● ความคิด เป็นอาการของจิต ที่เกิดขึ้นเมื่อ

๑.จิตนึกคิดปรุงแต่งอารมณ์ภายในใจ (ธัมมารมณ์)
ที่ได้จดจำไว้ทางใจ

๒.จิตนึกคิดปรุงแต่งหลังจากรับรู้อารมณ์ภายนอก (รูป เสียง กลิ่น รส กายสัมผัส)
ที่ผ่านเข้ามาทางตา หู จมูก ลิ้น กาย


ดังนั้น ความคิดจึงเกิดขึ้นที่จิตทุกครั้ง
ที่มีอารมณ์(รูป เสียง กลิ่น รส กายสัมผัส ธัมมารมณ์)
มากระทบจิต(ทางตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจ)

ไม่ว่าจะเป็นอารมณ์ภายนอก(รูป เสียง กลิ่น รส กายสัมผัส)
หรืออารมณ์ภายใน(ธัมมารมณ์) ก็ตาม

โดยธรรมชาติแล้ว จิตมีปกติตกไปในอารมณ์และปรุงแต่งไปตามอารมณ์
ดังนั้นความคิดจึงเกิดขึ้นที่จิตตลอดเวลา ความคิดแล้ว ความคิดเล่า
สับเปลี่ยนหมุนเวียน ทับถมทวีคูณ ตลอดชีวิต โดยไม่สิ้นสุด

เมื่อความคิดเกิดขึ้น ก็จะมีการตอบสนอง
โดยการแสดงออกทางกาย หรือ วาจา ครบ ๓ ทวาร กาย วาจา ใจ


● ในพระพุทธศาสนา ความคิด ก็คือ สังขารขันธ์ เป็นขันธ์ ๑ ในขันธ์ ๕
เป็นอาการของจิตที่เนื่องด้วยอารมณ์

ดังนั้น ความคิด จึงไม่เที่ยง เป็นทุกข์ เป็นอนัตตา

โดยอธิบายว่า

สังขารขันธ์-ความคิด ไม่เที่ยง
คือ ความคิดจะแปรเปลี่ยนตลอดเวลาไปตามอารมณ์ที่มากระทบจิต

สังขารขันธ์-ความคิด เป็นทุกข์
คือ เพราะความคิดเกิดจากจิตนึกคิดปรุงแต่งไปตามอารมณ์

ดังนั้น ถ้าเป็นอารมณ์ดี ก็จะมีความคิดพอใจ
ปรารถนาจะครอบครองรักษาอารมณ์นั้นๆไว้ให้อยู่นานๆ
ทุกข์ก็เกิดขึ้นเพราะไม่สามารถครอบครองอารมณ์นั้นๆได้นานๆตามปรารถนา

ถ้าเป็นอารมณ์ไม่ดี ก็จะมีความคิดไม่พอใจ
ปรารถนาจะผลักไสให้พ้นจากอารมณ์นั้นออกไปให้ไวๆ
ทุกข์ก็เกิดขึ้นเพราะไม่สามารถผลักไสอารมณ์นั้นๆออกไปให้ไวๆตามปรารถนา

สังขารขันธ์-ความคิด เป็นอนัตตา
คือ เพราะความคิดไม่เที่ยง มีความปรวนแปรไปตลอดเวลาตามอารมณ์
และความคิด เป็นทุกข์
ดังนั้นความคิดจึงเป็นอนัตตา ไม่ใช่ตัวตน ไม่อาจพึ่งพาอาศัยได้

เนื่องจากสังขารขันธ์-ความคิด ไม่เที่ยง เป็นทุกข์ เป็นอนัตตา
ดังนั้นจึงมีผู้บัญญัติคำสอนใหม่ขึ้นมา ด้วยความเข้าใจผิดว่า
ความคิดห้ามไม่ได้ บังคับไม่ได้ จะคิดอะไร ปล่อยให้คิดไป จนหยุดคิดเอง
เราแค่ตามดูไปเฉยๆ ห้ามแทรกแซง ห้ามเพ่ง

จึงเกิดคำถามตามหัวเรื่องว่า
ถ้าความคิดห้ามไม่ได้ งั้นคุกมีเท่าไหร่ก็ต้องไม่พอขังคนทำผิดสิ

ความคิดเป็นขันธ์ ๕ ก็จริงอยู่
ขันธ์ ๕ นั้นบังคับไม่ได้ในส่วนที่เกี่ยวกับความเก่าแก่ชราคร่ำคร่า

แต่จิตสามารถบังคับตนเอง
ไม่ให้นึกคิดปรุงแต่งอารมณ์ไปในทางอกุศลได้

และจิตสามารถบังคับตนเอง
ไม่ให้ถืออาวุธไปทำร้ายผู้อื่นก็ได้

ทั้งนี้ทั้งนั้น ขึ้นกับความยับยั้งชั่งใจที่มีอยู่ประจำใจของแต่ละคน

บางคนเมื่อจิตกระทบอารมณ์ เกิดความคิดไม่พอใจขึ้นมา
ก็จะคิดทำร้ายผู้อื่น แล้วลงมือกระทำทันที
เมื่อทำไปแล้ว ก็ไม่รู้สึกละอายใจเลยสักนิด คิดว่าสิ่งที่ทำนั้นถูกต้องสาสมแล้ว

ในกรณีเดียวกันนี้ สำหรับบางคนที่ได้ลงมือทำร้ายผู้อื่น
เมื่อทำไปแล้ว ก็จะค่อยระลึกขึ้นได้ว่าสิ่งที่ทำไปนั้นไม่ถูกไม่ควร

และอีกหลายๆคน เมื่อเกิดความคิดไม่พอใจขึ้นมา
และเมื่อคิดจะทำร้ายผู้อื่น ก็จะคิดพิจารณาก่อนถึงความควรไม่ควร
เมื่อเห็นว่าไม่ควร ก็ไม่ลงมือกระทำ

จากตัวอย่างเล็กๆที่ยกมา แสดงให้เห็นชัดเจนว่า
เราสามารถบังคับจิตไม่ให้นึกคิดปรุงแต่งไปตามอารมณ์
และไม่ให้ลงมือกระทำตอบต่ออารมณ์ได้
ทั้งนี้ขึ้นกับ การอบรมจิต

จิตที่ไม่ได้รับการอบรม ย่อมปรุงแต่งไปตามอารมณ์
เกิดความนึกคิดปรุงแต่ง และแสดงการกระทำตอบโต้ต่ออารมณ์ในทันที

แต่จิตที่ได้รับการอบรม ย่อมมีพลังสติ(มากน้อยตามการอบรม)
ที่จะไม่ปรุงแต่งไปตามอารมณ์ ไม่แสดงการตอบโต้ต่ออารมณ์ในทันที
และรู้จักปล่อยวางอารมณ์ออกไปได้ในที่สุด


● การอบรมจิตในพระพุทธศาสนาที่ทรงเมตตาสอนให้ปฏิบัติตาม ก็คือ
การปฏิบัติอริยมรรค ๘ หรือ การปฏิบัติสติปัฏฐาน ๔ นั่นเอง

เป็นการอบรมจิตให้มีสติระลึกรู้อยู่ที่ฐานที่ตั้งสติอย่างต่อเนื่อง
เมื่อมีอารมณ์มากระทบจิต ก็ให้รีบยกจิตเข้าไปตั้งไว้ที่ฐานที่ตั้งสติ
(สติปัฏฐาน) อันเป็นการเปลี่ยนอารมณ์จิต

เพราะจิตมีธรรมชาติชอบตกไปในอารมณ์และปรุงแต่งไปตามอารมณ์
การเปลี่ยนอารมณ์จิต ให้ไปตั้งไว้ในอารมณ์ในสติปัฏฐาน ๔ นั้น
เพราะอารมณ์ในสติปัฏฐาน เป็นอารมณ์ที่ปราศจากกาม
เป็นไปเพื่อการเบื่อหน่ายคลายละในที่สุด


● ดังนั้นจึงขอสรุปว่า

จิตสามารถห้ามตนเองไม่ให้ปรุงแต่งไปตามอารมณ์ได้
นั่นคือ เราสามารถห้ามความคิดได้ เราบังคับจิตได้

ไม่ใช่จะคิดอะไร ปล่อยให้คิดไป จนหยุดคิดเอง
ไม่ใช่แค่ตามรู้ตามดูความคิดไปเฉยๆ

ต้องแทรกแซงจิตโดยการเพ่ง
คือ ต้องให้จิตมีสติระลึกรู้อยู่อย่างต่อเนื่องที่ฐานที่ตั้งสติ (สติปัฏฐาน ๔)


ยินดีในธรรมทุกๆท่านครับ

Create Date : 15 ธันวาคม 2552
Last Update : 15 ธันวาคม 2552 6:48:39 น.		10 comments
Counter : 740 Pageviews.
Share Tweet