

ที่ออกจากสวนโมกข์สมัยที่ท่านยังมีชีวิตอยู่นั้น

 เรียกได้ว่าไม่เคยได้สัมผัสกับยางลบหมึกเลย

 เวลาลูกศิษย์พิมพ์ผิด ท่านจะแนะให้

ใช้เข็มซ่อนปลายค่อย ๆ เขี่ยเอา

การแก้ไขคำผิดด้วยวิธีนี้

ทำให้ลูกศิษย์ต้องพิมพ์ดีดอย่างระมัดระวัง

 พยายามไม่ให้ผิด นับเป็นการฝึกสติอย่างดี

ท่านอาจารย์ไม่ได้ประหยัดเฉพาะกับอุปกรณ์

ที่ต้องซื้อหามาเท่านั้น

 กระทั่งของที่หาได้ง่าย ๆ ในสวนโมกข์ท่านก็ใช้อย่างระมัดระวัง

เวลาฉันน้ำ ท่านจะเตือนให้ลูกศิษย์ใส่น้ำมาเพียงครึ่งแก้ว

อย่าใส่เต็มแก้ว ท่านว่าท่านฉันครึ่งแก้วแล้วต้องทิ้งอีกครึ่งแก้ว

ไม่เป็นการประหยัด เรียกว่าไม่ใช้น้ำด้วยสติปัญญา

ทุกวันนี้เรามักได้ยินคำประกาศเชิญชวนให้ประหยัดน้ำไฟ

และอะไรต่ออะไรมากมาย

แต่การรณรงค์ให้ประหยัดในปัจจุบัน

มักเกิดจากความจำเป็นบีบบังคับ

เช่น เพราะว่าทรัพยากรกำลังขาดแคลน

 สิ่งแวดล้อมกำลังวิกฤต

 แต่สำหรับท่านอาจารย์พุทธทาส

ความประหยัดไม่ได้เกิดจากความจำเป็นเท่านั้น

 หากยังเป็นคุณธรรมในตัวมันเอง

 นั่นหมายความว่าแม้สิ่งของจะมีมาก

 ก็ไม่ควรใช้อย่างฟุ่มเฟือย

การใช้อย่างประหยัดนอกจากจะเป็นการฝึกให้มีสติ

ใช้สิ่งของอย่างระมัดระวังและละเอียดลออแล้ว

ยังทำให้พึ่งพิงวัตถุน้อยลง และเอื้อให้ชีวิตเป็นอิสระ

และโปร่งเบามากขึ้น

ท่านเคยเล่าว่าธรรมะเป็นของละเอียด

ดังนั้นคนที่จะรู้ธรรมะได้ จึงต้องเป็นคนละเอียดลออ

 ความละเอียดลออนี้มาจากไหน

ส่วนหนึ่งก็มาจากการใช้สิ่งต่าง ๆ อย่างระมัดระวังนั่นเอง




ขอบคุณที่มา fb.วัดป่าสุคะโต ธรรมชาติที่พักใจ

มโนธรรมในจิตใจ

“เราไม่ได้มีแต่ความเห็นแก่ตัวเท่านั้น
ลึกลงไปในจิตใจเรายังมีความเห็นอก
เห็นใจและปรารถนาดีต่อผู้อื่น ตลอดจน
ความเสียสละ และความเชื่อมั่นในสิ่งดีงาม
อาทิ ความซื่อสัตย์สุจริต ทั้งหมดนี้เรียก
รวม ๆ กันว่ามโนธรรม มโนธรรมหรือ
ความใฝ่ดีทำให้เรามีความสุข
ที่ได้ช่วยเหลือผู้อื่น หรือสร้างสรรค์
สิ่งดีงามให้แก่ส่วนรวมแม้ตนเองจะลำบาก
หรือสูญเสียทรัพย์ก็ตาม การที่เราปีติ
หรืออิ่มเอิบภาคภูมิใจเมื่อได้ทำความดี
แม้ไม่ได้รางวัลหรือคำสรรเสริญ
นั่นก็เพราะเรามีมโนธรรมอยู่ในจิตใจ”


พระไพศาล วิสาโล

ขอบคุณที่มา fb. วัดป่าสุคะโต ธรรมชาติที่พักใจ

ทางโลก..ทางธรรม?

ปุจฉา - ทางโลกและทางธรรมมันสวนทางกันจริงหรือ

พระไพศาล วิสาโล วิสัชนา - ตอบได้ว่า ใช่ และไม่ใช่

ในด้านหนึ่งโลกกับธรรมก็ไปด้วยกัน

คนที่ปฏิบัติธรรมย่อมได้รับความสุข

และความสำเร็จทางโลกด้วย

ถ้าผิดศีล ไม่รักษาธรรม ชีวิตก็ย่อมตกต่ำย่ำแย่

ไม่มีคนนับถือ งานการก็ไม่เจริญ

พูดอีกอย่าง ความสำเร็จทางโลก

ต้องอาศัยธรรมเป็นพื้นฐาน

 ขณะเดียวกันการปฏิบัติธรรมก็สามารถทำได้

ขณะทำงานทางโลก

(ท่านอาจารย์พุทธทาสจึงกล่าวว่า

“การทำงานคือการปฏิบัติธรรม”)


แต่ในอีกด้านหนึ่ง โลกกับธรรมก็ไปคนละทาง

 ขณะที่ความสุขทางธรรมอยู่ที่การละ

ความสุขทางโลกกลับอยู่ที่การมีการได้มาก ๆ

 ถ้าอยากพบความสุขสงบเย็นในจิตใจ

ก็ต้องรู้จักละหรือปล่อยวาง

 แต่ถ้าอยากสุขสบายทางกายก็ต้องมีเงินมาก ๆ

 พรั่งพร้อมด้วยทรัพย์สมบัติ

ตรงนี้คือทางแพร่งที่ทุกคนต้องเลือก

ว่าอยากสุขกายหรือปรารถนาความสุขใจ

เพราะจะนำไปสู่วิถีชีวิตที่แตกต่างกัน

ขอบคุณที่มา fb. วัดป่าสุคะโต ธรรมชาติที่พักใจ

นิทานคุณธรรมเรื่อง หัวอกคนแก่

ครอบครัวหนึ่งมีสามี ภรรยา ลูกชาย

 และอาม่าแก่ๆคนหนึ่ง

อาม่าแก่มากและไม่แข็งแรง

มีอาการมือสั่นตลอดเวลาทำให้ถือของลำบาก

โดยเฉพาะ เวลาที่อาม่าทานข้าวร่วมกับครอบครัว

อาม่าจะถือชามข้าวได้ลำบาก

และทำข้าวหกลงบนโต๊ะตลอดเวลา

ลูกสะใภ้อาม่ารำคาญกับเรื่องนี้มาก

 จึงปรึกษากับสามีว่าเวลาอาม่า ทานข้าว

เขาจะทำข้าวหกเกลื่อนโต๊ะ นางทนไม่ได้

เพราะมันทำให้รู้สึกกินข้าวไม่ลง

สามีก็ไม่รู้จะทำอย่างไร

เพราะเขาไม่สามารถทำให้อาม่าหายมือสั่นได้

อีกไม่กี่วัน ลูกสะใภ้ก็พูดกับสามีเรื่องนี้อีกว่า

จะไม่แก้ไขอะไรเลยหรือ นางทนไม่ได้แล้ว

 หลังจากโต้เถียงกันไปสักพัก สามีก็ยอมตามภรรยา

โดยเมื่อ ถึงเวลาทานข้าว

เขาจะจัดให้แม่นั่งแยกโต๊ะต่างหากเพียงคนเดียว

 และใช้ถ้วยข้าว ถูกๆบิ่นๆ เพราะอาม่าทำถ้วยแตกบ่อยๆ


เมื่อถึงเวลาทานข้าว อาม่าเศร้าใจมาก

เพราะอาม่าก็ไม่มีปัญญาจะแก้ไข อะไรได้

นางนึกถึงอดีต ที่นางเลี้ยงดูลูกชายด้วยความรักเสมอมา

นางไม่เคยบ่นต่อความเหนื่อยยากความลำบาก

และเวลาที่ลูกชายเจ็บไข้นางก็ดูแลอย่างดี

เวลาลูกชายมีปัญหาก็ ช่วยแก้ไขทุกครั้ง

 แต่ตอนนี้อาม่ารู้สึกว่าถูกทิ้ง อาม่าเสียใจมาก

หลายวันผ่านไป อาม่ายังเศร้าใจ

รอยยิ้มเริ่มจางหายไปจากใบหน้าของเขา

 หลานชายน้อยๆของอาม่า ซึ่งเฝ้าดูทุกอย่างมาตลอด

ก็เข้ามาปลอบใจและบอกอาม่าว่า

เขารู้ว่า อาม่าเสียใจมากที่พ่อแม่ของเขาทำแบบนี้

แต่หลานชายมีวิธีที่จะให้อาม่า

กลับไปทานข้าวรวมกับทุกคนได้

ความหวังเริ่มเกิดขึ้นในหัวใจของหญิงชรา

 จึงถามหลานชายว่าจะทำอย่างไร หลานก็ตอบว่า

เย็นนี้ให้อาม่า แกล้งทำชามของคุณย่าตกแตก

เหมือนกับไม่ได้ ตั้งใจ อาม่าได้ฟัง ก็แปลกใจ

แต่เด็กน้อยยืนยันว่า ให้อาม่าทำตามที่บอก

ที่เหลือปล่อย เป็นหน้าทีของเขาเอง

และแล้วเมื่อได้เวลาอาหารเย็น

หญิงชราก็ตัดสินใจลองทำตามที่หลานพูด

 เพื่อจะดูว่าหลานมีแผนอะไร

หญิงชรายกถ้วยข้าวเก่าที่เต็มไปด้วยรอยบิ่นขึ้น

แล้วแกล้งปล่อยลงบนพื้นเหมือนกับหลุดมือ

ถ้วยข้าวเก่าๆแตกกระจายยับเยิน

ลูกสะใภ้เห็นถ้วยแตกเสียหายก็ลุกขึ้นเตรียมจะด่าว่าอาม่า

 แต่ลูกชายตัวน้อยของนางกลับชิงพูดขึ้นมาก่อนว่า

“อาม่าทำไมทำชามแตกหมดเลยล่ะครับ

หนูกะว่าจะเก็บไว้ให้คุณแม่ใช้ตอนแก่นะ

แล้วคุณแม่จะได้ใช้ชามเก่าที่ไหนกันล่ะเนี่ย…”

 ลูกสะใภ้เมื่อได้ยินลูกชายพูดเช่นนี้ก็หน้าซีด

และด่าอาม่าไม่ออกอีกต่อไป นางรู้ทันทีว่า

สิ่งที่นางทำจะเป็นตัวอย่าง

ให้ลูกชายของนางปฏิบัติเมื่อนางแก่ตัวลง

นางรู้สึกอับอายและสำนึกกับการกระทำของตัวเอง

 ตั้งแต่นั้นมาทุกคนก็ทานข้าวร่วมกันมาตลอด

และอาม่าก็มีความสุขกับลูกหลานตลอดไป

ขอบคุณที่มา fb. วัดป่าสุคะโต ธรรมชาติที่พักใจ

มองไกลเห็นกว้าง

“ใจที่สูงคือใจที่สามารถมองเห็นโลกได้กว้าง

เมื่อวานเราได้เห็นทัศนียภาพอันกว้างไกล

ถ้าเราอยู่ข้างล่างเราก็เห็นแต่อะไรที่แคบๆ

ทัศนวิสัยไม่กว้าง เห็นอะไรได้ไม่เกิน ๑๐๐เมตร ๒๐๐เมตร

 แต่อยู่ข้างบนเราเห็นได้ไกล

 ใจที่สูงคือใจที่เห็นอะไรได้ไกล มองการณ์ไกล

 รวมถึงนึกถึงประโยชน์ส่วนรวมอย่างกว้างไกล

 ไม่ได้คิดอะไรสั้น ๆ แคบๆ

หรือแม้แต่เวลาจะนึกถึงประโยชน์ส่วนตัว

ก็จะมองอะไรได้ไกล

ไม่ใช่มองติดอยู่แค่ความสะดวกสบายเบื้องต้น

คนจำนวนมากคิดสั้น

คิดแต่เพียงแค่ความสะดวกสบายวันนี้

 แต่เขาลืมนึกไปว่าอาจจะต้องเจอความทุกข์ยากข้างหน้า”


พระไพศาล วิสาโล






ขอบคุณที่มา  fb.วัดป่าสุคะโต ธรรมชาติที่พักใจ