โขนพระราชทาน ศาสตร์และศิลป์แผ่นดินไทย (๑)
พระฉายาลักษณ์จาก สกุลไทยรายสัปดาห์ ฉบับเดือนสิงหาคม ๒๕๕๗ เพลงพระราชนิพนธ์ "เมื่อโสมส่อง" ทีฆายุกา โหตุ สยามมาตา ๑๒ สิงหาคม ๒๕๕๗ กรองมาลัยมะลิเพริศพิจิตร เทพนิมิตจากอุทยานพิมานสรรพ์ ร้อยมาลัยวรรณศิลป์ระบิลบรรณ ประคมคัลแทบบาทละอองธุลี วโรกาสราชสมภพลบแหล่งหล้า สรวมบุญญาธิการบรรสานศรี รวมประเลงเลบงบรรพสรรพดุรีย์ ทิพวาทีเทพาทิตวิวิธภิวันท์ จากกาลาภิเษกอติเรกนาถ พระคือราชกัลยาณีจักรีสวรรค์ คือมาตาสุธาดลมงคลอนันต์ คือเทพขวัญแห่งมหาเมตตาธรรม คือเทวีศรีธานินทร์รินอภิรักษ์ นำพิทักษ์มฤคาพฤกษาฉ่ำ พิทักษ์ทรัพย์ปฐพินศิลปกรรม ธวัชนำศิลป์ศาสตร์ปราชญ์ปัญญา จึ่งทรงเป็น "อัคราภิรักษศิลปิน" เป็นเทวิน "ป่ารักน้ำ-น้ำรักป่า" "ป่ารักน้ำ-น้ำรักป่า" เทพธิดาเทวรักษ์ศักดิ์ศิลป์ไทย เหรียญ "เซเรซ" บอกภิบาลอาหารโลก คือโฉลกแห่งสยามจำรัสไข คือมาตาแห่งสยามภิรามวิไล กิตติ์เกริกไกรก้องหล้าสถาวร ประลุวารมงคลาธิษฐาน จุ่งไตรรัตน์ประสิทธิ์ศานต์สโมสร เป็นขวัญเกล้าเหล่าประชานรากร คู่ภูธรเฉลิมฉัตรภิวัฒน์นิรันดร์ ด้วยเกล้าด้วยกระหม่อม ขอเดชะ ข้าพระพุทธเจ้าหนังสือพิมพ์ไทยโพสต์ นายประยอม ซองทอง ศิลปินแห่งชาติ ร้อยกรอง จากนสพ.ไทยโพสต์ ๑o ส.ค. ๒๕๕๗ryt9.com
มาแล้วจ้า "นิทรรศการโขนพระราชทาน ศาสตร์และศิลป์แผ่นดินไทย" ดีใจสุด ๆ ที่อัพเสร็จด้ก่อนที่นิทรรศการจะจบแล้วอัพตรงกับวันแม่พอดี งานจัดได้ดีมาก ๆ เรียกว่าชมแล้วได้รู้เกี่ยวกับโขนในทุกแง่ทุกมุม ถึงจะเป็นศิลปะชั้นสูงแต่ดูแล้วเข้าใจง่ายและไม่น่าเบื่อ รู้สึกภาคภูมิใจในศิลปวัฒนธรรมอันมประณีตงดงามของประเทศเราจริง ๆ ค่ะ นับเป็นพระมหากรุณาธิคุณของสมเด็จฯ ที่ทรงให้ความสำคัญ และทรงสนับสนุนให้มีการอนุรักษ์และสืบสานจนโขนกลับมามีชีวิตขีวาและได้รับความนิยมอีกครั้ง ที่จริงไม่เฉพาะโขนเท่านั้น งานศิลปะของไทยในด้านต่าง ๆ ด้วย งานจัดที่เซ็นทรัลเอ็มบาสซีชั้น G และที่ชิดลมชั้น ๓ ด้วย เก็บภาพมาเยอะเหมือนเคย ต้องแยกภาคบล็อกเป็นสองส่วน บล็อกนี้ให้ชมนิทรรศการที่เซ็นทรัล เอ็มบาสซีก่อน ต้องขออำภัยอย่างแรงที่หลายภาพเบลอจัด เพราะกล้องที่ใช้ไม่ถนัดมือเท่าไหร่ เจ้ากล้องตัวเดิมเจ๊งไปซะแล้ว ยังไม่ได้เอาไปซ่อม เทศกาลวันแม่ได้หยุดยาว เพื่อน ๆ ที่ออกตจว.ก็ขอให้เดินทางโดยสวัสดีภาพนะคะ สุขสันต์วันแม่ค่า ทีฆายุกา โหตุ มหาราชินี ขอพระองค์ทรงพระเจริญยิ่งยืนนาน ด้วยเกล้าด้วยกระหม่อม ขอเดชะ ข้าพระพุทธเจ้า บล็อกเกอร์ไฮกุ
ภาพจาก hisoparty.com ขาดทุนของฉัน คือกำไรของแผ่นดิน ไม่มียุคสมัยใดที่ศาสตร์และศิลป์อันเป็นมรดกของแผ่นดินไทย จะได้รับการอนุรักษ์ทำนุบำรุงเท่ากับยุคสมัยของ สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ โดยเฉพาะ นาฏกรรมโขน ซึ่งถือเป็นศิลปะการแสดงชั้นสูงสุดของสยามประเทศ ที่มีต้นกำเนิดมาตั้งแต่สมัยกรุงศรีอยุธยา ได้รับการฟื้นฟูให้กลับมาแพร่หลายเป็นที่รู้จักอีกครั้ง ในฐานะเอกลักษณ์อันน่าภาคภูมิใจของชาติไทย ก็ด้วยสายพระเนตรอันยาวไกลของแม่หลวง อาจารย์ประเมษฐ์ บุณยะชัย ผู้จัดทำบท, คำบรรยาย และกำกับการแสดงโขนพระราชทาน ตามพระราชเสาวนีย์ของสมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ ตั้งแต่แรกเริ่มในปี ๒๕๕o จนถึงปัจจุบัน บอกเล่าประวัติความเป็นมาของ โขน ว่า ตั้งแต่อดีตกาล โขน ถือเป็นมหานาฏกรรมแห่งลัทธิเทวราชา ซึ่งได้รับอิทธิพลจากมหากาพย์รามายณะตามคติในศาสนาพราหมณ์-ฮินดู มีกำเนิดมาตั้งแต่สมัยอยุธยา แรกเริ่มเป็นมหรสพหลวงในราชสำนัก ซึ่งต้องได้รับการอุปถัมภ์จากพระมหากษัตริย์และพระบรมวงศานุวงศ์ชั้นสูง มีหน่วยงานที่บังคับบัญชาตรงเรียกว่า กรมมหรสพ มุ่งเน้นการจัดแสดงเพื่อเทิดพระเกียรติพระมหากษัตริย์อันเป็นเทวราชจุติมาสู่โลก และจัดแสดงในงานพระราชพิธีสำคัญต่าง ๆ เท่านั้น โดยจะมีเฉพาะเจ้านายชั้นสูง, ขุนนางชั้นผู้ใหญ่, มหาดเล็ก, ข้าราชการ และบุตรหลาน ที่ได้รับการคัดเลือกให้ฝึกหัดแสดงโขน ตามบันทึกประวัติศาสตร์ โขน เจริญรุ่งเรืองมากในสมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก รัชกาลที่ ๑ และเจริญรุ่งเรืองจนถึงขีดสุดในสมัยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๖ โดยเป็นศูนย์รวมศาสตร์และศิลป์ทุกแขนง ไม่ว่าจะเป็นวรรณศิลป์, นาฏศิลป์, คีตศิลป์, ดุริยางคศิลป์, วิจิตรศิลป์ และหัตถศิลป์ อย่างไรก็ดี ภายหลังเมื่อโขนแพร่หลายจากวังออกสู่ชาวบ้าน มีผู้เริ่มนำโขนไปรับจ้างแสดงในงานต่าง ๆ เพื่อหวังค่าตอบแทน เช่น งานศพ ทำให้ภาพลักษณ์ของการแสดงโขนตกต่ำลง และความนิยมเสื่อมถอยอย่างรวดเร็ว ต่อมาในสมัยพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๗ โปรดให้เลิกโรงมหรสพต่าง ๆ รวมทั้งโขน เนื่องจากเป็นการสิ้นเปลืองพระราชทรัพย์ในท้องพระคลัง พร้อมโอนงานด้านนาฏศิลป์และศิลปวัฒนธรรมต่าง ๆ ให้อยู่ภายใต้สังกัดกรมศิลปากร เพื่ออนุรักษ์และสืบสานการแสดงโขน ซึ่งเป็นมรดกสำคัญของชาติไทยมิให้สูญหายไปตามกาลเวลา สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ ได้ทรงมีพระราชเสาวนีย์ให้ ท่านผู้หญิงจรุงจิตต์ ทีขะระ รองราชเลขานุการในพระองค์สมเด็จพระบรมราชินีนาถ เป็นประธานคณะกรรมการอำนวยการงานโขนพระราชทาน จัดสร้างเครื่องแต่งกายโขนและละครขึ้นใหม่ตามโบราณราชประเพณี พร้อมจัดการแสดงโขนพระราชทานครั้งแรก เมื่อปี ๒๕๕o โดยคัดเลือกจากบทละครเรื่องรามเกียรติ์ ตอนศึกพรหมาศ บทพระราชนิพนธ์ในสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ จัดแสดงในรูปแบบการบรรเลงด้วยวงโยธวาทิต และวงปี่พาทย์มโหรีร่วมบรรเลง มีการแสดงรำประเลงเป็นชุดรำเบิกโรง นับแต่นั้นเป็นต้นมา จึงกลายเป็นวาระแห่งชาติที่จะต้องจัดการแสดงโขนพระราชทานอย่างต่อเนื่องทุกปี โดยแต่ละปี จะมีความวิจิตรงดงามยิ่งใหญ่ให้ได้กล่าวขวัญแตกต่างกันไป ไม่ว่าจะเป็นการแสดงโขนพระราชทาน ตอนนางลอย, ศึกมัยราพณ์, จองถนน หรือโมกขศักดิ์ ในฐานะประชาชนคนไทยที่ภาคภูมิใจในมรดกของแผ่นดินไทย ผู้นำวงการค้าปลีกเมืองไทย เซ็นทรัล ภายใต้การนำของ ยุวดี จิราธิวัฒน์ ได้ร่วมมือกับธนาคารไทยพาณิชย์ จัดนิทรรศการยิ่งใหญ่ โขนพระราชทาน ศาสตร์และศิลป์แผ่นดินไทย อย่างสมบูรณ์แบบที่สุดเป็นครั้งแรก ณ ดิ อีเวนต์ฮอลล์ ชั้น ๓ ห้างเซ็นทรัลชิดลม และชั้น G เซ็นทรัล เอ็มบาสซี ตั้งแต่วันนี้ถึง ๑๗ ส.ค. ๒๕๕๗ เพื่อเฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ เนื่องในโอกาสเฉลิมพระชนมพรรษา ๘๒ พรรษา ๑๒ สิงหาคม ๒๕๕๗ พร้อมสืบสานศิลปวัฒนธรรมอันทรงคุณค่าของชาติไทยให้เลื่องระบือไกลไปทั่วทั้งแผ่นดิน นอกเหนือจากความเป็นมาของศิลปะการแสดงโขนในประเทศไทย ประวัติการจัดแสดงโขนพระราชทาน ภายในงานยังมีการเปิดม่านให้เห็นเบื้องหลังตำนานของนาฏกรรมชั้นสูงอย่างใกล้ชิดเป็นครั้งแรก ผ่านการจัดแสดงเครื่องแต่งกายและเครื่องประดับอันวิจิตรงดงาม ไม่ว่าจะเป็น พัสตราภรณ์ เครื่องแต่งกายโขน ซึ่งสมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ ทรงมีพระราชปรารภให้จัดทำขึ้นใหม่เพื่ออนุรักษ์ศิลปะการแสดงโขน โดยให้ยึดถือรูปแบบโบราณ แต่คงทนสวยงามขึ้น มีการรื้อฟื้นการทอผ้า ยกเนินธัมมังของเมืองนครศรีธรรมราช ซึ่งเป็นผ้าราชสำนักโบราณ ทอด้วยไหมเนื้อละเอียดสอดแทรกลวดลายไหมเงินไหมทอง ที่เกือบจะสูญหายไป ให้กลับมีชีวิตอีกครั้ง, ถนิมพิมพาภรณ์ รวมศาสตร์งานช่างฝีมือโลหะ, งานฝังอัญมณี และงานกะไหล่ทองวังหลวง และ ศิราภรณ์ เครื่องประดับศีรษะ ทั้งหัวโขน, ชฎา และมงกุฎโบราณ เกิดจากการผสมผสานงานประติมากรรม, ศิลปกรรม และจิตรกรรม ที่สืบทอดกันมาตั้งแต่ต้นกรุงรัตนโกสินทร์ พลาดไม่ได้คือ การจำลองความอลังการของ ฉากวิมานพระพรหม ฉากสำคัญในการแสดงโขนพระราชทาน ตอนโมกขศักดิ์ ขนาดสูง ๖.๗๔ เมตร กว้าง ๖.๔o เมตร มาจัดแสดงให้ได้ตื่นตาตื่นใจกลางศูนย์การค้าเซ็นทรัล เอ็มบาสซี, การจัดแสดงราชรถ และอุปกรณ์ประกอบฉากต่าง ๆ พร้อมสาธิตการทำเครื่องเงินเครื่องทอง, การแต่ง หน้าโขนตามแนวพระราชนิยม, ศิลปะการทำหัวโขน, การแสดงรำเบิกโรงชุดต่าง ๆ และการแสดงโขนพระราชทานฉบับจำลอง เพื่อเรียกน้ำย่อยก่อนเปิดการแสดงชุดใหม่ปลายปีนี้ ขาดทุนของฉัน คือกำไรของแผ่นดิน พระราชดำรัสดังกล่าวของสมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ ยังคงดังกึกก้องอยู่ในหัวใจ อาจารย์ประเมษฐ์ บุณยะชัย จึงขอฝากถึงประชาชนคนไทยว่า ขอให้คนไทยทุกคนภาคภูมิใจในศิลปวัฒนธรรมไทย ซึ่งไม่ได้ด้อยไปกว่าชาติใดในโลก โขนพระราชทานของสมเด็จ พระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ ไม่ได้หวังผลกำไร ทำโขนแต่ละตอนขาดทุนทุกครั้ง ศิลปะหากำไรเป็นตัวเงินไม่ได้ แต่ศิลปวัฒนธรรมเหล่านี้จะยังคงอยู่กับคนไทยและชาติไทยสืบไปชั่วลูกชั่วหลาน คนไทยทุกคนควรภาคภูมิใจในมรดกอันล้ำค่าของชาติไทย และร่วมกันอนุรักษ์ด้วยความหวงแหน!! ไฮไลต์ของนิทรรศการครั้งนี้ คือ การแสดงรำเบิกโรงชุดต่าง ๆ และการแสดงโขนพระราชทาน ที่เรายกเวทีมาไว้ใจกลางเมือง อาทิ รำประเลง รำถวายพระพร รำกิ่งไม้เงินทอง การแสดงโขนพระราชทาน ตอนจองถนน ชุดระบำปลา ตอนมัยราพณ์ ชุดหนุมานรบมัจฉานุ ตอนนางลอย ชุดขบวนวอสีวิกากาญจน์ ซึ่งจะจัดแสดงทุกวันเสาร์ และอาทิตย์ เวลา ๑๗.oo น. ตลอดช่วงของการจัดนิทรรศการ นิทรรศการจัดวันที่ ๓o ก.ค. ๑๗ ส.ค. ๒๕๕๗ เวลา ๑o.oo ๒๒.oo น. รอบการแสดง ทุกวันเสาร์และอาทิตย์ เวลา ๑๗.oo น. พิเศษสุด ๑๒ ส.ค. เพิ่มรอบการแสดงเวลา ๑๔.oo น. และ ๑๗.oo น. เข้าชมฟรี สถานที่ : ชั้น G เซ็นทรัล เอ็มบาสซี และดิ อีเวนท์ฮอลล์ ช้ัน ๓ เซ็นทรัล ชิดลม สอบถาม o๒-๑๑๙-๗๗๗๗ ต่อ ๒oo๑ หรือ o๒-๗๙๓-๗oo๑-๒ข้อมูลจาก thairath.co.th traveleatenjoy.com
๑ ๒ ๓ ๔ ๕ ๖ ๗ ๘ ๙ พัสตราภรณ์โขนพระ, นาง, ยักษ์, และลิง ๑o ๑๑ ๑๒ ๑๓ ๑๔ สาธิตการปักลวดลายบนพัสตราภรณ์ เป็นงานที่ต้องใช้ฝีมือและความประณีตมาก ต้องค่อย ๆ ลงทีละฝีเข็ม ใช้เข็มและปากคีบคอยดัดให้เป็นลายตามต้องการ ช่างทั้งสองท่านเป็นนักเรียนศิลปาชีพ ยังวัยละอ่อนอยู่เลยแต่ทำงานออกมาละเอียดละออได้ใจมาก ๑๕ ๑๖ อุปกรณ์ที่ใช้ปักผ้า ๑๗ ๑๘ ๑๙ ส่วนที่สาธิตการแต่งหน้านักแสดง และส่วนที่ให้น้อง ๆ หนู ๆ ฝึกระบายสีหน้าโขน ๒o ส่วนที่จัดแสดงถนิมพิมพาภรณ์ และ พัสตราภรณ์โขน ๒๑ ๒๒ ๒๓ ๒๔ สาธิตการทำถนิมพิมพาภรณ์ ๒๕ สาธิตการทำศิราภรณ์โขน ๒๖ ๒๗ ๒๘ ๒๙ ๓o ๓๑ ตอนแรกคิดว่าลายที่ประดับศิราภรณ์จะปั้นทีละลายแล้วแปะติด เพิ่งรู้วิธีทำ เขาจะใช้ดินมากดกับแม่พิมพ์ให้เป็นลวดลายต่าง ๆ สมัยโบราณ แม่พิมพ์จะทำด้วยหินสบู่ เดี๋ยวนี้จะเป็นไฟเบอร์กลาสหรือพลาสติกไม่แน่ใจ ถามแล้วแต่ลืม แฮะ แฮะ แต่จำคำที่เรียกวิธีแปะติดลายกับหัวโขนได้แม่น เรียกว่า "การกระแดะลาย" ๓๒ ๓๓ ๓๔ ยังมีต่ออีกตอน บล็อกหน้าจะอัพรูปนิทรรศการที่เซ็นทรัลชิดลมค่ะ บล็อกนี้อยู่ในหมวดศิลปะบีจีจากคุณยายกุ๊กไก่ ไลน์จากคุณญามี่ กรอบจากคุณ ebaemi และ คุณ KungHangGermanFree TextEditor
Create Date : 12 สิงหาคม 2557
Last Update : 12 กันยายน 2560 23:04:31 น.
29 comments
Counter : 17539 Pageviews.
ขาดทุนของฉัน คือกำไรของแผ่นดิน
ชอบคำนี้มากๆเลยครับ
วันแม่ผมไม่ได้หยุดยาวเลย
ทำงานทุกวันเลยครับ