เมืองกำแพงเพชรเป็นเมืองที่ทางอาณาจักรอยุธยาสร้างขึ้นใหม่โดยสร้างฝั่งตรงข้ามกับเมืองเก่าของแคว้นสุโขทัยคือเมืองนครชุมเมืองกำแพงเพชรเป็นเมืองที่มีการออกแบบเป็นป้อมปราการที่ทันสมัยและมีบทบาทในสงครามหลายครั้งเช่นครั้งที่พระไชยราชาจะยกทัพไปตีเมืองเชียงใหม่ปรากฏว่าพระยานารายเจ้าเมืองกำแพงเพชรคิดเป็นกบฏพระองค์จึงต้องจับประหารเสียก่อนเนื่องจากเมืองกำแพงเพชรต้องเป็นเมืองที่ส่งกำลังบำรุงยามที่เปิดศึกไปยังหัวเมืองล้านนาหรือก่อนที่จะเกิดสงครามนันทบุเรงพระมหาอุปราชแห่งหงษาก็ต้องมาทำนาอยู่ที่กำแพงเพชรเพื่อส่งกำลังมาตีกรุงศรี

ฟังก์ชั่นและการทำงานของกำแพงเมือง

กำแพงเมืองของกำแพงเพชรนั้นออกแบบมาสำหรับรับสงครามป้อมค่ายประชิดโดยเฉพาะโดยกำแพงเมืองออกแบบมาให้มีเชิงเทินที่กว้างขวางสำหรัยให้ทหารยืนและตั้งปืนใหญ่ได้ปืนใหญ่ในสมัยนั่นเมื่อยิงแล้วจะเลื่อนถอยหลังระยะความกว้างของเชิงเทิงจึงกลายเป็นตัวกำหนดประสิทธิภาพของปืนใหญ่ที่ยกมาตั้งยิงหากระยะเชิงเทินยิ่งยาวยิ่งใช้ปืนใหญ่อานุภาพสูงได้

ใบเสมาใช้เป็นที่หลบกำบังของทหารประจำป้อมโดยทหารจะยืนหลบกระสุนปืนของทหารฝ่ายข้าศึกของใบเสมารูใต้ใบเสมาจะใช้ในการส่องปืนออกมายิงข้าศึกบางครั้งทำเป็นรูปสี่เหลี่ยมบางครั้งเป็นรูปกากบาท รูปร่างที่ทำให้การส่องข้าศึกทำได้ดีคือรูปกากบาทโดยทั่วไปด้านใดที่มีปราการธรรมชาติเช่นภูเขาหรือแม่น้ำอยู่แล้วมักสร้างกำแพงให้บางหน่อยส่วนด้านไหนไม่มีก็มักสร้างกำแพงเมืองหนาหน่อยในกำแพงด้านที่ต้องมีการยิงปืนใหญ่ใส่มากๆมักใช้กำแพงแกนดินเพื่อให้ดินใช้ส่งถ่ายแรงกระแทกของปืนใหญ่ไปแทนที่จะกระทบกำแพงโดยตรงเป็นเทคนิคการถ่ายเทแรงที่ประสิทธิภาพสูงมาก ตัวอย่างกำแพงแกนดินแบบนี้ใช้กันที่ศรีสัชนาลัยและเชียงแสนอีกด้วยป้อมปราการ

ป้อมปราการเมืองกำแพงเพชรถูกออกแบบมาเป็นรูปหัวลูกศรยื่นออกมาเป็นรูปหัวลูกศรทำให้มีมุมมองที่มองเห็นได้กว้างกว่านอกจากนั้นกรณีที่ข้าศึกกำลังปีนกำแพงเมืองทหารบนป้อมสามารถยิงที่ผู้ที่ปีนกำแพงเมืองได้สะดวกด้วย ป้อมมีความสูง 4-5 เมตรทำให้การปีนกำแพงทำให้ปีนกำแพงเมืองได้ยากต้องใช้บันไดช่วยโดยทั่วไปมักมีป้อมยื่นออกมาในบริเวณใกล้ๆประตูเมืองเนื่องจากเป็นจุดอ่อนที่โจมตีเมืองง่ายที่สุดป้อมนี้จึงมักใช้ยิงสกัดผู้ที่ต้องการทำลายประตูเมือง ที่กำแพงเพชรมีประตูเมือง 10 เมืองจึงมีป้อมเฝ้าประตูเมือง 10ป้อม