อาการข้างเคียงของวัคซีน...เรื่องที่ต้องเฝ้าติดตาม

ที่มา หนังสือ "วัคซีน.....น่ารู้"
สมาคมกุมารแพทย์แห่งประเทศไทย

อาการข้างเคียงของวัคซีน...
เรื่องที่ต้องเฝ้าติดตาม

ในการผลิตวัคซีน จะเน้นเรื่องประสิทธิภาพในการป้องกันโรคเป็นสำคัญแต่ในเวลาเดียวกัน ความปลอดภัยของวัคซีนก็เป็นเรื่องที่ต้องคำนึงถึงควบคู่ไปด้วยเสมอ วัคซีนหลายชนิดถูกยกเลิกใช้เนื่องจากมีอาการข้างเคียงหรือปฏิกิริยาหลังจากรับวัคซีนเกิดขึ้นบ่อย เช่น วัคซีนทัยฟอยด์ในยุคต้น ๆ พบอาการไข้สูงหลังฉีดวัคซีน หรือในบางครั้งเป็นอาการข้างเคียงที่เป็นอาการรุนแรงแต่อาจไม่พบบ่อยนัก เช่น วัคซีนป้องกันโรคท้องเสียจากไวรัสโรตากับการเกิดภาวะลำไส้กลืนกัน จึงได้มีความพยายามในการพัฒนาวัคซีนให้มีประสิทธิภาพสูงพร้อม ๆ กับความปลอดภัยที่เพิ่มมากขึ้น วัคซีนที่ผลิตโดยใช้สมองสัตว์และอาจเกิดผลเสียในระยะยาวได้ถูกแทนที่ด้วยวัคซีนชนิดใหม่ เช่น วัคซีนพิษสุนัขบ้าที่ทำจากสมองสัตว์ที่เคยมีใช้ในสมัยก่อน ได้ถูกยกเลิกไม่ให้นำมาใช้ประเทศไทยแล้ว

วัคซีนที่ใช้ในปัจจุบันส่วนใหญ่มีความปลอดภัยสูง แต่ยังคงพบอาการข้างเคียงหลัง ซึ่งส่วนใหญ่เป็นอาการที่ไม่รุนแรงและยอมรับได้ การเฝ้าสังเกตอาการข้างเคียงของวัคซีนทั้งในระยะสั้นและระยะยาวจึงเป็นเรื่องที่ต้องติดตามและเป็นความรับผิดชอบร่วมกันของพ่อแม่ผู้ปกครอง แพทย์ บริษัทผู้ผลิตรวมทั้งกระทรวงสาธารณสุข

การเกิดอาการข้างเคียงของวัคซีนแต่ละชนิด

อาการข้างเคียงของวัคซีนมีความแตกต่างกันไปตามประเภทของวัคซีน วัคซีนเชื้อตายมักทำให้เกิดอาการข้างเคียงได้รวดเร็วหลังได้รับวัคซีนโดยเฉพาะเรื่องไข้ เช่น อาการไข้หลังแดวัคซีนไอกรน วัคซีนเชื้อเป็นมักมีอาการข้างเคียงคล้ายกับอาการของโรคนั้น แต่ไม่รุนแรงและมักเกิดขึ้นหลายวันหลังได้รับวัคซีน เช่น อาการผื่นหลังฉีดวัคซีนอีสุกอีใสและวัคซีนหัด วัคซีนชนิดกินมักทำให้เกิดอาการของระบบทางเดินอาหารมากกว่าวัคซีนชนิดฉีด

ประเภทของอาการข้างเคียงหลังได้รับวัคซีน

อาการข้างเคียงหลังได้รับวัคซีนมีสองประเภทใหญ่ ๆ คือ อาการข้างเคียงเฉพาะที่ และอาการข้างเคียงทั่วไป อาการเฉพาะที่ได้แก่ อาการที่เกิดขึ้นบริเวณตำแหน่งที่ฉีดวัคซีน เช่น อาการบวมแดง อาการเจ็บ อาการคัน ส่วนอาการทั่วไปคือ อาการข้างเคียงที่เกิดขึ้นร่างกายนอกเหนือจากบริเวณที่ฉีดวัคซีน เช่น อาการไข้ อ่อนเพลีย ผื่น

อาการไข้หลังจากรับวัคซีนเป็นเรื่องที่พ่อแม่และแพทย์ให้ความสำคัญมากกว่าอาการข้างเคียงอื่น วัคซีนชนิดฉีดเกือบทุกชนิดสามารถทำให้เกิดไข้ได้บ่อย และอาจจะมีอาการไข้อาจสูงถึงจนทำให้เกิดอาการชักได้ ส่วนใหญ่อาการไข้มักเกิดขึ้นสองชั่วโมงหลังฉีดวัคซีนและเป็นอยู่ไม่เกินสองวัน และหากมีอาการไข้ในการฉีดวัคซีนเข็มก่อน ๆ อาจคาดคะเนได้ว่าจะมีอาการไข้บ่อยยิ่งขึ้นในการฉีดเข็มต่อ ๆ มา ปัจจุบันมีวัคซีนไอกรนชนิดใหม่ที่ได้รับความนิยมเพิ่มมากขึ้นเนื่องจากมีอาการข้างเคียงลดลงแต่ยังมีราคาสูง แนะนำให้นำมาใช้แทนวัคซีนชนิดเต็มเซลล์หากการฉีดครั้งก่อนเกิดอาการข้างเคียงที่รุนแรง


การดูแลอาการข้างเคียงหลังได้รับวัคซีน

หลังฉีดวัคซีนควรเฝ้าดูอาการข้างเคียงที่พบบ่อยสำหรับวัคซีนแต่ละชนิด ซึ่งทั้งอาการข้างเคียงทั่วไปและอาการข้างเคียงเฉพาะที่ อาการเฉพาะที่มักดีขึ้นและหายได้เองภายใน 2-3 วัน การรักษาเฉพาะที่อาจทำโดยการประคบด้วยน้ำอุ่น ซึ่งจะช่วยให้อาการทุเลาลงหรืออาจให้ยาแก้ปวดลดไข้ร่วมด้วย การให้ยาลดไข้เมื่อมีไข้หรือการให้ยาลดไข้ไว้ล่วงหน้าหลังจากฉีดวัคซีนไอกรนชนิดเต็มเซลล์จะช่วยให้อาการไข้ลดลง แนะนำให้ใช้ยาลดไข้ล่วงหน้ากรณีเด็กเคยมีไข้สูงจากการฉีดครั้งก่อนหรือเด็กเป็นโรคซึ่งมีความเสี่ยงสูงต่อการชัก โดยให้ยาลดไข้หลังฉีดวัคซีนประมาณ 1-2 ชั่วโมง กรณีอาการรุนแรงหรือไม่ดีขึ้นภายใน 2-3 วัน ควรปรึกษาแพทย์

Create Date : 10 ตุลาคม 2549 Last Update : 10 ตุลาคม 2549 9:05:42 น. Counter : 1477 Pageviews.		3 comments
Share Tweet