“เลดี้แห่งชาลอตต์”
โดย จิตรกรเบลเยียมจอห์น วิลเลียม วอเทอร์เฮาส์




ศิลปะแฟนตาซี (Fantasy art) เป็นประเภทของงานศิลปะประเภทหนึ่ง ที่มีเนื้อหา ความคิด องค์ประกอบ หรือฉากที่เป็นไสยศาสตร์ หรือ เหนือธรรมชาติ ขณะที่ปรัชญานี้บางส่วนคาบเกี่ยวกับนิยายวิทยาศาสตร์ นวนิยายสยองขวัญ (Horror fiction) และ นวนิยายคาดการณ์ (Speculative fiction)

แต่ศิลปะแฟนตาซีก็มีองค์ประกอบบางอย่าง ที่เป็นเอกลักษณ์ของตนเอง ที่ไม่พบในศิลปะการเขียนนวนิยายคาดการณ์

เนื้อหาของงานที่มาจากความลึกลับและตำนาน หรือ การเขียนแฟนตาซีของโลกสมัยใหม่ในรูปลักษณ์ ที่แฝงนัยยะของพลังอำนาจของเทพ หรือ มายา หรือ สิ่งที่เหนือธรรมชาติ เป็นเนื้อหาที่พบโดยทั่วไปในงานประเภทนี้

และเป็นปัจจัยที่สร้างความแตกต่าง ของงานศิลปะประเภทนี้จากงานศิลปะประเภทอื่นๆ

นอกจากนั้นก็จะนิยมใช้จินตสัตว์ (Mythical creature) ในตำนานเทพหรือในจินตนาการเช่นมังกร พ่อมด พราย และอื่นๆ ในองค์ประกอบของภาพ

ศิลปะแฟนตาซีมีความสัมพันธ์โดยตรงกับนวนิยายแฟนตาซี หรือบางครั้งงานศิลปะแฟนตาซี ก็จงใจถอดออกมาจากตัวละครหรือฉากของงานวรรณกรรมแฟนตาซีโดยตรง งานศิลปะประเภทนี้ที่สร้างโดยจิตรกรสมัครเล่นจะเรียกว่า “ศิลปะโดยแฟน” (Fan art)

“ศิลปะโดยแฟน” เป็นอนุวัฒนธรรม (subculture) ที่นิยมกันอย่างแพร่หลาย ที่มักจะใช้เว็บไซต์เป็นศูนย์กลาง เช่น เว็บไซต์เอล์ฟวูดซึ่งเป็นเว็บไซต์โดยเฉพาะสำหรับนิยายวิทยาศาสตร์ ที่เป็นต้นฉบับและศิลปะแฟนตาซี

ศิลปะแฟนตาซีไม่ควรจะสับสนกับปรัชญาศิลปะ “fantastic art” (ศิลปะอัศจรรย์) ซึ่งเป็นประเภทของศิลปะ ที่มีองค์ประกอบที่เป็นสิ่งมหัศจรรย์ที่ไม่จำเป็นจะต้องเป็นเชิง “แฟนตาซี” เสมอไป


ศิลปะแฟนตาซีและวัฒนธรรมชั้นสูง

แม้ว่าการสร้างงานศิลปะแฟนตาซี จะต้องใช้ความเชี่ยวชาญทางเทคนิคของผู้สร้าง และ แม้ว่าจะเป็นศิลปะที่นิยมกันอย่างแพร่หลาย แต่ศิลปะแฟนตาซี ก็ยังไม่ถือว่าเป็นส่วนหนึ่งของหัวใจของปรัชญาตะวันตก (Western canon)

หรือเป็นงานประเภทวิจิตรศิลป์ ที่ยังคงไม่มีแขวนแสดงในห้องแสดงภาพ หรือยังไม่ได้รับเงินทุนสนับสนุนจากรัฐบาล หรือยังไม่เป็นหลักสูตรการเรียนในสถาบันศึกษา และอื่นๆ

งานไม่กี่ชิ้นที่เป็นงานที่เข้าขั้นโดยเฉพาะงานเหนือจริง หรือ พรีราฟาเอลไลท์ มีลักษณะเดียวกับศิลปะแฟนตาซีหลายอย่าง เช่นงานเขียน “ปราสาทในพิรานีส” โดย จิตรกรเบลเยียมเรอเน มากรีต หรือ “เลดี้แห่งชาลอตต์” โดย จิตรกรเบลเยียมจอห์น วิลเลียม วอเทอร์เฮาส์

ก็แทบจะแน่นอนว่า จัดอยู่ในประเภทศิลปะแฟนตาซีได้ ถ้าเป็นภาพที่เขียนในปัจจุบัน งานเขียนชิ้นหลังนี้ก็เช่นเดียวกับศิลปะแฟนตาซี ตรงที่เป็นงานที่เขียนจากจินตนการที่มาจากงานวรรณกรรม ที่ในกรณีนี้คือมาจากโคลงชื่อเดียวกันโดยลอร์ดอัลเฟรด เทนนีสัน

ศิลปินศิลปะแฟนตาซีผู้อื่นใช้ขบวนการศิลปะอาร์ตนูโว และขบวนการศิลปะของวัฒนธรรมชั้นสูง ที่พยายามดิ้นรนให้ศิลปะแฟนตาซีหรือศิลปะนางฟ้า ได้รับการพิจารณาและได้รับการยอมรับกันว่าเป็นศิลปะได้ระดับ โดยสถาบันศิลป์ต่างๆ

ฟีนุคาเนบรรยายลักษณะงานศิลปะของตนเองว่า มีลักษณะแบบ “ยุคกลางใหม่” (Neo-Medieval) แทนที่จะใช้คำหลีกเลี่ยงว่าเป็น “ศิลปะแฟนตาซี”

การนิยามว่าศิลปะใดถือว่าเป็นศิลปะของวัฒนธรรมชั้นสูง หรือ ศิลปะใดไม่ถือว่าเข้าขั้น เป็นปัญหาใหญ่ที่จิตรกรผู้มีชื่อเสียง เช่นตระกูลการเขียนแบบกลาสโกว์ ที่ถือกันว่าเป็นกลุ่มศิลปินที่ด้อยกว่ามาตรฐานในสมัยที่รุ่งเรืองอยู่


ขอขอบคุณ วิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี


สิริสวัสดิ์โสรวารประสบ ดั่งส่องภพด้วยรังสีรุจีฉานนะคะ