BlogGang.com : : ผู้ชายในสายลมหนาว : งานซ้อมใหญ่พยุหยาตราทางชลมารค 2567 (6)

งานซ้อมใหญ่พยุหยาตราทางชลมารค 2567 (6)

สมุดภาพขบวนพยุหยาตราเพชรพวงทางชลมารคสมัยสมเด็จพระนารายณ์
ที่คัดลอกขึ้นใหม่ในสมัยรัชกาลที่ 1 มีเพียงชื่อเรือและตำแหน่ง
และมีรูปกล่องสีเหลี่ยมที่เขียนชื่อเรือเพื่อเป็นภาพประกอบ

แต่ภาพที่เห็นเป็นรูปร่างลักษณะเรือพระราชพิธีแบบสีที่นำมาอ้างอิงนั้น
เป็นสมุดภาพชำระโดยสมเด็จกรมพระยาดำรงราชานุภาพ สมัยรัชกาลที่ 5

ปัญหาคือโขนเรือพระที่นั่งศรีประภัสสรชัยที่เป็นหลักฐานเดียวที่เรามีในตอนนี้
มีโขนเรือรูปร่างตรงกับรูปที่สมเด็จฯ กรมพระยาดำรงฯ วาดเป็นเรือพระที่นั่งกิ่ง
แต่ภาพของลาลูแบร์ ให้ภาพเรือพระที่นั่งกิ่งต่างจากเรือเอกชัยอย่างชัดเจน

ในขณะเดียวกันโขนเรือศรีประภัสสรชัยเองก็ไม่ได้เหมือนเรือเอกชัย
ในภาพของลาลูแบร์ เพราะโขนเรือมีการแกะสลักลายเพิ่มเติม
ต่างจากเรือเอกชัยที่ใช้เป็นเรือคู่ชักอย่างเอกชัยหลาวทอง
ที่มีความเหมือนกับภาพประกอบของหนังสือลาลูแบร์

กล่าวแบบภาษาชาวบ้านว่าเรือพระที่นั่งเอกชัยในสมัยรัตนโกสินทร์
มีความผสมผสานระหว่างเรือพระที่นั่งกิ่งกับเรือพระที่นั่งเอกชัยในสมัยอยุธยา
แล้วเหตุใดในสมัยรัชกาลที่ 5 จึงไม่ปรากฏว่าภาพเรือพระที่นั่งกิ่ง
แล้วในสมัยรัตนโกสินทร์เคยมีเรือกิ่งหรือไม่ หรือมีแล้วหายไปในตอนไหน

โคลงพยุหยาตราเพชรพวง รัชกาลที่ 1 กล่าวถึงสายเรือพระที่นั่งไว้ว่า
มีเรือนำหน้าเรือพระที่นั่ง 5 ลำ คือ
พระที่นั่งชลพิมานไชย พระที่นั่งไกรสรมาศ พระที่นั่งไกรสรจักร
พระที่นั่งเอกไชยศรีประภัศร พระที่นั่งเอกไชยน้อย

ภาพเรือสุวรรณหง @วัดปทุมวนาราม

เรือพระที่นั่งหลักเป็น เรือพระที่นั่งกิ่งศรีสมรรถไชย
เรือพระที่นั่งรองเป็น เรือพระที่นั่งกิ่งไกรแก้วจักรรัตน์

ต่อมาเป็นเรือเอกชัยที่เป็นเรือพระที่นั่งสำรอง 1 คู่ คือ
พระที่นั่งเอกไชยไกรสรมุข พระที่นั่งศรีสุพรรณหงษ
ปิดด้วยเรือคู่ชัก เรือเอกไชยเหินหาวและเรือเอกชัยหลาวทอง

ในโคลงนั้นเรียกชื่อเรือพระนั่ง 2 ลำแรกว่า เรือกิ่งอย่างชัดเจน
เชื่อได้ว่ารัชกาลที่ 1 ทรงฯ ทันที่จะเห็นเรือกิ่งของอยุธยาแน่นอน
รวมถึงการตั้งชื่อเรือพระที่นั่ง ซึ่งเป็นชื่อเดียวกับอยุธยาตอนปลาย

นอกจากเรือเอกไชยเหินหาวและเรือเอกชัยหลาวทอง
ยังเรือพระที่นั่งในโคลงฯ ดังกล่าวอีกลำ ที่หลงเหลือมาจนถึงปัจจุบัน
คือเรือพระที่นั่งพิมานชลไชย แต่น่าเสียดายว่าไม่พบโขนเรือลำนี้
แต่หน้าเรือนั้นมีความคล้ายกันเรือพระที่นั่งประภัสสรชัยเป็นอย่างมาก
ด้วยการสลักรูปเหราที่หน้าเรือ

ดังนั้นมีความเป็นไปได้ว่าเรือพระที่นั่งนำทั้ง 5 ลำดังกล่าว
จะมีความเหมือนกับเรือประภัสสรชัย โดยเป็นเรือเอกชัย
ปัจจุบันเรือชลพิมานไชย เก็บรักษาอยู่ที่อู่เรือเล็ก
และน่าเสียดายที่เรือพระที่นั่งกิ่งนั้นไม่ปรากฏหลักฐานให้เราได้ศึกษา

เรือชลพิมานไชย @อู่เรือเล็ก

ส่วนเรือสุพรรณหงส์นั้น ยังปรากฏในโคลงสรรเสริญพระเกียรติ
พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก แต่งโดยพระชำนิโวหาร ว่า

การวิกว่องหว้างคู่ เคียงอิน ทรีแฮ
เรือกิเลนลอยสินธุ์ เสียดคล้อย
เรือหงส์พ่างหงส์บิน แบสลาบ เล่นนา
เรือกิ่งเรือไชยช้อย เชิดท้ายระทวยงาม

และปรากฏในลิลิตพยุหยาตราเพชรพวงของเจ้าพระยาพระคลัง
พ.ศ. 2340 ว่าทำหน้าที่เป็นเรือพระที่นั่งรอง ในขบวนพยุหยาตราทางชลมารค

สุวรรณหงส์เหินเห็จฟ้า ชมสินธุ์
ดุจพ่าห์พรหมมินบิน ฟ่องฟ้อน
จัตุรมุขพิมานอินทร์ อรอาสน์
เป็นที่นั่งรองร้อน ทุเรศร้างวังแรม ฯ

สมัยรัชกาลที่ 3 สมเด็จพระมหาสมณเจ้ากรมพระปรมานุชิตชิโนรส
มีพระนิพนธ์ลิลิตกระบวนแห่พยุหยาตราทางสถลมารคและชลมารค
ตามที่กรมหมื่นไกรสรวิชิตทรงอาราธนา ให้ภาพกระบวนเรือไว้ว่า

พระองค์ไม่โปรดฯ ให้มีเรือพระที่นั่งนำหน้า 5 ลำ ดังเช่นสมัยรัชกาลที่ 1
นอกจากนั้นพระองค์ยังใช้เพียงเรือพระที่นั่งนำ สมัยรัชกาลที 1
คือเรือชลพิมานไชย มาเป็นเรือพระที่นั่งของพระองค์
โดยมีเรือมงคลสุบรรณ และเรือไชยสุพรรณหงส์เป็นเรือพระที่นั่งรอง

เรือสุวรรณเหรา @ พิพิธภัณฑ์ทหารเรือ

ดังที่ทราบกันว่า แม้พระองค์จะดำรงสถานะเป็นพระมหากษัตริย์
แต่พระชาติกำเนิดของพระองค์นั้น ก็เป็นเพียงชั้นพระองค์เจ้า
ซึ่งเป็นหนึ่งที่ทำให้เราตะหนักว่า พระองค์ทรงถ่อมพระวรกายอย่างยิ่ง

ในรัชกาลนี้ยังมีการสร้างเรือพระที่นั่งเพิ่มอีกจำนวน 24 ลำ ความว่า
แล้วโปรดให้ช่างทำเรือพระที่นั่งกราบ พระที่นั่งเอกไชย
พระที่นั่งประกอบ ขึ้นไว้เป็นเกียรติยศสำหรับแผ่นดิน

พระที่นั่งประกอบพื้นครามอ่อนชื่อรัตนดิลก
พระที่นั่งประกอบพื้นแดงชื่อศรีสุนทรไชย
พระที่นั่งเอกไชยเขียนทองพื้นแดง
พระที่นั่งประกอบครุฑชื่อมงคลสุบรรณ
พระที่นั่งเหราประกอบชื่อสุวรรณเหรา

น่าสังเกตว่าพระองค์เลือกที่จะไม่ต่อเรือพระที่นั่งกิ่งเพิ่มเติมขึ้นเลย
และมีชื่อเรือพระที่นั่งประกอบ ที่ไม่เคยปรากฏในรัชกาลอื่นขึ้นอีกด้วย
ซึ่งเรือพระที่นั่งประกอบลำหนึ่งคือ เรือมงคลสุบรรณ
จะเป็นเรือที่ให้รายละเอียดเราว่า น่าจะเป็นเรือที่มีการเสริมโขนเรือ
ให้เป็นรูปร่างสัตว์มงคลต่างๆ ซึ่งอาจจะเป็นต้นแบบให้เรือพระที่นั่งยุคหลัง

ไม่ว่าจะเป็นเรือนารายณ์ทรงสุบรรณ เรืออนันตนาคราช รวมถึงเรือสุพรรณหงส์
รวมเรือทั้งหมดที่มีในรัชกาลนี้มีทั้งสิ้น 56 ลำ
ซึ่งใกล้เคียงกับจำนวนเรือพระราชพิธีในปัจจุบัน

Create Date : 10 มกราคม 2568

Last Update : 14 มกราคม 2568 11:13:08 น.

3 comments

Counter : 146 Pageviews.