นกกระเรียนมงกุฎแดง (Red-crowned crane) หรือที่เรียกกันว่า นกกระเรียนญี่ปุ่น หรือ นกกระเรียนแมนจูเรีย มีชื่อทางวิทยาศาสตร์ว่า Grus japonensis

เป็นนกกระเรียนขนาดใหญ่ที่หายาก เป็นอันดับสองของโลก ในบรรดานกกระเรียนทุกสายพันธุ์

ในภูมิภาคเอเชียตะวันออก นกชนิดนี้ถือเป็นสัญลักษณ์แห่งโชคลาภและความซื่อสัตย์ มีความสูงถึง 55 นิ้ว ทำให้ไม่ตกเป็นเหยื่อของนักล่าได้ง่าย

เมื่ออยู่ในถิ่นอาศัยธรรมชาติตามหนองบึง จะพบเห็นตัวได้ง่ายและเด่นชัด เมื่อโตเต็มวัย ขนทั้งตัวจะเป็นสีขาวหิมะ ด้านบนส่วนหัวจะเป็นผิวหนังสีแดง ผิวหนังส่วนนี้จะเป็นสีแดงสว่างขึ้นเวลาโกรธ หรือตื่นเต้น

เพศผู้มีน้ำหนักประมาณ 15 กิโลกรัม จัดว่าเป็นนกกระเรียนที่มีน้ำหนักมากที่สุด

ในฤดูใบไม้ผลิและฤดูร้อน นกกระเรียนมงกุฎแดงจะอาศัยอยู่ในไซบีเรีย ช่วงนี้ไข่ที่วางไว้จะฟักออกมาเป็นตัว ปกติแล้วนกกระเรียนชนิดนี้จะวางไข่ 2 ฟอง และมักจะเหลือรอดจนฟักเป็นตัวได้เพียงฟองเดียว

เมื่อถึงฤดูใบไม้ร่วง จะอพยพเป็นฝูงลงใต้สู่เกาหลี จีน และประเทศอื่นๆในภูมิภาคเอเชียตะวันออก เพื่อหาถิ่นอาศัยในระหว่างฤดูหนาว แต่มีนกกระเรียนฝูงหนึ่งที่จะอาศัยอยู่ในเกาะฮอกไกโด ประเทศญี่ปุ่น ตลอดทั้งปี

นกกระเรียนชนิดนี้กินสัตว์เลื้อยคลานขนาดเล็ก สัตว์น้ำไม่มีกระดูกสันหลัง แมลง และพืชที่มีอยู่ในหนองบึงเป็นอาหาร ถิ่นอาศัยอาจมีทั้งหนอง บึง ริมฝั่งแม่น้ำ ทุ่งนา หรือที่ใดก็ตามที่มีแหล่งน้ำและอาหาร

จำนวนประชากร

นกกระเรียนชนิดนี้มีจำนวนประชากรในธรรมชาติเพียง 1,700-2,000 ตัว จึงถือว่าเป็นนกชนิดหนึ่งที่อยู่ในภาวะถูกคุกคาม

สถานเพาะเลี้ยงนกในเมืองพิทท์สเบิร์ก มลรัฐเพนซิลวาเนีย ได้ริเริ่มโครงการรับบริจาคไข่ของนกกระเรียนชนิดนี้ จากสวนสัตว์ในสหรัฐอเมริกา

เพื่อนำไปฟักและเพาะเลี้ยงในเขตอนุรักษ์ธรรมชาติ Khinganski ในรัสเซีย แล้วปล่อยกลับคืนสู่ธรรมชาติ ในระหว่างปี 1995-2005 โครงการนี้ได้รับบริจาคไข่แล้วจำนวน 150 ฟอง

ตำนานและความเชื่อ

ในญี่ปุ่น นกกระเรียนมงกุฎแดงมีชื่อในภาษาญี่ปุ่นว่า Tancho เชื่อกันว่ามีอายุขัยยาวนานถึง 1,000 ปี

ในจีน นกกระเรียนมงกุฎแดงมักปรากฏอยู่ในตำนานเทพนิยาย ปกติแล้วมักปรากฏคู่กับเทพหรือเหล่าเซียนผู้เป็นอมตะ มีชื่อในภาษาจีนว่า Xian He ซึ่งแปลว่า นกกระเรียนนางฟ้า