Bloggang.com : Darksingha : ไม่มีความโปร่งใสในสังคมเฉื่อยแฉะ

ไม่มีความโปร่งใสในสังคมเฉื่อยแฉะ

บทความ"ไม่มีความโปร่งใสในสังคมเฉื่อยแฉะ"นี้นำมาจากเวปไซน์มติชน ซึ่งเขียนโดย ศ.ดร.นิธิ เอียวศรีวงศ์ เผยแพร่ในเวปไซน์มติชนเมื่อวันที่ 15 ตุลาคม 2550 เนื้อหาเป็นการกล่าวถึง ความไม่โปร่งใสของสังคมไทย โดยอาจารย์นิธิได้แสดงให้เห็นถึงสาเหตุว่าเกิดจากสังคมที่เฉื่อยแฉะ(ตามคำของอาจารย์นิธิ)และยังให้แง่คิดแนวทางแก้ไขปัญหาดังกล่าวไว้อย่างน่าสนใจคือต้องทำให้สังคมกระตือรือร้นในการตรวจสอบกิจการสาธารณะ

โดย นิธิ เอียวศรีวงศ์

ตลกดีนะครับ รายงานขององค์กรความโปร่งใสระหว่างชาติ (Transparency International) ประจำปีนี้ได้ประกาศออกมาแล้ว แทนที่ประเทศไทยจะได้อันดับดีขึ้น เพราะคณะรัฐประหารทำท่าเอาจริงเอาจังกับการทุจริต โดยเฉพาะในรัฐบาลชุดก่อน กลับปรากฏว่าอันดับของไทยถอยร่นลงไป

ที่เคยได้ที่ 11 ในแถบเอเชีย-แปซิฟิค ก็ถอยมาเป็นที่ 14 ที่เคยได้ที่ 63 ใน 180 ประเทศทั่วโลก ก็ถอยมาเป็นที่ 84

อันดับถอยมีความหมายได้สองอย่าง คือเราเลวลง หรือคนอื่นเขาดีขึ้น แต่ไม่ว่าจะมีความหมายอย่างไหน ประเทศไทยก็แย่ลงทั้งนั้น

ผมคิดว่าบทเรียนแรกที่คนไทยควรซึมซับเสียทีก็คือ การทุจริตฉ้อราษฎร์บังหลวงไม่สามารถบรรเทาลงได้ ด้วยอำนาจเด็ดขาดที่พ้นไปจากการตรวจสอบ แม้อำนาจนั้นจะอ้างความบริสุทธิ์อย่างไรก็ตาม เพราะการทุจริตฉ้อราษฎร์บังหลวงในทุกสังคม เกิดจากปัจจัยที่ซับซ้อนกว่าหัวส่ายหรือไม่ส่าย ระบบบริหารที่รวมศูนย์เกินไปก็มีส่วน, ระบบบริหารที่องค์กรตรวจสอบไม่ทำงานหรือทำงานไม่ได้ก็ใช่, วัฒนธรรมที่สมยอมหรือยอมรับกับการทุจริตก็ใช่, ระบบยุติธรรมที่ทำงานลูบหน้าปะจมูกก็ใช่, สื่อที่ไม่มีเสรีภาพและ/หรือสับปะรังเคก็ใช่ ฯลฯ

ฉะนั้น ใครที่ถืออาวุธเข้ามายึดอำนาจบ้านเมือง อ้างว่าจะเข้ามาปราบคอร์รัปชั่นเมื่อไร ให้เอามืออุดจมูกไว้ เพราะเหม็นขี้ฟัน

บทเรียนที่สอง ก็คือตลอดเวลาที่ประเทศไทยตกอยู่ใต้อำนาจรัฐประหาร องค์กรตรวจสอบตามรัฐธรรมนูญ (2540) ก็ได้ถูกรื้อฟื้นขึ้นมาหมด แถมยังตั้งองค์กรใหม่เพื่อการสืบสวนสอบสวนการทุจริตเพิ่มเข้ามาอีก ผิดแผกไปแต่ว่ายกเลิกกระบวนการสรรหาคณะกรรมการตามกฎหมาย ใช้อำนาจรัฐประหารตั้งขึ้นเอง

แม้กระนั้น การทุจริตฉ้อราษฎร์บังหลวงก็มิได้ลดลง กลับเพิ่มขึ้นหรือไม่อาจปรับปรุงให้ดีขึ้นเทียมเท่ากับประเทศอื่นในโลก

ทำไมถึงเป็นเช่นนั้น

ผมคิดว่าคำตอบอยู่ที่ว่า การตรวจสอบเพื่อป้องกันมิให้การทุจริตฉ้อราษฎร์บังหลวงเกิดขึ้นได้ง่ายนั้น ไม่ได้อยู่ที่องค์กรซึ่งตั้งขึ้นตามกฏหมายเพียงอย่างเดียว ที่สำคัญกว่านั้นก็คือ สังคมที่กระตือรือร้นในการตรวจสอบ เพราะปราศจากสังคมที่กระตือรือร้น ไม่ว่าคณะกรรมการขององค์กรต่างๆ จะดีหรือเก่งอย่างไร ก็ทำงานได้จำกัดและง่ายที่จะถูกแทรกแซง

อย่าลืมนะครับว่า การแทรกแซงองค์กรอิสระอย่างหนักภายใต้รัฐบาลทักษิณนั้น เกิดขึ้นท่ามกลางสังคมที่เฉื่อยแฉะ ซ้ำยังชื่นชมคุณทักษิณ ชินวัตร อย่างหน้ามืดตามัวด้วย (รวมคนกรุงเทพฯ และคนที่ขึ้นเวทีพันธมิตรจำนวนมาก)

มีปัจจัยอยู่สามประการที่ทำให้สังคมกระตือรือร้นในการตรวจสอบกิจการสาธารณะ

1/ สังคมต้องเข้าถึงข่าวสารข้อมูลได้รอบด้านและหมดจด โดยเฉพาะอะไรที่เป็นกิจการสาธารณะ ไม่ว่าจะเป็นของรัฐหรือเอกชน พ.ร.บ.ข่าวสารข้อมูลของราชการจึงมีความสำคัญมาก แต่เมื่อคณะกรรมการถูกรัฐแทรกแซงหรือแต่งตั้งบุคคลที่ไม่น่าไว้วางใจขึ้นดำรงตำแหน่ง สังคมกลับเพิกเฉยไม่ใส่ใจ โอกาสที่จะได้ข่าวสารข้อมูลรอบด้านและหมดจดก็เกิดขึ้นไม่ได้

มีกฎหมายและระเบียบราชการอีกมากที่ขัดขวางการเปิดเผยข่าวสารข้อมูล เช่นรายงานผลกระทบสิ่งแวดล้อม, สัญญาจัดซื้อจัดจ้าง, ฯลฯ มักอ้างว่าเป็นความลับของคู่ค้า แต่การก่อสร้างซึ่งผูกพันรัฐหรือโดยอนุมัติของรัฐย่อมไม่ใช่การค้าปกติ เพราะเกี่ยวกับเงินแผ่นดินและสิทธิของประชาชน หากบริษัทใดไม่ยินยอมให้เปิดเผยสัญญาแก่เจ้าของเงิน ก็หมายความว่าไม่พร้อมจะรับงานสาธารณะหรือมีผลต่อสาธารณะ กฎหมายและระเบียบเหล่านี้ต้องปรับเปลี่ยนให้หมด เพื่อให้สังคมสามารถเข้าไปตรวจสอบได้จริง

2/ นอกจากรัฐเปิดช่องให้แล้ว สังคมต้องมีพลังของตนเองในการเข้าถึงข่าวสารข้อมูลด้วย นั่นคือสังคมต้องมีสื่อที่มีคุณภาพ สื่อจะมีคุณภาพได้ นอกจากต้องมีเสรีภาพ (ทั้งจากรัฐและทุน) แล้ว ตัวสื่อเองก็ต้องมีสมรรถภาพในการเสาะแสวงหาข้อมูลข่าวสารที่มีนัยะสำคัญต่อสังคม รวมทั้งสามารถเสนอข่าวสารข้อมูลได้มากกว่าระดับปรากฏการณ์ คือถึงขั้นให้คำอธิบายอย่างเป็นเหตุเป็นผลพร้อมหลักฐานข้อเท็จจริง พูดอีกอย่างหนึ่งคือ สามารถเสนอข่าวสอบสวนเชิงลึกได้ด้วย

ที่กล่าวถึงสื่อในที่นี้ ไม่ได้หมายความเฉพาะหนังสือพิมพ์ แต่ต้องรวมสื่ออิเล็กทรอนิกส์และไซเบอร์ด้วย เพราะเป็นสื่อที่เข้าถึงประชาชนได้กว้างขวางที่สุดในปัจจุบัน แต่สื่อทั้งสองอย่างนี้ไม่เคยมีเสรีภาพจริง วิทยุและทีวีเป็นของรัฐและถูกรัฐแทรกแซงเพื่อผลประโยชน์ทางการเมืองและทำกำไรเลี้ยงทหารอยู่ตลอดเวลา ส่วนสื่อไซเบอร์ซึ่งดูเหมือนมีเสรีภาพล้นเหลือ แต่ภายใต้คณะรัฐประหาร กลับถูกควบคุมอย่างมากในนามของ "ความมั่นคง" (ของใครไม่ทราบ) ซ้ำสภาแต่งตั้งยังออกกฎหมายลิดรอนเสรีภาพของประชาชนและสื่อด้านนี้มาสำทับสำหรับอนาคตอีกด้วย

ในแง่นี้สังคมไทยจึงอ่อนแออย่างยิ่งที่จะเข้าไปตรวจสอบควบคุมการทุจริตคอร์รัปชั่นได้ นักรัฐประหารและสมุนที่อ้างว่าจะปราบคอร์รัปชั่นไม่เคยใส่ใจที่จะสร้างความเข้มแข็งให้สังคมในแง่นี้เลย และส่วนใหญ่กลับยิ่งทำให้อ่อนแอลงไปอีก จึงไม่แปลกอะไรที่อันดับความโปร่งใสของประเทศภายใต้คณะรัฐประหารชุดนี้ลดต่ำลง

3/ คนหรือกลุ่มคนที่เคลื่อนไหวเพื่อตรวจสอบต้องได้รับความปลอดภัยจากการข่มขู่คุกคามจากรัฐและทุน และได้รับความเคารพในสิทธิของเขาอย่างบริบูรณ์ ไม่ว่าจะเป็นการตรวจสอบเรื่องเงิน, เรื่องโครงการ, เรื่องผลประโยชน์ทางธุรกิจ ฯลฯ ซึ่งล้วนเกี่ยวโยงกันทั้งสิ้น เมื่อพูดถึงคอร์รัปชั่น หรือไม่ถูกตำรวจกลั่นแกล้งออกหมายจับ เพื่อขัดขวางการเคลื่อนไหว

คนอย่างคุณวีระ สมความคิด, คุณจินตนา แก้วขาว, พ่อทองเจริญ สิงหาธรรม ฯลฯ ต้องไม่ถูกอำนาจเถื่อนหรืออำนาจรัฐเถื่อนๆ คุกคามรังแก ซึ่งอันที่จริงคือการคุกคามรังแกประชาชนทั้งหมด รวมทั้งคนที่ไม่เห็นด้วยกับความเคลื่อนไหวด้วย เพราะถ้าปล่อยให้รัฐและทุนทำอะไรตามใจชอบเช่นนั้น จะเหลือหลักประกันสิทธิเสรีภาพของเราทุกคนที่ไหนนอกตัวอักษรของรัฐธรรมนูญ

และเพราะเราโดยเฉพาะคนชั้นกลางในกรุงเทพฯ วางเฉยกับการคุกคามรังแกคนเล็กคนน้อยเช่นนี้แหละ ที่ทำให้สังคมไทยอ่อนแอเกินกว่าจะสร้างความโปร่งใสในระบบของเราได้ นอกจากนี้ อาการวางเฉยก็ไม่ใช่การเจริญอุเบกขา เพราะค่อยๆ พอกพูนภยาคติหรือความกลัวเข้าไปในจิตใจตัวเอง จนคนไทยโดยเฉพาะคนชั้นกลางกลายเป็นคนแหยๆ ต่ออำนาจ โดยไม่แยกแยะระหว่างอำนาจที่ชอบธรรมและไม่ชอบธรรม (ในขณะที่ชาวบ้านไทยทั่วไปเป็น "นักเลง" กว่านั้นมาก)

ความปลอดภัยและสิทธิเสรีภาพที่แข็งแกร่งเช่นนี้แหละครับ คือหัวใจของสิ่งที่เรียกกันว่า "ความมั่นคง" แต่คณะมนตรีทุกชุดซึ่งอ้างว่าตั้งขึ้นเพื่อรักษา "ความมั่นคง" เท่าที่เคยมีมาในประเทศไทย ไม่รู้จักว่าอะไรคือความมั่นคง ฉะนั้นแทนที่จะเสริมสร้างความมั่นคงที่แท้จริงแก่สังคม กลับลิดรอนปัจจัยต่างๆ ที่จะเสริมสร้างความมั่นคงลง จนในที่สุด สังคมไทยกลายเป็นสังคมที่ขาด "ความมั่นคง" อย่างยิ่ง เหลือแต่ "ความมั่นคง" ของอำนาจเถื่อนต่างๆ เท่านั้น

คนไทยเห็นภยันตรายของการทุจริตฉ้อราษฎร์บังหลวงมานาน แต่ไปเชื่อทฤษฎี "หัวไม่ส่าย" จึงเน้นแต่ความซื่อสัตย์สุจริตของผู้บริหารระดับสูง และอำนาจระดับสูงที่จะปราบปรามอย่างจริงจัง โดยไม่ใส่ใจที่จะทำให้สังคมเข้มแข็งพอจะตรวจสอบความโปร่งใสการดำเนินการสาธารณะทั้งหลาย ผลก็คือเปิดโอกาสให้ "เหลือบฝูงใหม่" ที่อ้างความซื่อสัตย์และความตั้งใจจะปราบคอร์รัปชั่นเข้ามาถืออำนาจเสมอมา บางกลุ่มก็มาด้วยอาวุธ บางกลุ่มก็มาด้วยหีบบัตรเลือกตั้ง

หากสังคมไทยอยากจะขจัดหรือบรรเทาการฉ้อราษฎร์บังหลวงจริง คนไทยทุกคนต้องทำเอง เลิกรออัศวินม้าขาวเสียที เลิกหวังกับองค์กรตรวจสอบตามกฎหมายเพียงอย่างเดียว การทำเองที่สำคัญคือต้องช่วยกันกดดันอำนาจทั้งหลาย ตั้งแต่ระดับท้องถิ่นถึงระดับชาติ ให้เปิดการตรวจสอบแก่สังคม จะเห็นด้วยหรือไม่กับมาตรการตรวจสอบของประชาชนกลุ่มอื่น ก็ต้องช่วยกันสร้างหลักประกันว่าคนกลุ่มนั้นต้องมีสิทธิเสรีภาพที่กำหนดไว้ในรัฐธรรมนูญ ในขณะเดียวกันก็ต้องกดดันและส่งเสริมให้สื่อทุกชนิดมีเสรีภาพและคุณภาพจริง รวมทั้งเปิดให้คนทุกกลุ่มในสังคมสามารถเข้าถึงสื่อสาธารณะได้ด้วย

ไม่มีสังคมใดในโลกนี้สามารถขจัดการฉ้อราษฎร์บังหลวงได้ หากไม่มีพลังทางสังคมควบคุมและหนุนหลัง

และอย่าลืมถามพรรคการเมืองต่างๆ ด้วยว่า มาตรการขจัดและบรรเทาการคอร์รัปชั่นของเขาคืออะไร หากเขาเน้นแต่ความซื่อสัตย์และความตั้งใจเด็ดเดี่ยวของแก๊งของเขาในการปราบคอร์รัปชั่น ก็อย่าเลือก

Create Date : 17 ตุลาคม 2550

Last Update : 17 ตุลาคม 2550 18:29:49 น.

0 comments

Counter : 1360 Pageviews.