บันทึกของทูตญี่ปุ่นผู้เห็นเหตุการณ์ปฏิวัติ 2475

การปฏิวัติและการเปลี่ยนแปลงในประเทศสยาม

ผู้เขียน : ยาสุกิจิ ยาตาเบ

ผู้แปล : เออิจิ มูราชิมา และ นครินทร์ เมฆไตรรัตน์

ISBN 978-974-323-977-9 ฉบับปก สำนักพิมพ์มติชน. พิมพ์ครั้งที่ 2. 2557.

จำนวน 136 หน้า ราคา 145 บาท

---------------------------------------------------------------------------------

สรุปแล้ว สาเหตุแท้จริง การปฏิวัติ ค.ศ.1932

ก็คือการใช้อำนาจตามอำเภอใจ และการไร้ความสามารถของการปกครอง

ของเจ้านายทั้งในทางการเมืองภายในประเทศ และในการจัดความสัมพันธ์ระหว่างประเทศ

ความไม่พอใจต่อปัญหาเศรษฐกิจตกต่ำที่สะสมมามาก

และปัญหาการคลังก็เป็นชนวนระเบิด

ของการเปลี่ยนแปลงโดยฉับพลันครั้งนี้

- ยาสุกิจิ ยาตาเบ

---------------------------------------------------------------------------------

หนังสือ บันทึกของทูตญี่ปุ่นผู้เห็นเหตุการณ์ปฏิวัติ 2475 การปฏิวัติและการเปลี่ยนแปลงในประเทศสยาม ของ ยาสุกิจิ ยาตาเบ เป็นอีกเล่มหนึ่งที่ผมอยากแนะนำให้ผู้สนใจประวัติศาสตร์ช่วงเปลี่ยนแปลงการปกครอง พ.ศ.2475 ได้อ่าน เพราะเนื้อหาของหนังสือเป็นการมองสถานการณ์ทางการเมืองของประเทศสยามยุคนั้นจากสายตาของคนนอก 

ยาสุกิจิ ยาตาเบ เป็นอัครราชทูตญี่ปุ่นประจำประเทศสยาม เข้ามารับตำแหน่งเมื่อราวปี พ.ศ.2471 เขาเล่าถึงความเป็นไปของเหตุการณ์การยึดอำนาจการปกครอง เปลี่ยนแปลงสยามจาก “ระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย์” มาเป็น “ระบอบรัฐธรรมนูญ” และทำให้พระมหากษัตริย์กลายเป็น “ราชาธิปไตยภายใต้รัฐธรรมนูญ” อย่างฉับพลัน ด้วยมุมมองที่ผมรู้สึกว่า เขามองอย่างเป็นกลาง ประกอบไปด้วยข้อมูล ข้อคิดเห็น และข้อวิจารณ์ในประเด็นต่าง ๆ ตลอดจนเข้าใจถึงเหตุผลอันจำเป็นที่บีบคั้นให้กลุ่มหัวก้าวหน้ารีบยึดอำนาจ และเหตุผลที่ทำให้กลุ่มอำนาจเดิมเสื่อมอำนาจ ดังนั้น เรื่องราวที่นายยาตาเบบอกเล่า จึงไม่ได้แสดงความเห็นไปในทิศทางของฝ่ายอนุรักษ์นิยม หรือฝ่ายหัวก้าวหน้าแต่อย่างใด

แม้ว่าแรกเกิดการเปลี่ยนแปลงการปกครองจะสร้างความขุ่นเคืองแก่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวฯ อย่างมาก แต่ความคิดเห็นส่วนตัวของนายยาตาเบ เขาเชื่อมั่นว่า พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 7 ทรงพอพระราชหฤทัยต่อการเปลี่ยนแปลงมาสู่ระบอบรัฐธรรมนูญ เพราะเป็นความตั้งใจของพระองค์ท่านอยู่ก่อนแล้ว ว่าจะพระราชทานรัฐธรรมนูญแก่ประชาชน แต่ถึงอย่างนั้น การแย่งชิงอำนาจของคณะรัฐบาลชุดใหม่และนักการเมืองทั้งหลายก็นำไปสู่ความวุ่นวายอีกหลายครั้ง ภายหลังการเปลี่ยนแปลงการปกครองยังไม่ถึงหนึ่งปีด้วยซ้ำ นั่นเพราะกลุ่มผู้ก่อการยึดอำนาจพระมหากษัตริย์ ทั้งทหารและพลเรือน มีหลายกลุ่มหลายความคิดมากเกินไป

การได้อ่านเรื่องราวเริ่มต้นการปกครองระบอบรัฐธรรมนูญของไทย ช่วยทำให้ผมเข้าใจว่า เหตุใดสถานการณ์บ้านเมืองของประเทศไทยจึงลุ่ม ๆ ดอน ๆ อย่างที่เป็นอยู่ทุกวันนี้ ถ้าจะให้ออกความคิดเห็น ผมคงเปรียบเทียบการเมืองยุคประชาธิปไตยของไทยว่าเปรียบเสมือนต้นไม้ที่รากเหง้าไม่แข็งแรงแต่แรก ลำต้นและใบจึงอ่อนแอ การผลิดอกออกผลเลยไม่สมบูรณ์ 

ยาสุกิจิ ยาตาบา ได้แบ่งเนื้อหาภายในหนังสือตามเหตุการณ์ปฏิวัติและการเปลี่ยนแปลงในประเทศสยาม ซึ่งเขาได้พบเห็นออกเป็น 3 ครั้ง ได้แก่

ครั้งที่ 1 คือ การยึดอำนาจพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว หรือการปฏิวัติเปลี่ยนแปลงการปกครอง พ.ศ.2475 เนื่องจากปัญหาเศรษฐกิจตกต่ำ และเจ้านายมีอำนาจทางการเมืองมากเกินไป

ครั้งที่ 2 พระยามโนปกรณ์นิติธาดา ในฐานะนายกรัฐมนตรี ทำการรัฐประหารปิดสภาผู้แทนราษฎร และประกาศงดใช้รัฐธรรมนูญบางมาตรา จากนั้น กระทำการบีบบังคับ หลวงประดิษฐ์มนูธรรม (นายปรีดี พนมยงค์) ให้เดินทางออกนอกประเทศ โดยอ้างความชอบธรรมว่า หลวงประดิษฐ์มนูธรรมเป็นพวกหัวก้าวหน้ารุนแรง ซึ่งต้องการเปลี่ยนแปลงระบบเศรษฐกิจของสยามไปในทิศทางของลัทธิคอมมิวนิสต์

ครั้งที่ 3 การยึดอำนาจและปฏิวัติคณะรัฐบาลพระยามโนปกรณ์นิติธาดา นำโดยจอมพล ป.พิบูลสงคราม เป็นผู้นำการปฏิวัติ และมีพระยาพหลพลพยุหเสนา (พจน์ พหลโยธิน) เป็นหัวหน้า โดยอ้างความชอบธรรมว่า คณะรัฐบาลพระยามโนปกรณ์นิติธาดาพยายามทำลายรัฐธรรมนูญอันเป็นกฎหมายสูงสุด ด้วยการประกาศงดใช้รัฐธรรมนูญบางมาตรา และไม่จัดให้มีการเลือกตั้งตามกำหนด ซึ่งยาสุกิจิ ยาตาเบ แสดงความคิดเห็นถึงสาเหตุที่ทำให้คณะรัฐบาลของพระยามโนปกรณ์นิติธาดาถูกโค่นล้มว่า

“สาเหตุหนึ่ง คือ รัฐบาลพระยามโนปกรณ์นิติธาดามีความผิดพลาดอย่างสิ้นเชิงในการเฝ้าสังเกตพฤติกรรมของพวกทหาร ข้อที่สอง รัฐบาลพระยามโนปกรณ์นิติธาดาไม่สามารถประเมินจิตใจของประชาชน ความเข้าใจของรัฐบาลชุดเก่าที่ว่า ประชาชนไทยมีลักษณะไม่ชอบการเปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็วเป็นนิสัยประจำชาติ ข้อสรุปอันนี้มีส่วนถูกต้องอยู่ หากตั้งแต่เมื่อมีการปฏิวัติปีที่แล้ว (พ.ศ.2475) จิตใจของประชาชนได้เปลี่ยนไปอย่างมากแล้ว...รัฐบาลปฏิกิริยาของพระยามโนปกรณ์นิติธาดาได้เลื่อนการเลือกตั้งออกไปอย่างไม่มีกำหนด ทั้ง ๆ ที่ได้กำหนดไว้ล่วงหน้าแล้ว...เรื่องนี้เป็นเรื่องที่ทำให้หมดความหวังต่อประชาชนทั่วไป และทำให้เกิดความแค้นเคืองของฝ่ายคณะราษฎรอีกด้วย รัฐบาลชุดเก่าได้เลื่อนเวลาเลือกตั้ง มีความหมายเท่ากับเป็นการตีตราว่าตนเองเป็นผู้ทำลายรัฐธรรมนูญ...”

ภายในหนังสือยังมีรายละเอียดอีกมากมายที่น่าสนใจ เนื้อหาตลอดทั้งเล่มค่อนข้างอ่านสนุก ไม่ได้เต็มไปด้วยข้อมูลวิเคราะห์เชิงวิชาการเท่าใดนัก แต่เป็นเหมือนบันทึกที่เจ้าของเล่าให้ผู้อ่านฟังอย่างกันเอง ลำดับความเข้าใจง่าย น่าเสียดายที่นายยาตาเบเล่าเอาไว้ถึงแค่ตอนพระยาพหลพลพยุหเสนาเข้ามารับตำแหน่งนายกรัฐมนตรี ซึ่งเขามองว่า “มีการเปิดประชุมสภาผู้แทนราษฎร และจัดตั้งคณะรัฐบาลปกครองประเทศตามระบอบรัฐธรรมนูญอย่างเป็นรูปธรรมมากขึ้น แม้ว่าคณะรัฐมนตรีจะมีการปรับเปลี่ยนอยู่หลายครั้ง แต่พระพหลพลพยุหเสนาก็ยังคงดำรงตำแหน่งนายกรัฐมนตรี โดยได้รับความไว้วางใจของประชาชนจนถึงปัจจุบันนี้ (พ.ศ.2479)” แต่ถ้าหากเขาได้เฝ้าสังเกตสถานการณ์ทางการเมืองของสยามต่อไปอีก ผมก็อยากรู้เหมือนกันว่าเขาจะถ่ายทอดความเปลี่ยนแปลงในสมัยต่อ ๆ มาว่าอย่างไรบ้าง

สำหรับใครที่อยากทำความเข้าใจสถานการณ์การปฏิวัติ พ.ศ.2475 ผมคิดว่าหนังสือเล่มนี้ น่าจะเป็นอีกหนึ่งเล่มที่พลาดไม่ได้ จำนวนเนื้อหากำลังพอดี ไม่มากเกินไป เราสามารถนำไปต่อยอดได้อีก ท้ายเล่มมีบทแทรกสุนทรพจน์ของ อัตสุฮิโกะ ยาตาเบ บุตรของ ยาสุกิจิ ยาตาเบ ซึ่งกล่าวปาฐกถาเรื่องชีวิตและผลงานของยาสุกิจิ ยาตาเบ และความผูกพันที่เขามีต่อประเทศไทย เนื้อหาดี อ่านเพลิน และจบอย่างซาบซึ้งทีเดียว

Jim-793009

30 : 10 : 2017