ลองนึกภาพแม่น้ำรูปตัว U ตะแคงนะครับ วัดปราสาท นนทบุรี ตั้งอยู่ตรงกลางตัวU พอดี และห่างออกมาจากลำน้ำประมาณ 1 กิโลเมตรถึงแม้ว่าวัดแห่งนี้จะมีท่าน้ำอยู่ริมคลองอ้อมนนท์ แต่หากมาจากทางน้ำก็จำเป็นจะต้องเดินไปเป็นระยะทางพอเหนื่อยจึงจะถึงวัดที่ตั้งอยู่กลางสวนแต่ก่อนร่มครึ้มด้วยต้นไม้ และขึ้นชื่อว่าผีดุทีเดียว ปัจจุบันวัดปราสาทพัฒนาอย่างต่อเนื่อง ต้นไม้ที่เคยให้ร่มเงาก็ถูกตัดออกเสียมากบางส่วนก็กลายเป็นลานซีเมนต์ บางส่วนก็กำลังกลายเป็นอาคารที่สร้างขึ้นใหม่

แม่น้ำตัวยูนี้ เป็นแม่น้ำดั้งเดิมมาตั้งแต่สมัยอยุธยา เรียกว่าแม่น้ำอ้อม หรือคลองอ้อมนนท์ ซึ่งเป็นแม่น้ำเจ้าพระยาสายเดิมในเขตจังหวัดนนทบุรี ชาวบ้านเมืองนนทบุรีต่างก็ใช้สัญจรกันมาอย่างยาวนานจนกระทั่งในสมัยสมเด็จพระนารายณ์ ทรงดำริว่า คลองอ้อมทั้งหลายนั้น กีดการจราจรทำให้เดินทางลำบาก อีกทั้งเรือสำเภาลูกค้าก็เข้ามายังกรุงศรีอยุธยายากเพราะคลองที่คดไปคดมา ย่อมตื้นเขินง่าย จึงโปรดให้ขุดคลองลัดขึ้นที่อำเภอบางใหญ่ตัดที่หัวตัว U มาบรรจบกับหางตัวU ที่หน้าวัดเขมาภิรตาราม และวัดค้างคาว แม่น้ำเจ้าพระยาสายนี้ก็ไหลรื่นเรียบง่ายเพราะไหลเป็นเส้นตรงจากเหนือลงใต้ กลายเป็นแม่น้ำเจ้าพระยาสายที่เราใช้สัญจรกันในปัจจุบันส่วนสายเดิมน่ะหรือ ก็กลายเป็นคลองเล็กๆยาวคดไปมา ดังที่เราเรียกกันว่า คลองอ้อม นั่นเอง

อย่างไรก็ตาม คลองอ้อมก็ไม่ใช่ว่าจะทิ้งร้าง ด้วยชาวบ้านจำนวนมากที่อาศัยอยู่ในสวนผลไม้(ที่ขึ้นชื่อก็คือ ทุเรียน ส้มโอ มังคุด เมืองนนท์ ที่เราหากินกันไม่ได้แล้วทุกวันนี้)เรือเล็กๆใส่ผลไม้ย่อมออกแม่น้ำใหญ่ที่แรงไหลเชี่ยวไม่ได้แน่นอน ดังนั้นเพื่อไม่ให้เสี่ยงเกินไป และประหยัดแรงในการพายมากกว่า คลองอ้อมจึงถูกใช้งานมาอย่างยาวนานและมีชุมชนกลางสวนที่หนาแน่น ดังปรากฏว่าในระยะทางเพียง 17 กิโลเมตร มีวัดมากกว่า60 แห่ง!!

แต่ถ้าถามผมว่าวัดไหนในบริเวณคลองอ้อมที่ถือว่า

งดงามและเก่าแก่ที่สุด หลายๆวัดแม้จะสร้างมา

ยาวนานแต่ด้วยกาลเวลาที่ผ่านไป ก็ต้องรื้อสร้าง

ปฏิสังขรณ์เพราะอายุของวัสดุในการสร้างวัดไทยมัน

ไม่คงทน เครื่องไม้ก็ต้องเปลี่ยนกระจกหมองแล้ว ทอง

หลุดก็ต้องเปลี่ยนเหลือเพียงไม่กี่วัดที่สร้างอย่าง

ประณีตบรรจงและหลงรอดกาลเวลามาได้อย่างงดงาม

หนึ่งในนั้นคือวัดปราสาท

พระอุโบสถ วัดปราสาท 

หน้าบันรูปพระนารายณ์ทรงครุฑนั้น หายไปแล้วจากการโจรกรรม

เราไม่มีหลักฐานการสร้างใดๆเลยว่าวัดปราสาทสร้าง

เมื่อไร คำว่าปราสาทเองอันหมายถึงอาคารที่มีหลังคา

หลายชั้นและยอดเป็นปลายแหลมก็ดูไม่เข้ากันกับวัดนี้

นักทางวัดจึงถือเอาชื่อของพระเจ้าปราสาททองมาเป็น

นิมิตรว่าน่าจะสร้างในรัชสมัยของพระองค์ แม้ว่างาน

ศิลปกรรมเหล่านั้น จะไม่เข้าขั้นยุคพระเจ้าปราสาทอง

ก็ตาม(สังเกตง่ายๆ เช่นการตกท้องช้างของฐานพระ

อุโบสถนั้นริเริ่มในรัชสมัยราชวงศ์บ้านพลูหลวง) ด้วย

หลักฐานทางโบราณคดีต่างๆเราจึงสรุปได้ว่าวัด

ปราสาทสร้างขึ้นในสมัยอยุธยาตอนปลาย ตั้งแต่

รัชกาลพระเพทราชาลงมา

แต่เดิม ลานรอบๆวัดเป็นดิน หลังจากบูรณะเมื่อปี 2555 ก็๋กลายเป็นลานปูกระเบื้องใหม่จนหมด กำแพงแก้วสมัยรัตนโกสินทร์ถูกรื้อออก และมีการก่อกำแพงแก้วใหม่ตามแนวเดิมที่สร้างสมัยอยุธยา ในพื้นที่ที่กว้างขวางกว่าเดิม

ชื่อเสียงของวัดนี้มาจากจิตรกรรมฝาผนังที่ว่ากันว่าเก่าแก่ที่สุดในนนทบุรี เป็นจิตรกรรมสมัยอยุธยาตอนปลายสกุลช่างนนทบุรี ที่เขียนไม่ค่อยเหมือนที่อื่นๆ โบสถ์วัดปราสาทเองก็เป็นโบสถ์มหาอุดคือไม่มีหน้าต่างประตูใดๆ นอกจากทางเข้าด้านหน้าสามบาน ดังนั้น การวางตำแหน่งของจิตรกรรมฝาผนังจึงไม่มีช่องหน้าต่างในการแบ่งเรื่องราวแต่ใช้เทวดายืนแท่นพนมมือ แบ่งชาดกทั้งสิบเรื่องออกจากกัน

เทวดายืนแท่นที่ใช้แบ่งคั่นชาดกแต่ละเรื่องออกจากกัน

เนมิราชชาดก พระเนมิโปรดนรกและสวรรค์ ในภาพเป็นดาวดึงษ์ของพระอินทร์ 

เขียนพระเจดีย์ 2 องค์ (บนซ้ายมือ) คือพระจุฬามณี และทุสสเจดีย์ บนสวรรค์ชั้นพรหม

เ

มโหสถศาลา วางแท่งยาของพระมโหสถ ที่ติดมือมาแต่เกิด

การเวียนลำดับเรื่องของชาดกที่วัดปราสาทก็เหมือนกับที่วัดอื่นๆ คือ เริ่มมาจากพระชาติแรก คือ เตมีย์ชาดก อยู่ผนังด้านแปขวามือของพระประธาน ไล่มาจนถึงมโหสถชาดก ส่วนผนังด้านซ้ายพระประธานก็ไล่ต่อกันไปจนจบพระเวสสันดร

สภาพจิตรกรรมลบเลือนไปเกือบหมดแล้ว ทั้งๆที่ในสมัยที่อ.ศิลป์ พีระศรีออกสำรวจจิตรกรรมวัดนี้ยังคงสดใสอยู่ คงเป็นเพราะผ่านการปฏิสังขรณ์ไปมากครั้งและผ่านเหตุการณ์น้ำท่วมมานับครั้งไม่ถ้วน ด้วยใกล้แม่น้ำอ้อม และดินชื้นทำให้จิตรกรรมที่มีอายุกว่า 300 ปีกำลังจะดับสูญลงในไม่ช้า

โดยปกติแล้ว เทคนิคการเขียนของช่างไทยที่ใช้สีฝุ่นวาดลงบนรองพื้น หากรองพื้นหลุดลอกออกมา ก็จะทำให้สีลอกออกมาด้วย เทคนิคนี้ไม่แข็งแรงทนทานเท่า เฟรสโก้ของทางตะวันตก อย่างไรก็ตาม ทุกวันนี้วัดปราสาทเปลี่ยนไปมาก ถ้าใครมีโอกาสแวะไปแถบนั้น ควรหาโอกาสชมเสียก่อนที่จะเปลี่ยนไป (ในทางที่แย่ลง) ยิ่งกว่านี้