สายพันธุ์กาแฟ

สายพันธุ์กาแฟ
กาแฟ เป็นเครื่องดื่มที่มีประวัติความเป็นมายาวนานย้อนไปหลายร้อยปี กล่าวกันว่าถูกค้นพบศตวรรษที่ 6 ราวปี ค.ศ. 575 หรือประมาณ พ.ศ. 1118 ในประเทศอาระเบีย (Arabia) แต่จากประวัติความเป็นมาที่ได้ยินกันทั่วๆไป มีการค้นพบในศตวรรษที่ 9 ว่าคนเลี้ยงแพะพื้นเมืองชื่อ นายคาลดี (Kaldi) สังเกตเห็นว่าบรรดาฝูงแพะที่เลี้ยงอยู่มีอาการคึกคะนอง กระโดดโลดเต้นหลังจากได้ไปกินผลสีแดงของพืชชนิดหนึ่ง ด้วยความแปลกใจ เขาจึงได้นำเรื่องนี้ไปปรึกษากับพระมุสลิม รูปหนึ่งชื่อว่า ฮะยี โอเมอร์ (Hadji Omer) พระผู้นี้มีความรู้ทางพืชสมุนไพรอยู่บ้างจึงได้ทดลองนำไปคั่วและต้มดื่ม แล้วพบว่าผลไม้ดังกล่าวช่วยให้เกิดความกระปรี้กระเปร่า ช่วยให้การสวดมนต์ไม่เป็นเรื่องที่น่าเบื่ออีกต่อไป
แต่เรื่องราวของกาแฟที่ถูกค้นพบก็มีหลายตำนานเล่ากันมาหลายรูปแบบ แต่สาระสำคัญที่เล่าสู่ต่อกันมาก็คือ กาแฟเป็นพืชพื้นเมืองที่พบในแถบประเทศตะวันออกกลาง (Middle East) ราวศตวรรษที่ 9 และแพร่หลายไปสู่ยุโรปและทั่วโลก
ในศตวรรษที่ 15 กาแฟได้กลายเป็นเครื่องดื่มที่ได้รับความนิยมกันอย่างแพร่หลายในบรรดาประเทศอาหรับทั้งหลายและมีเหตุการณ์สำคัญต่างๆเกี่ยวกับกาแฟได้เกิดขึ้นตามช่วงเวลา
ต่อมาคร่าวๆดังนี้
ค.ศ.1600 กาแฟได้รับการนำไปเผยแพร่ ในอังกฤษ และเนเธอร์แลนด์ มีการตั้งร้านกาแฟขึ้นเป็นแห่งแรก (Coffee House or Coffee Shop) ซึ่งในฝรั่งเศส ที่เมืองมาเซย์ (Marseille) เรียกร้านกาแฟเหล่านี้ว่า Cafe’ มีการต่อต้านจากเกษตรกรผู้ปลูกองุ่นสำหรับทำไวน์ ด้วยเกรงว่าจะทำให้อุตสาหกรรมไวน์เสียหาย แต่การต่อต้านก็ไม่เป็นผล
หลังจากเหตุการณ์ในครั้งนั้นได้มีการบริโภคกาแฟแพร่หลายไปทั่วยุโรป ในสมัยของพระเจ้าหลุยส์ที่14 พระองค์ทรงโปรดมากและกาแฟได้กลายเป็นเครื่องดื่มที่ได้รับความนิยมมากยิ่งขึ้น

ค.ศ.1640 กาแฟได้ข้ามมหาสมุทรแอตแลนติก จากกรุงอัมสเตอร์ดัม ไปสู่กรุงนิวยอร์ก มีร้านกาแฟที่มีชื่อเสียงเปิดขึ้นหลายร้าน เช่น Burn’s Coffee House บริเวณทางด้านตะวันตกของถนนบรอดเวย์ และ ร้าน Green Dragon ในบอสตัน

ค.ศ. 1785 ชาวสเปนได้นำกาแฟไปเผยแพร่และทำการเพาะปลูกในแถบละตินอเมริกา ซึ่งต่อมาได้กลายเป็นแหล่งผลิตที่สำคัญของโลก คือ บราซิล โคลัมเบีย คอสตราริกา คิวบา กัวเตมาลา ฯลฯ ซึ่งในกลุ่มนี้มีสองประเทศที่เป็นแหล่งผลิตที่สำคัญของโลกคือ บราซิล มาเป็นอันดับหนึ่ง และโคลัมเบีย เป็นอันดับต่อมา


ประวัติความเป็นมาของกาแฟในประเทศไทย
พ.ศ.2477 กาแฟสายพันธ์ที่ได้นำมาปลูกเป็นครั้งแรกคือ สายพันธ์โรบัสต้า โดยผู้ที่นำเข้ามาเป็นไทยอิสลามชื่อ นายดีหมุน ได้นำเมล็ดกาแฟติดตัวกลับมาหลังจากไปแสวงบุญ ณ เมืองเมกกะ ประเทศซาอุดิอาระเบีย ปลูกไว้ที่บ้านที่ ต.บ้านโหนด อ.สะบ้าย้อย จ.สงขลา ในปี ได้ผลผลิตดีพอสมควร จากนั้นได้มีการขยายพันธ์และส่งเสริม ออกไปอย่างกว้างขวางทั่วภาคใต้
พ.ศ.2493 กาแฟสายพันธ์ อาราบิก้า (C.arabica) ได้ถูกนำเข้ามาปลูกในไทยเป็นครั้งแรก ไม่ค่อยประสบความสำเร็จเท่าที่ควรเนื่องจาก กาแฟอาราบิก้า มีความต้องการสภาพอากาศและน้ำต่างจากกาแฟโรบัสต้า
พ.ศ. 2516 โครงการปลูกพืชทดแทนและพัฒนาเศรษฐกิจชาวไทยภูเขา ได้มีการทดลองโครงการปลูกพืชทดแทนฝิ่น ซึ่งมีกาแฟอาราบิก้าเป็นพืชที่ได้รับการส่งเสริมเช่นกัน
พ.ศ. 2520 โครงการปลูกพืชทดแทนและพัฒนาเศรษฐกิจชาวไทยภูเขา ได้เปลี่ยนชื่อเป็นโครงการปลูกพืชทดแทนและการตลาดที่สูง ได้พัฒนาการปลูกกาแฟอาราบิก้าได้ผลผลิตดีมากขึ้น
และสามารถทดแทนการปลูกฝิ่นได้เป็นอย่างดีจึงมีการสนับสนุนกันต่อมา
ชนิดสายพันธ์ปลูกของกาแฟอาราบิก้าถูกนำมาจากหลายๆแห่ง เช่น อินเดีย ฮาวาย และอมริกาใต้ รวมทั้งมีผู้เชี่ยวชาญจากต่างประเทศ เข้ามาให้คำปรึกษา สายพันธ์ที่สำคัญมีดังต่อไปนี้
1.ทิปปิก้า (Tippica)
2.เบอร์บอน (Bourbon)
3.คาทูร่า (Catura)
4.คาทุย (Catuai)
5.เอส 228 (s-228)
6.เอส 795 (s-795)
7.เอส 1059 (s-1059)
8.คาร์ติมอร์ (Cartimor) (LC 1662, Progeny 86, 88, 90 และ สายพันธุ์อื่นๆ)

ปัจจุบันกาแฟอาราบิก้าได้รับการสนับสนุนในการปลูกจากทั้งภาคราชการและเอกชน และยังมีการประกันราคาผลผลิตทำให้ได้รับความนิยมในการปลูกอย่างกว้างขวาง รวมทั้งกระแสของการดื่มกาแฟเพิ่มมากขึ้นในกลุ่มคนทำงานและทั่วไป ทำให้มีแบรนด์กาแฟทั้งไทยและเทศ เกิดขึ้นมากมายมีการกล่าวอ้างว่ากาแฟของตนดีกว่าผู้อื่น แต่ก็เป็นเพียงแค่องค์ประกอบบางส่วนเท่านั้น เพราะการที่จะได้กาแฟที่เรียกว่า “Perfect Shot” นั้นมีองค์ประกอบมากมายดังที่จะได้เรียนรู้ในหัวข้อต่อไป


พันธุ์กาแฟ (Coffee Varieties)
ในโลกของการปลูกและคัดเลือกพันธุ์กาแฟ นั้นมีหลายชนิด ซึ่งกาแฟเหล่านี้มีลักษณะแตกต่างกันมากมายทั้งลักษณะ ใบ ลำต้น คุณภาพการบริโภค ตลอดจนขนาดของสารกาแฟและความสามารถในการให้ผลผลิต ทำให้สามารถแบ่งได้เป็นกลุ่มใหญ่ๆ ได้ 4 กลุ่มดังนี้

1. กาแฟอาราบิก้า (C.arabica)
2. กาแฟโรบัสต้าหรือคานิฟอรา (C.canephora var. robusta)
3. กาแฟเอ็กเซลซา (C.excelsa or C.liberica var.dewevrei)
4. กาแฟเอกเซลซ่า (C.liberica or C.liberica var. liberica)



กาแฟอาราบิก้า (C.arabica, 2n=44)
กาแฟชนิดนี้มีความสำคัญมากที่สุด ผลผลิตคิดเป็นจำนวนกว่า 80%ของผลผลิตกาแฟทั่วโลก ลักษณะ ลำต้น ใบ และเมล็ดเล็ก ให้ผลผลิตปานกลาง คุณภาพเมล็ดดีที่สุด รสชาติหอมชวนดื่ม เจริญเติบโตได้ดีที่อุณหภูมิระหว่าง 13-21 ซํ ปลูกบนพื้นที่สูงจากระดับน้ำทะเล ตั้งแต่ 800 เมตรขึ้นไป แต่ไม่เกิน 1800 เมตร แต่จะเจริญได้ดีที่1200 เมตรจากระดับน้ำทะเล ระยะเวลาตั้งแต่ติดดอก จนถึงเก็บเกี่ยวประมาณ 6-8 เดือน


กาแฟโรบัสต้า (C.canephora var. ronusta, 2n=22)
เป็นกาแฟชนิดดั้งเดิมของแถบศูนย์สูตร มีลักษณะ ลำต้น ใบ และเมล็ด ใหญ่กว่ากาแฟ
อาราบิก้า และให้ผลผลิตสูงกว่า แต่คุณภาพเมล็ดด้อยกว่า เจริญเติบโตได้ดีที่อุณหภูมิ 20-32 ซํ
ปลูกได้ตั้งแต่ระดับน้ำทะเล ไปจนถึง 1200 เมตรจากระดับน้ำทะเล ระยะเวลาตั้งแต่ติดดอกจนถึงเก็บเกี่ยว 9-11 เดือน
กาแฟ 2 สายพันธุ์ที่เหลือคือ เอกเซลซ่า และ ลิเบอริก้า ไม่ค่อยมีความสำคัญทางเศรษฐกิจมากนักจะขอผ่านไปโดยไม่กล่าวถึง

หนังสืออ้างอิง
1.การปลูกและผลิตกาแฟอาราบีก้าบนที่สูง (Highland Arabica Coffee Production) ผู้แต่ง รศ.ดร.พงษ์ศักดิ์ อังกสิทธิ์ , ผศ.ดร. บัณฑูรย์ วาฤทธิ์

หมายเหตุ บทความนี้เขียนขึ้นเพื่อใช้ในการฝึกอบรม หลักสูตรการชงกาแฟขั้นต้น ไม่อนุญาตให้คัดลอกไปใช้เพื่อการพาณิชย์ แต่ยินดีให้เผยแพร่เป็นความรู้ทั่วไป สนใจนำไปใช้ติดต่อที่ mailto:e21xwc@yahoo.com และ//www.twitter.com/nongyingcoffee หรือ //www.twitter.com/garlicwine

Create Date : 28 ตุลาคม 2552 Last Update : 23 พฤษภาคม 2555 10:51:36 น. Counter : 1144 Pageviews.		4 comment
Share Tweet