Bloggang.com : : ผู้ให้ย่อมเป็นที่รัก : ฝ่าพระบาท 108 มงคล

ฝ่าพระบาท 108 มงคล

“พระพุทธบาท 108 มงคลแห่งรัฐสุพรรณภูมิ” เก่าแก่ที่สุดในประเทศไทย ที่วัดเขาดีสลัก สุพรรณบุรี
.
.
.
ปลายปี พ.ศ. 2534 ได้มีการค้นหาจนพบพระพุทธบาทจำลองสลักหินบนยอดเขาดีสลัก ทางเหนือของเมืองโบราณอู่ทอง) ในตำบลดอนคา อำเภออู่ทอง จังหวัดสุพรรณบุรี ที่พระอาจารย์เกลื่อน อดีตเจ้าอาวาสเล่าว่า “...แต่เดิมนั้นพระพุทธบาท เคยประดิษฐานอยู่ที่วัดพระศรีมหาธาตุสุพรรณบุรี แล้วได้ถูกขนย้ายมา...”
.
*** โครงพระพุทธบาทจำลองสลักนูนจากผิวบนแท่นหินขนาด 141.5*65.5 เซนติเมตร หนาประมาณ 20 เซนติเมตร (มีร่องรอยแตกหักออกเป็น 3 ชิ้น แล้วถูกนำมาซ่อมต่อเชื่อมใหม่) มีรูปสัญลักษณ์มงคล 108 ประการ (อัฏฐุตรสตมงคล) ในกรอบลวดกลม 108 วง คั่นช่องว่างระหว่างวงด้วยดอกไม้ 4 กลีบ มีรูปวงล้อพระธรรมจักร 16 ซี่ตรงกลาง พระองคุลีบาท (พระอังคุฐ พระดัชนี พระมัชฌิมา พระอนามิกา พระกนิษฐา) ยาวไม่เท่ากัน แต่เพราะพระอังคุฐ (หัวแม่เท้า) ใหญ่กว่าพระกนิษฐา (นิ้วก้อย) จึงทำให้รู้ว่าเป็นพระบาทเบื้องซ้าย สลักลายเส้นเวียนขวาเป็นก้นหอยบนอุ้งหัวนิ้วพระบาท ข้อนิ้วเป็นรูปศิลปะวงกลมตรงกลางแตกเป็นกระหนกเหงาหัวกลม/ก้านขด/ตัวโค้งงอ ใบแหลมปิดลายที่มุมทั้ง 4 ในกรอบสี่เหลี่ยมแอ่นกลางซ้อนชั้น หมายถึงรูป “จักร” (Cakra) ขีดที่กำลังเปล่งแสง “ฉัพพรรณรังสี” (Prabashvara) หรือ “พลังออร่า” (Aura) ในความหมายของพุทธานุภาพ อันเป็นมหาปุริสลักขณะ 32 ประการ (Mahāpuruṣa Lakṣaṇa) แห่งพระพุทธองค์ ส่วนหัวอุ้งพระบาทแบ่งด้วยเส้นลวดซ้อนชั้นที่โค้งต่อเนื่องเป็นคลื่นหยัก 5 โค้งครับ
.
รูปมงคล 108 ประการ แทนความหมายสิ่งมงคลสูงสุด 108 อย่างของโลกแห่ง “โลกียภูมิ” ที่พระพุทธองค์สมณโคตมในครั้งยังมีพระชนม์ชีพเคยมีเคยครอบครองอยู่ แต่เมื่อทรงตรัสรู้และปรินิพพาน ร่องรอยแห่งมหามงคลสูงสุดของโลกที่พระองค์เคยเป็นใหญ่ (พระจักรพรรดิ) เหนือโลกแห่งอรูปพรหมนั้น ไม่ได้ติดตามพระองค์ขึ้นไปยัง “โลกุตตรภูมิ” (นิพพาน) ด้วย คงได้แค่ปรากฏเพียงภาพเงาที่ติดอยู่เพียงปลายสุดของฝ่าพระบาทเท่านั้น
.
*** สัญลักษณ์ 108 มงคล บนพระพุทธบาท เกิดขึ้นจากอิทธิพลของฝ่ายคณะอภัยคีรีวิหาร (Abhayagiri-vihāra) หรือพุทธศาสนาฝ่ายมหายานแบบลังกาในช่วงประมาณพุทธศตวรรษที่ 14–15 ที่สร้างเรื่องราวและรูปศิลปะให้พระพุทธเจ้าสมณโคตมนั้นมีความเหนือมนุษย์/เหนือโลกตามแบบคติมหายานมากขึ้น (เหยียบอยู่เหนือโลกุตรทั้งปวงในอดีตก่อนปรินิพพาน) ดังที่กล่าวถึงในคัมภีร์ชินลังการฎีกาครับ
.
อิทธิพลงานพุทธศิลป์รูปพระพุทธบาทที่มีสัญลักษณ์มงคล 108 ประการจากฝ่ายลังกาวงศ์ คงได้แพร่หลายเข้าสู่จักรวรรดิพุกาม มาตั้งแต่พุทธศตวรรษที่ 17 ดังที่พบจากเจดีย์โลกนันทและเจดีย์ชเวสิกอน ที่สร้างในสมัยของพระเจ้าอโนรธา และคงได้ส่งต่ออิทธิพลมายังรามัญนิกายเข้าสู่รัฐล้านนา รัฐสุโขทัยและรัฐสุพรรณภูมิในช่วงต้นพุทธศตวรรษที่ 19 เป็นต้นมา
.
พระพุทธบาทจำลองในยุคเริ่มแรก ยังคงนิยมจัดวางรูปศิลปะของรูปสัญลักษณ์มงคลเป็นแบบตาราง/เรียงแถว ทั้งแบบมีเส้นลวดและไม่มีเส้นลวดแบ่งคั่น จัดวางสุคติภูมิแห่งจักรวาลในมิติด้านตั้ง (ถือนิ้วพระบาทเป็นด้านบน ส้นพระบาทเป็นด้านล่าง) ตรงกลางของรอยพระพุทธบาทเป็นรูปธรรมจักรหรือดอกบัว วางรูปโสฬสพรหมโลกอยู่ในระดับสูงที่สุด ไล่ลงมาเป็นเทวโลก โลกบาล เขาพระสุเมรุ ป่าหิมพานต์ จักรวาล โลก ทวีป มหาสมุทร มนุษย์และสัตว์ ไล่ระดับลดหลั่นลงมาครับ
.
*** รูปมงคล 108 ประการ ของพระพุทธบาทวัดเขาดีสลัก จัดวางในกรอบเส้นลวดกลมสลับดอกไม้ ตามอิทธิพลของงานศิลปะจีน แต่ยังอยู่ในระบบตารางและการวางมิติสุคติภูมิด้วย เรียงวงกลม 8 รูปในแถบระนาบเดียวกันไล่ภูมิระดับลงมาตามคติลังกา/พุกาม/รามัญ กลุ่มด้านบนคือโสฬสพรหมโลก พระจันทร์ พระอาทิตย์ พระโลกบาล ทวีปทั้ง 4 ลงมาเป็น เครื่องราชกกุธภัณฑ์ เครื่องราชูปโภค ดวงดาว ปราสาท โลก มนุษย์ สัตว์หิมพานต์ สัตว์มงคล แม่น้ำ มหาสมุทร ภูเขา ดอกบัวและสัญลักษณ์ความอุดมสมบูรณ์อยู่ด้านล่างที่ส้นพระบาท
.
*** จากหลักฐานรูปศิลปะกรอบเส้นลวดกลม กระหนกตัวเหงาหัวโค้งที่แตกพุ่มออกจากรูปกลม วงกลมรูป 4 เหลี่ยมแบบเงินอีแปะจีน ดอกไม้มีกลีบ รูปเรือสำเภามีตา 2 เสา รูปยอดกุฎาคารหลังคาลาดแบบเก๋งจีน ที่ แสดงอิทธิพลศิลปะจีน รูปครุฑพ่าห์ (เอียงข้าง) จากอิทธิพลศิลปะบายน อีกทั้งรูปพรหมสวมเทริดยอดแหลม รูปพรหมเหาะแสดงอัญชุลี รูปช้าง รูปแม่โค ที่มีลวดลายคล้ายคลึงกับรูปศิลปะบนภาชนะบ้านบางปูน ผสานกับคติพระพุทธบาท 108 มงคลแบบลังกาผ่านทางพุกามและรามัญนิกายเข้ามาสู่รัฐสุพรรณภูมิ พระพุทธบาทที่วัดเข้าดีสลัก จึงควรมีอายุการแกะสลักในช่วงกลาง-ปลายพุทธศตวรรษที่ 19 ในช่วงกษัตริย์สุพรรณภูมิก่อนสมัยขุนหลวงพ่องั่ว (อาจเป็นพระราชบิดา) เป็นพระพุทธบาท (จำลอง) สำคัญที่เคยประดิษฐานอยู่ที่วัดมหาธาตุในยุคที่ยังคงเป็นพระเจดีย์แบบสุพรรณภูมิ (ยังไม่ถูกเปลี่ยนเป็นพระปรางค์งาเนียมแบบพระบรมไตรโลกนาถ) ศูนย์กลางของราชสำนักผู้ปกครองรัฐสุพรรณภูมิในช่วงเวลานั้น
.
*** พระพุทธบาทเขาดีสลัก จึงเป็นพระพุทธบาทจำลองแบบมีรูปสัญลักษณ์มงคล 108 ประการ ที่เก่าแก่ที่สุดในประเทศไทย ก่อนสมัยมหาธรรมราชา 1 /พญาลิไท/พระญาฦๅไทย/ลือไท) จะได้ไปพิมพ์พระพุทธบาทจำลองที่จอมเขาสุมนกูฎบรรพตที่สิงหล/ลังกาทวีป มาจำลองในรัฐสุโขทัย 4 แห่ง ดังปรากฏความใน “จารึกนครชุม” (หลักที่ 3) ด้านที่ 2 และจารึกเขาสุมนกูฎ (หลักที่8) ไม่นานนักครับ
เครดิต :FB
วรณัย พงศาชลากร
EJeab Academy

Create Date : 24 ตุลาคม 2564

Last Update : 24 ตุลาคม 2564 7:33:20 น.

0 comments

Counter : 875 Pageviews.